در زندگی برای همه ی ما گاهی اتفاق می افتد که در کاری یا یک صحنه یا موقعیتی، خطاکار و مقصر باشیم و از مصادیق آن می توان به اختلافات خانوادگی، بین زن و شوهر و در رانندگی و یا در کوچه و بازار... اشاره کرد.
دراین موقعیت ها، اگر شما درعین مقصر بودن، شاکی نیز باشید و طرف مقابل را مورد مواخذه قرار بدهید، معمولا در این موقعیت ها کار به جاهای باریک کشیده می شود.
علت این کار می تواند، یک نوع غرور و تکبر در درون انسان باشد، که حتی گاهی اوقات، عواقب جبران ناپذیری، برای انسان به بار می آورد.
مصداق تکبر افراد را می توان در این حکایت دید، شخصی سوار بر اسب به کنار نهری رسید هرچه سعی وتلاش کرد اسب از نهر عبور نکرد، بزرگی به او گفت: آب را گل آلود کن. پس از این کار، سوار دید، که اسب از نهر عبور کرد. علت را از بزرگ پرسید: بزرگ گفت: چون اسب تصویر خود را در آب می دید حاضرنمی شد پا روی خودش بگذارد.
نشانه های تواضع و تکبر
الف: آنکه چون با امثال ونزدیکان خود در مسئله ای گفتگوکنی، اگر حق بر زبان ایشان جاری شد و تو برخلاف بودی؛ و اعتراف به آن نمودی وشکرگزاری (تشکر) نمودی، معلوم است، تواضع داری وگرنه مبتلا به کبر و غرور هستی.
ب: اگردر سلام کردن پیشی گرفتن بر فرد سنگین نباشد و اگر مضایقه نماید متکبر خواهد بود.
ج: اگر خواهد در راه رفتن در کوچه و بازارکسی همراه او باشد وکسی در پیش او بایستد، این نشانه کبر می باشد.
درمان تکبر به وسیله ی تواضع
اگر کسی در خود نشانه های کبر و غرور را مشاهده کرد، بهترین راه و درمان این عمل، تواضع و فروتنی است.
همانطور که خداوند در قرآن به این امر اشاره می کند.
خداوند در سوره ی فرقان نشانه بندگان خاص خدا را تواضع و فروتنی بیان می دارد.
«وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذينَ يَمْشُونَ عَلَي الْأَرْضِ هَوْناً وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً [فرقان/63] بندگان (خاص خداوند) رحمان، کسانی هستند که با آرامش و بی تکبّر بر زمین راه می روند و هنگامی که جاهلان آنها را مخاطب سازند (و سخنان نابخردانه گویند)، به آنها سلام می گویند (و با بی اعتنایی و بزرگواری می گذرند).»
خداوند در سوره لقمان از زبان لقمان در نصیحتش نسبت به فرزندش می فرماید: «وَ لا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَ لا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحاً إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتالٍ فَخُور [لقمان/18] روی خود را از مردم به تکبر برمگردان، در زمین متکبرانه راه نرو، زیرا خداوند هیچ متکبری را دوست ندارد».
راههای دست یافتن به تواضع
برای دست یافتن به تواضع و دوری از تکبر دوراهکار علمی و عملی بیان می شود:
الف: راهکار علمی
راه علمی آن است که به شناخت خود و نفس خود بپردازد و معرفت به خود بیابد و از شناخت خود به معرفت خداوند برسد. زیرا وقتی انسان خود را بشناسد که از یک آب گندیده به دنیا به وجود آمده و چند صباحی در این دنیا می ماند، ودر هنگام مرگ نیز یک لاشه ای است که ازخود هیچ اختیاری ندارد و با شناخت خود به عظمت وبزرگی خدای باری تعالی پی می برد.
امیرالمومنین علی(علیه السلام) در این مورد می فرمایند:
«اعْجَبُوا لِهَذَا الْإِنْسَانِ يَنْظُرُ بِشَحْمٍ وَ يَتَكَلَّمُ بِلَحْمٍ وَ يَسْمَعُ بِعَظْمٍ وَ يَتَنَفَّسُ مِنْ خَرْم [1] به شگفت آئید در آفرینش این انسان که با یک پی می بیند، با گوشتی سخن می گوید و با استخوانی می شنود واز شکافی نفس می کشد.»
ب: راهکار عملی
سیره و رفتار پیامبر و ائمه معصومین(علیهم السلام) را در زندگی سرلوحه کارهای خود قرار دهیم.
شخصی در حمام، امام رضا(علیه السلام) را نشناخت و از ایشان خواست تا او را کیسه بکشد، حضرت بدون معرفی خود و با کمال وقار تقاضای او را قبول کرد، همین که آن شخص حضرت را شناخت، شروع به عذر خواهی کرد، حضرت او را دلداری دادند. [2]
درنتیجه:
یکی از عواملی که سبب بعضی ناراحتی ها و دلخوری ها، می شود که حتی گاهی اوقات مقصر خود ما هستیم و در عین حال عذر خواهی نمی کنیم، تکبر و غرور درونمان است که برای درمان آن دو راهکار علمی و عملی سفارش شده است.
منبع بیشتر برای مطالعه:
خلاصه معراج السعاده، مرحوم شیخ عباس قمی
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پی نوشت:
[1]. شريف الرضى، محمد بن حسين، نهج البلاغة (للصبحي صالح)، هجرت، قم، چاپ اول، 1414 ق، ص470.
[2]. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار(ط - بيروت)، دار إحياء التراث العربي، بيروت، چاپ دوم، 1403 ق، ج49، ص99.
