شرح دعای اللهم ارزقنا توفیق الطاعه/ بخش هفتم

زبان یکی از خروجی هایی است که ریشه آن قلب می باشد. وقتی قلب سلیم باشد آنچه بر زبان تراوش می کند می تواند صواب و حکمت باشد لذا در ادامه ی این دعا امام از خدا برای ما اینگونه طلب می کند:
وَامْلاَْ قُلُوبَنا بِالْعِلْمِ وَالْمَعْرِفَةِ « و دل ما را از دانش و معرفت سرشار کن»

«مِل‏ء:  (بفتح میم) پر کردن. خواه پر کردن با آب باشد یا غیر آن. وَ أَنَّا لَمَسْنَا السَّماءَ فَوَجَدْناها مُلِئَتْ حَرَساً شَدِیداً وَ شُهُباً (جنّ: 8.) ما آسمان را تفحص کردیم و یافتیم که با نگهبانها و شهابها پر شده است.  (املاء): پر کردن. لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنْکمْ أَجْمَعِینَ (اعراف: 18) (امْتِلاء): پر شدن. یوْمَ نَقُولُ لِجَهَنَّمَ هَلِ امْتَلَأْتِ وَ تَقُولُ هَلْ مِنْ مَزِیدٍ »[53]

در آیات از تعلیم و تعلم به یکی از اهداف انبیاء تعبیر شده:  هُوَ الَّذی بَعَثَ فِی الْأُمِّیینَ رَسُولاً مِنْهُمْ یتْلُوا عَلَیهِمْ آیاتِهِ وَ یزَکیهِمْ وَ یعَلِّمُهُمُ الْکتابَ وَ الْحِکمَة[54] اوست که در میان قوم بى‏کتاب [عرب‏] پیامبرى  از میان خودشان برانگیخت که آیات او را بر آنان مى‏خواند و پاکیزه‏شان مى‏دارد، به آنان کتاب و حکمت مى ‏آموزد و حقّا که در گذشته در گمراهى آشکارى بودند.

در بعضی از کتب حدیثی به خاطر اهمیت تعلیم و تعلم باب مستقلی را به آن اختصاص داده که از جمله آنها کتاب شریف کافی است که باب دوم آن به کتاب فضل العلم اختصاص داده شده و احادیث زیادی در مورد علم بیان شده که از باب تبرک چند نمونه از آنها را در ذیل می آوریم:
سَمِعْتُ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ یقُولُ أَیهَا النَّاسُ اعْلَمُوا أَنَّ کمَالَ الدِّینِ طَلَبُ الْعِلْمِ وَ الْعَمَلُ بِهِ أَلَا وَ إِنَّ طَلَبَ الْعِلْمِ أَوْجَبُ عَلَیکمْ مِنْ طَلَبِ الْمَالِ إِنَّ الْمَالَ مَقْسُومٌ مَضْمُونٌ لَکمْ قَدْ قَسَمَهُ عَادِلٌ بَینَکمْ وَ ضَمِنَهُ وَ سَیفِی لَکمْ وَ الْعِلْمُ مَخْزُونٌ عِنْدَ أَهْلِهِ وَ قَدْ أُمِرْتُمْ بِطَلَبِهِ مِنْ أَهْلِهِ فَاطْلُبُوهُ[55] امیر المؤمنین(علیه السلام) میفرمود:  اى مردم بدانید کمال دین طلب علم و عمل بدانست، بدانید که طلب علم بر شما از طلب مال لازم‏تر است زیرا مال براى شما قسمت و تضمین شده. عادلى (که خداست) آن را بین شما قسمت کرده و تضمین نموده و بشما میرساند ولى علم نزد أهلش نگهداشته شده و شما مأمورید که آن را از اهلش طلب کنید، پس آن را بخواهید.

سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یقُولُ عَلَیکمْ بِالتَّفَقُّهِ فِی دِینِ اللَّهِ وَ لَا تَکونُوا أَعْرَاباً فَإِنَّهُ مَنْ لَمْ یتَفَقَّهْ فِی دِینِ اللَّهِ لَمْ ینْظُرِ اللَّهُ إِلَیهِ یوْمَ الْقِیامَةِ وَ لَمْ یزَک لَهُ عَمَلًا[56] مفضل گوید از امام صادق علیه السلام شنیدم که  میفرمود: بر شما باد که در دین خدا دانشمند شوید و صحراگرد نباشید زیرا آنکه در دین خدا دانشمند نشود خدا روز قیامت باو توجه نکند و کردارش را پاکیزه نشمارد.

حضرت استاد در توصیف قلب می فرمایند: « قلب انسان منتظر، ظرف مبارکی است که هر مظروفی شایسته آن نیست. در این دعای شریف هم مظروف شایسته قلب مؤمن معرفی و هم وظیفه منتظران راستین در این موضوع بازگو شده است:

أ. کسب نور علم:
اکتساب علم و خروج از سیاهی نادانی، وظیفه منتظران ظهور امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است و چون علوم اکتسابی بی تعلیم و تعلّم به دست نمی آیند، از این رو تعلیم و تعلم و تلاش در جهت کسب علم حصولی و نیز تهذیب دل برای ادراک حقایق با علم حضوری، وظیفه هر مسلمان منتظری شمرده شده است.

ب. کسب نور معرفت:
معرفت اخصّ از علم است و به علمی اطلاق می شود که با تمییز کامل معروف از غیر خود و ادراک خصوصیات آن همراه است. بر منتظران راستین است که به اکتساب علم بسنده نکنند و با عمق بخشیدن به گستره علوم به کسب معرفت نایل آیند، که هر معرفتی علم هست؛ اما هر علمی معرفت نیست.»[57]

معرفت ابعاد مختلفی دارد؛ در بعد انسان شناسی، امام شناسی، پیغمبر شناسی، و خداشناسی و لکن تمام معارف وابسته به شناخت امام می باشد که در دعای معروفی که امام صادق(علیه السلام) به زراره فرمود این مورد به زیبایی دیده می شود:
ٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یقُولُ: «إِنَّ لِلْغُلَامِ غَیبَةً قَبْلَ أَنْ یقُومَ قَالَ قُلْتُ وَ لِمَ قَالَ یخَافُ وَ أَوْمَأَ بِیدِهِ إِلَى بَطْنِهِ ثُمَّ قَالَ یا زُرَارَةُ وَ هُوَ الْمُنْتَظَرُ وَ هُوَ الَّذِی یشَک فِی وِلَادَتِهِ مِنْهُمْ مَنْ یقُولُ مَاتَ أَبُوهُ بِلَا خَلَفٍ وَ مِنْهُمْ مَنْ یقُولُ حَمْلٌ وَ مِنْهُمْ مَنْ یقُولُ إِنَّهُ وُلِدَ قَبْلَ مَوْتِ أَبِیهِ بِسَنَتَینِ وَ هُوَ الْمُنْتَظَرُ غَیرَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یحِبُّ أَنْ یمْتَحِنَ الشِّیعَةَ فَعِنْدَ ذَلِک یرْتَابُ الْمُبْطِلُونَ یا زُرَارَةُ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاک إِنْ أَدْرَکتُ ذَلِک الزَّمَانَ أَی شَی‏ءٍ أَعْمَلُ قَالَ یا زُرَارَةُ إِذَا أَدْرَکتَ هَذَا الزَّمَانَ فَادْعُ بِهَذَا الدُّعَاءِ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی نَفْسَک فَإِنَّک إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی نَفْسَک لَمْ أَعْرِفْ نَبِیک اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی رَسُولَک فَإِنَّک إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی رَسُولَک لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَک اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی حُجَّتَک فَإِنَّک إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی حُجَّتَک ضَلَلْتُ عَنْ دِینِی‏»[58]

اگر کسی امام خویش را شناخت فرقی برای او نمی کند که امام او حاضر باشد یا غایب قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ(علیه السلام): «اعْرِفْ إِمَامَک فَإِنَّک إِذَا عَرَفْتَ لَمْ یضُرَّک تَقَدَّمَ هَذَا الْأَمْرُ أَوْ تَأَخَّرَ»[59] امام صادق(علیه السلام) فرمودند:  امام خویش را بشناس که اگر امام خویش را شناختی با جلو یا عقب افتادن ظهور ضرر و زیانی نخواهی دید.

ادامه دارد...
---------------------------
پی نوشت:
 [53]. قاموس قرآن، ج‏6، ص: 271.
[54].  (جمعه، آیه 2).
[55]. الکافی، ج1، ص30.
[56]. همان، ص31.
[57]. امام مهدی موجود موعود، ص.
[58]. الکافی  (ط - الإسلامیة)، ج‏1، ص: 337.
[59]. الکافی ج : 1 ص : 371.