تولد و دوران کودکی آیت الله ابوالقاسم خزعلی ، در سال 1304 هجری شمسی در بروجرد، از توابع استان لرستان چشم به جهان گشود. پدرش مرحوم غلامرضا، به شغل ندافی روزگار می گذراند و بسیار شیفته خاندان پیامبر (صلی الله علیه و آله ) بود؛ به گونه ای که شبها فرزند خود را به روضه های مخفی و منبرهای استادان با سواد آن روزگار می برد تا بذر عشق و محبت به قرآن و اهل بیت : در دل و جان فرزندش شکوفه بزند. اوضاع اقتصادی خانواد ه آیت الله خزعلی نابسامان بود تا آنجا که مادرش ، مرحوم ربابه ، مجبور بود محصولات غذایی خانگی ، از قبیل ترشی تهیه کند و آن را بفروشد تا کمکی برای مخارج خانواده باشد. آقای خزعلی ده ساله بود که به همراه خانواده و برخی از بستگان به مشهد مقدس مهاجرت کرد و در آنجا روزگار گذرانید. دوران تحصیل آیت الله خزعلی ، در 6 یا 7 سالگی به مکتب خان ه محل ه «سرسوزنی » در بروجرد رفت . معلّم او فردی بود به نام «سید جعفر شیرازی » که در مسجد محلّه درس می گفت . با هجرت به مشهد به دبستان رفت و پس از قبولی در امتحان ، در کلاس چهارم ابتدایی مشغول به تحصیل شد و همواره از شاگردان نمون ه کلاس بود. پس از پایان رساندن کلاس ششم ابتدایی ، به دبیرستان رفت . در آن زمان در مدارس ، زبان فرانسوی تدریس می شد؛ وی نیز به فراگیری زبان فرانسه مشغول بود که بعدها آن را رها کرد. در سن 17 سالگی ـ هم زمان با سقوط حکومت رضاشاه و اشغال ایران از سوی متفقین ـ به کار نوشتن دخل و خرج مغازه ای و توزیع جنسها بین کسبه سرگرم بود تا از این راه ، به امرار معاش خانواده کمک کند که ناگهان ، بارقه های اشتیاق به علوم حوزوی و تحصیل حوز ه علمی ه مشهد دل و جانش را شعله ور ساخت ؛ به گونه ای که کار و کسب را وانهاد، به تحصیل علوم دینی روی آورد. مقدمات را در حوزه مشهد فرا گرفت و برای تحصیل سطوح به سراغ استادان ممتاز آن دیار رفت . دو سال قبل از ازدواج راهی قم شد تا از محضر بزرگان آن شهر مقدس نیز بهره گیرد و برای نخستین بار در درس خارج فقه آی ه الله بروجردی (ره ) و خارج اصول امام خمینی (ره ) حاضر شد که این مسأله تا سالها ادامه داشت . همچنین وی در زمین ه فلسفه و تفسیر نیز از استادان بسیاری در حوزه علمیه قم بهره برد. استادان و دوستان آیت الله خزعلی در طول دوران تحصیل خود از محضر استادان ممتاز و وارست ه بسیاری بهره برده است . نخستین استاد وی ، مرحوم سید جعفر شیرازی بود که در مکتب خانه به ایشان قرآن و مسائل مذهبی را آموخت . وی از اینکه نخستین استادش یکی از فرزندان پاک حضرت زهرا 3 بوده اظهار خرسندی می کند و آن را به فال نیک می گیرد. با شروع به تحصیل در حوز ه مشهد، صرف و نحو را نزد شیخ علی اکبر دامغانی فرا گرفت و کتاب مغنی اللبیب را نزد محقق قوچانی خواند. معالم و لمعه و قوانین را نزد سید احمد یزدی آموخت . رسائل ، مکاسب و کفایه را نزد مرحوم شیخ هاشم قزوینی و بخشی از کفایه را نزد شیخ مجتبی قزوینی فراگرفت . این دو، از استادان ممتاز حوزه علمیه مشهد در علم و عمل بودند که آثار علمی و معنوی ایشان ، هنوز در میان شاگردانشان و در رشد و تعالی حوزه علمیه مشهد باقی است . آیت الله خزعلی در قم ، در درس خارج فقه آیت الله بروجردی (ره ) و درس خارج فقه حضرت امام خمینی (ره ) شرکت کرد. وی همچنین مدتی در درس آیت الله بهجت حاضر شد و از محضر این مرد بزرگ نیز کسب فیض کرد. در بخش فلسفه ، اشارات را نزد مرحوم حاج شیخ جواد خندق آبادی تهرانی خواند و در درس منظومه و اسفار علامه طباطبایی حاضر شد. آیت الله خزعلی در دوران تحصیل و مبارزه با طلاب و فضلای بسیاری همراه بود که از میان آنان می توان به شهید آیت الله مطهری ، شهید آیت الله بهشتی و آیت الله ربانی شیرازی اشاره کرد. فعالیتهای علمی و فرهنگی آیت الله خزعلی در سالهای تحصیل و مبارزه خدمات فرهنگی و علمی شایانی به جامعه اسلامی ارزانی داشته است . مهم ترین خدمت فرهنگی ایشان در دور ه طاغوت ، تنویر افکار عمومی و آگاه کردن جوانان مستعدّ و انقلابی از خطرهای موجود، همچون جریانهای التقاطی و تز اسلام منهای روحانیت و مبارزه با جریان روشنفکری غیر متعهّد بود. وی در سخنرانیهای خود همواره بر اسلام ناب و اصیل پای می فشرد و جوانان را به اُنس با علما روحانیّت شیعه و پرهیز از فراگیری اسلام از دست دیگران دعوت می کرد. در زمین ه فعالیتهای علمی ، تنها اثری که از وی به چاپ رسیده ، تفسیر سور ه فاتح ه الکتاب است . همچنین او بر شعرهای عینیّه ابن ابی الحدید دربار ه امیرمؤمنان 7 شرحی نگاشته است و در زمینه های قرآنی نیز تلاشهایی انجام داده است . بیشتر مطالعات و فعالیتهای ایشان دربار ه قرآن و نهج البلاغه است . فعالیتهای سیاسی بخش زیادی از زندگی آیت الله خزعلی به مبارزه با رژیم طاغوت مصروف شده است . او در فاجعه مسجد گوهرشاد در مشهد، نوجوانی ده ساله بود که فردای حادثه ، با پدرش در محل حاضر شده بود و خود می گوید فجایع رژیم پهلوی چنان بود که بر من تأثیر گذاشت و آن شب ، تب کردم ! از آغازین حرکتهای ایشان در مبارزه بر ضد رژیم شاه ، تبلیغ در رفسنجان و افشای ماهیت شاه بر سر منبر بود که به دست گیری ایشان و تبعید به گناباد انجامید. در ماجرای انجمنهای ایالتی و ولایتی ، آیت الله خزعلی همواره در کنار امام (ره ) بود و از جمله ، حامل پیام ایشان برای علمای نجف آباد شد. همچنین وی در هیجدهم فروردین ماه 1343 به دیدار امام رفت . امام (ره ) به تازگی آزاد شده بود و روزنامه اطلاعات در آن زمان مطلبی نوشته بود مبنی بر اینکه امام با دستگاه شاه کنار آمده و آزاد شد. این مطلب باعث تأثر امام شده بود در جلسه ای که چند روز بعد در فیضیه تشکیل شده بود، آیت الله خزعلی به دستور امام بر سر منبر رفت و ماهیّت کذب مطلب روزنامه اطلاعات را افشا کرد. این سخنرانی ، در آن روزگار، به دلیل حماسی و مستحکم بودن ، مشهور شد. آیت الله خزعلی در طول دوران رژیم شاه ، یک بار در زندان قزل قلعه زندانی شد و سه بار تبعید شد. تبعید نخست ایشان به گناوه و دامغان بود که سه سال به طول انجامید. تبعید دوم به زابل بود و در تبعید سوم پنهان شد و روی نشان نداد. در این زمان بود که حضرت آیت الله خامنه ای در مخفیگاه به دیدار ایشان رفته و با هم از نزدیک آشنا شدند. آیت الله خزعلی در گزارشهای ساواک ، روحانی افراطی ، اخلال گر طرفدار خمینی نامیده شده بود. در تبعید سوم وی پنهان شده بود تا ساواک نتواند او را دستگیر کند. در این هنگام خبر شهادت فرزندش در قم به دست او می رسد. آیت الله خزعلی در تشییع جناز ه فرزندش شرکت می کند. او هرگز در تشییع فرزندش ، اشک نریخت و خدا را در آن مصیبت سپاس می گفت . امضای آیت الله خزعلی در بسیاری از بیانیه ها در مرجعیت امام (ره ) و لزوم مبارزه با رژیم شاه به چشم می خورد. همچنین وی در دوره طاغوت ، همکاری نزدیکی با جامع ه مدرسین حوز ه علمیه قم و اعضای آن داشته است و در مبارزات آن مرکز با رژیم شاه به طور جدی شرکت می کرده است . از دیگر فعالیتهای او در پیش از انقلاب اسلامی ، حمل پیامهای امام (ره ) به آیت الله سید کاظم شریعتمداری و همچنین دریافت پاسخ آیت الله شریعتمداری به امام (ره ) بوده است . حضرت آیت الله خزعلی پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز فعالیتهای گسترده ای برای پیشبرد انقلاب انجام داده است . وی در این سالها، همواره یار صدیق امام خمینی (ره ) و رهبر معظم انقلاب اسلامی ، حضرت آیت الله خامنه ای بوده و همواره مردم را به پیروی از ولایت مطلق ه فقیه ، و شناخت هوشمندان ه توطئه های دشمن و نیز مبارزه با خط نفاق تشویق می کرده است . آیت الله در طول دوران جنگ تحمیلی بارها در جبهه ها حضور یافت و همواره مای ه دلگرمی رزمندگان اسلام بوده است . برخی از مسؤولیتهای ایشان پس از انقلاب اسلامی به شرح زیر است : ـ عضویت در مجلس خبرگان قانون اساسی ؛ ـ عضویت در مجلس خبرگان رهبری در سه دوره متوالی به نمایندگی از مردم استان خراسان ؛ ـ عضویت در شورای نگهبان قانون اساسی ایشان سرانجام پس از یک دوره طولانی بیماری و به دلیل کهولت سن صبح روز چهارشنبه 25 شهریور دعوت حق را لبیک گفت.
