درس (6): مهدویت در قرآن
اشاره
ص:85
همه کارهای ما مبتنی بر معرفت است. بین علم و معرفت فرق است. آن چه باعث حرکت می شود معرفت ماست. خیلی ها علم دارند اما عمل نمی کنند مثلاً می دانیم پرخوری بده علم به آن هست اما پرخوری می کنیم همه ما به معاد علم داریم گناه انجام می دهیم چون علم داریم ولی باور نیست.
حدیث: من مات و لم یعرف امام زمانه مات میته جاهلیه.
مرگ جاهلی به دنبال زندگی جاهل است. مرگ نورانی بر اساس زندگی نورانی است. زندگی نورانی پایه نورانی می خواهد و آن پایه امامت است. هدف اصلی ما اوست غایت و نهایت ما اوست. انا لله و الیه راجعون. و ما در زیارت جامعه می خوانیم السلام علیکم یا محال معرفه الله. سلام بر شما که محل های معرفت خدا هستید.
جایگاه معرفت در زندگی ما کجاست لازمه زندگی خوب معرفت خوب است. معرفت نورانی با توجه به امام زمان شکل می گیرد.
نتیجه: برای اینکه زندگی خوبی داشته باشیم باید برویم با امام خودمان آشنا بشویم.
ص:86
منابع معرفتی ما: 1. قرآن، 2. سنت، 3. عقل، 4. اجتماع،
هر کدام در جای خودشان درست است و هیچ کدام بی نیاز از دیگری نیست همه به هم ربط دارد. شاخص اصلی معرفت، قرآن است.
جایگاه قرآن و معارف دینی
اصولاً اصلی ترین منبع دینی همه ادیان آسمانی، کتاب مقدس است. کتاب مقدس قدیمی ترین و اولین ترین منبع است. اگر بخواهیم نسبت به منابع دین اطلاع داشته باشیم باید به کتاب مقدس آن دین مراجعه کنیم.
قرآن کلمات خداست نه کس دیگر. از کلمات بشر خالی است. قرآن کریم ویژگی هایی دارد که سایر کتب ندارد. یکی تحریف نشدن است. نسخه ای است که از طرف خداوند نازل شده. ویژگی دیگر که خیلی مهم است معجزه جاودانی قرآن است.
ویژگی معجزه آن است که دیگران از آوردن مثل آن عاجزند. قرآن که نسخه هدایت است بر همه نسخه های دیگر برتری دارد. بشر در حال رشد و شکوفایی است و بشر امروز از زمان دیگر کاملتر است. این بشر هر چه که جلو برود این کتاب برتری خودش دارد و این معجزه جاودانه در بعد فرهنگی و معرفتی است. جامع نیازهای انسان است هر نیازی که در بعد معرفت داشته باشیم چه روحی، عقلی و معرفتی در این کتاب است.
جایگاه مفسّر و روایات در فهم قرآن و معارف دین
برای اینکه قرآن در زندگی ما پیاده شود نیاز به تبیین صحیح دارد.
ما آدم ها دو مشکل اساسی و مهم داریم: 1. فهم ما ناقص است. 2. ما
ص:87
خطاپذیر هستیم.
به خاطر همین انسان نیاز به معیار دارد. در سوره فرقان آیه اول آمده (فرقان یعنی: حق را از باطل برای انسان جدا می کند). در این جا نیاز به مفسّر معنا پیدا می کند. برای آن که متناسب با زمان و معرفت و نیاز خودمان از قرآن بهره بگیریم نیاز به مفسری است که: 1. کاملاً قرآن را بداند، 2. خطا و اشتباه در آن راه نداشته باشد، 3. مردم را بشناسد و بداند ظرفیت آنها چقدر است.
کیستی مفسّر. چه کسی می تواند مفسّر باشد. برای نیازمندی مفسر می توان به سوره نحل آیه 44 و 64 توجه کرد که خداوند به تبیین قرآن توسط پیامبر اشاره دارد. مفسر اصلی، صاحب دین و شریعت است. اولین مفسر خود پیامبر است. بعد از پیامبر، طبق حدیث ثقلین باید سراغ اهل بیت رفت. پیامبر فرمود: من دو چیز گرانبها در میان شما می گذارم: کتاب الله و عترتم. ما هم در تفسیر و هم تأویل از روایات استفاده می کنیم.
اعتقاد به ظهور امام مهدی، امر مسلم دینی
ما اعتقاداتی داریم که اعتقادات یک مسلمان است و از کتاب و سنت گرفته شده است. امر ظهور امام زمان یک اعتقاد انسان مسلمان است. چارچوبه برنامه ریزی خداوند برای انسان هم با فطرت انسان هماهنگ است هم با عقل انسان هماهنگ است.
آمدن منجی خاص نیاز درونی انسان ها. در درون فطرت و نهاد انسان ها حق طلبی و عدالت خواهی است آدم از ظلم بیزار هست. روح انسان از تجاوز و حق کشی بیزار است و انسان ها با توجه به اختلافاتی که دارند
ص:88
خودشان نمی توانند حالت عدالت ایجاد کنند به دنبال کسی هستند این اعتقادات ریشه قرآنی دارد. باوری را قبول کردیم که عقل ما خواسته و در پیشینیان دینی بوده اعتقاد به وجود مهدی بر اساس حدیث متواتر هم هست.
آیات مهدوی
الف) عام
در هر زمان امام حیّ، آیاتی که پیرامون اصل امام است و امام زمان به عنوان یکی از ائمه شامل حالش می شود. معمولاً این آیات پیرامون امام حی می باشد.
ما اعتقاد داریم بر اساس روایات نه عقل بعد از پیامبر نیاز به حاکم داریم. ویژگی ها ی خاص داشته باشد. ما می گوییم بر اساس روایات بعد از پیامبر 12 نفر خلیفه و جانشین هستند. 11 نفر به شهادت رسیدند و فقط یک نفر باقی مانده است.
اسراء آیه 71: یوم ندعو کل أناس بامامهم.
روز قیامت که می شود همه گروههای مردمی را. هر گروهی را به امامشان می خوانیم.
منظور از یوم: روز قیامت. اناس: گروه
منظور از امام چیست:
1. منظور کتاب آسمانی است، خیلی از آدم که معتقد به هیچ کتاب و دینی نیستند مگر اینها محشور نمی شوند، پس منظور از امام کتاب
ص:89
آسمانی نیست.
2. نامه نامه اعمال انسان است این متناسب با ادامه آیه هم است. این هم اشکال دارد یکی اینکه از کلمه اناس استفاده شده. اناس یعنی گروه مردم. نامه اعمال فردی نه گروه و دیگر اینکه از ظاهر آیه و تقوا امام این طور می فهمد که امام هست و مردمی که دنبال رو هستند پیرو او هستند نامه اعمال دنبال آدم است آدم کار را اناجم می دهد بعد ضبط می شود ظاهر این است مردم امام را پذیرفته در حالی که نامه اعمال و هر مزد فردی که امام نیست بلکه کاری که او انجام داده مثل کارنامه دانش آموز. کارنامه که امام او نیست.
3. مراد از امام حق پیشوای حق هست که انبیاء هستند و مراد از پیشوای باطل شیطان است هر کسی که پیامبری انتخاب کرده او می شود پیشوا و با او محشور می شوند یا اگر حق نبوده باز با او محشور می شوند. یا پیامبر است: امام حق. یا شیطان صفت ها: امام باطل.
این نظر هم رد شده چون وقتی نگاه می کنیم، به ادبیات قرآن از نظر قرآن امام یا نبی دو تا جایگاه است در نگاه مردم هم مقاومت نبوت با امامت فرق می کند.
از انبیاء راهنمایی است و از امامت می فهمند برنامه ریزی و مدیریت است.
4. منظور از امام همان رهبر و مقتداست.
طبق این آیه شریفه: در هر زمانی امام نور است و نار. برای هدف مشخص برنامه ریزی می کنند مردم یا امامت نور را قبول می کنند و برنامه ریزی می کنند یا نه امام نار قبول می کنند. سوره نور.
ص:90
پس ولی حق باشد یا باطل برنامه ریزی می کند.
روایت شده: منظور از امام همان کسی که مردم را به طرف نار یا نور هدایت می کند.
جایگاه امام: از قرآن این طور می فهمیم که جایگاه امام در زندگی انسان آن قدر مهم است زندگی تحت الشعاع قرار می گیرد چه امام نار و چه امام نور. اگر نور باشد کتاب اصحاب یمین است.
روز قیامتی است گروه با امام خودشان رهبری شوند.
نکته بسیار مهمی است از تفاوت های بسیار اساسی بین امام نور و نار این است. در امام نور انتخاب امامتش مردمی نیست. خودش باید اهل حق باشد و خدا او را پذیرفته باشد کسی که خدا حق بودنش را امضاء کرده باشد. (آیه 124 بقره، آیه 30 بقره)
معرفت امام اشاره می کند بعد ظهور امام و حضور در لشکر امام اشاره می کند با توجه به بحث اگر بنا است در روز قیامت با امام محشور بشی باید معرفت داشته باشی به امام خودت. اگر معرفت پیدا کردی باور اندیشه است با او گره خورد همه کارها به سوی اوست. یعنی اینکه تسلیم می شود دیگر فرقی نمی کند که آقا فردا بیاید یا دو هزار سال دیگر.
آقا همیشه برای او حاضر است. همیشه خودش را در محضر آقا می بیند اگر معرف حاصل شد.
کسی که معرفت داشته باشد در تمام زندگی خودش حضور در لشکر امام دارد هر کس او را نگاه کند می گوید این مهدوی است.
* آیات خاص، تفسیری، غلبه دین اسلام. توبه 32/ 33 و فتح و صف
ص:91
چند پیام
علاوه بر آنکه ظاهر آیه، بیانگر غلبه ی دین اسلام در سایه ی ولایت و امامت است، احادیث متعددی در ذیل آیه وارد شده که بر این استظهار مهر تأیید گذاشته و زوایای گوناگونی از غلبه ی دین اسلام در سایه سار ولایت اهل بیت علیه السلام و حکومت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به تصویر می کشد که به برخی از آنها اشاره می کنیم:
- غلبه ی دین حق به دست امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف
از امام باقر علیه السلام نقل شدهاست: «ان القائم منا منصور بالرعب، مؤید بالنّصر، تطوی له الارض، و تظهر له الکنوز کلها، و یظهر الله به دینه علی الدّین کله و لو کره المشرکون، ثم ذکر جمله من علاماته ثم قال: فعند ذلک خروج قائمنا(1)»(2)
به درستی که قائم ما به (لشکر) رعب نصرت و به پیروزی تأیید می شود، زمین برای او (در زیر گامهای او) در هم پیچیده می شود، و همه گنجایش را آشکار می کند و خداوند به واسطه ی او، دینش را بر همه ی دینها غلبه می دهد اگر چه مشرکان را خوش نیاید. سپس برخی از علامات (ظهور) او را ذکر کرد و سپس فرمود: پس در این هنگام (بروز علامات) خروج قائم ما خواهد بود.
ص:92
1- معجم احادیث امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ، ج5، ص142، ح1561.
2- کمال الدین ، ب31، ح16، از امام محمّد باقر علیه السلام .
- نابودی کفّار
از امام صادق علیه السلام روایت شده است: فی قول الله عزّوجل «هو الذی ارسل رسوله بالهدی و دین الحقّ لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون»، فقال: والله ما نزل تأویلها بعد و لاینزل و تأویلها حتی یخرج القائم عجل الله تعالی فرجه الشریف ، فاذا خرج القائم عجل الله تعالی فرجه الشریف لم یبق کافر بالله العظیم، و لا مشرک بالامام (بالامامه) الا کره خروجه حتّی ان لو کان کافر او مشرک فی بطن صخره لقالت: یا مؤمن فی بطنی کافر فاکسرنی و اقتله.(1)
در مورد کلام خداوند متعال «هو الذی...» حضرت فرمود: قسم به خدا هنوز تأویل آن نیامده است و تأویل آن نمی آید تا زمانی که قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف خروج می کند، پس هنگامی که قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف خروج کرد باقی نمی ماند کافری به خدای بزرگ و نه مشرکی به (حق و مقام) امام مگر این که خروج او را خوش ندارد، حتی اگر کافر یا مشرک در درون سنگ (پنهان) شده باشد سنگ می گوید:ای مؤمن! در درون من کافری (پنهان) است پس مرا بشکن و او را بکش.
- پیروزی بر ادیان
از امام کاظم علیه السلام در مورد آیه ی «هو الّذی...» سؤال شد. قال: هو أمر الله و رسوله بالولایه لوصیه، و الولایه هی دین الحق، قلت: «لیظهره علی الدّین کله؟» قال: یظهره علی جمیع الادیان عند قیام القائم عجل الله تعالی فرجه الشریف .(2)
ص:93
1- کمال الدین ، ج2، ب58، ح16؛ معجم احادیث امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ، ج5، ص145، ح1564.
2- اصول کافی ، ج1، ص432.
فرمود: آن امر خدا و رسول او به ولایت برای وصیّ او می باشد و ولایت همان دین حق است. پرسیدم: «لیظهره علی الدّین کله؟» فرمود: غلبه می دهد آن را بر همه ی ادیان هنگام قیام قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف .
این حدیث حاوی نکات زیر می باشد:
الف) بعثت پیامبر و رسالت او با ابلاغ ولایت برای وصیّ بزرگوارش معنی پیدا می کند چنانچه از آیه ابلاغ(1) استفاده می شود و بیان آن گذشت.
ب) ولایت، همان دین حق است زیرا در پرتو آن دین کامل می شود و به برکت آن، نعمت تمام می گردد و شریعت اسلام شایسته ی مقام انسانی بوده و حرکت در مسیر آن مورد رضایت خداوند خواهد بود. چنانچه از آیه ی إکمال(2) استفاده شد.
ج) غلبه دین اسلام بر همه ادیان و پرتوافشانی آن بر سراسر گیتی در زمان ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است، چرا که با ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف ، انوار تابناک معارف دین که همراه با پشتوانه حجت و برهان های قوی و منطقی است در اختیار عموم قرار می گیرد، و در این زمان دیگر جایی برای ادیانی که مملو از خرافات و انحرافات است باقی نمی ماند. این ادیان، اگر در زمان کنونی هنوز نیم نفسی داشته و به حیات خود ادامه می دهند بدان علت است که متولیان آنها با در اختیار داشتن پول و رسانه های غول پیکر، ضمن تبلیغ عقاید خود را در قالبهای متنوع و زیبا، اجازه نمی دهند پیام اسلام و اندیشه های تابناک دین ولایت مدار به مردم برسد. اما زمان ظهور،
ص:94
1- مائده، 67.
2- مائده، 3.
دورانی است که حق به صورت کامل جلوه گر می شود و سّره از ناسره جدا می گردد.
- اسلام، آیین همگانی
از امام باقر علیه السلام در مورد «لیظهره...» سؤال شد. حضرت فرمود: ان ذلک یکون عند خروج المهدی من آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم فلا یبقی احد الا أقرّ بمحمّد صلی الله علیه و آله و سلم.(1)
به درستی که آن، هنگام خروج مهدی از آل محمّد صلی الله علیه و آله و سلم می باشد؛ پس باقی نمی ماند احدی مگر آن که به (رسالت) حضرت محمّد صلی الله علیه و آله و سلم اقرار و اعتراف می کند.
پذیرش عمومی آیین اسلام، نتیجه ی طبیعی نشر صحیح و کامل دین اسلام و انهدام سنگرهای کفر و شرک است. با نابودی کفّار، موانع سدّ راه تبلیغ و تبیین معارف الهی برداشته می شود و با حضور ظاهری امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف دین حقیقی اسلام که مطابق با فطرت انسانی است به درستی بر مردم عرضه می شود. در آن روزگار، که مردمِ خسته از فریبها و تجاوزها، ندای اسلامی را می شنوند که هماهنگ با نهاد و درون و وجود آنها می باشد، به زیبایی و آرامش آن را پذیرا می شوند.
- سیطره ی دین اسلام بر گستره ی زمین
از امیرمؤمنان، علی علیه السلام پیرامون آیه ی «هو الّذی...» نقل شده است: أظهر ذلک بعد؟ کلّا، والّذی نفسی بیده، حتی لاتبقی قریه الّا و نودی فیها
ص:95
1- مجمع البیان ، ج3، ص25، ذیل آیه.
بشهاده ان لا اله الّا الله و أن محمّداً رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم بکره و عشیّاً.(1)
آیا آن (غلبه ی دین) هنوز ظاهر شده است؟ هرگز، قسم به کسی که جانم به دست اوست تا اینکه باقی نماند قریه ای مگر آن که در آن به شهادت توحید و رسالت پیامبر هر صبح و شام ندا داده می شود.
آیات تأویلی
قل أرأیتم ان اصبح ماءکم غوراً فمن یأتیکم بماء معین.
به من خبر دهید اگر روزی از خواب بیدار بشید آب در زمین فرو رفته چه کسی به شما آب گوارا می دهد. چرا شما شاکر نعمت نیستید.
ظاهر آیه روشن نشده بر اساس روایات این آیه یک پیام درونی دارد و آن امام است و آب یعنی امام. به ما خبر دهید اگر روزی امام و راهنمای شما این را از دست بدهید و از دسترس شما خارج شود چه کسی به شما امام نور بدهد.
از این آیه می فهمیم همان طور غایب شدن آب امکان دارد، غیبت امام هم امکان دارد.
در منابع معتبر روایی از امام باقر علیه السلام نقل شده است:
«هذِه نزَلَتْ فِی القائِمِ علیه السلام یَقُولُ: اِنْ اَصبَحَ اِمامُکم غائِباً عَنکم لاتَدرُونَ أینَ هو فَمَن یَأتِیکم بِامام ظاهر یَأتِیکم بِأخبارِ السَّماءِ وَالاَرضِ وحَلالِ اللّهِ جَلَّ وَعزَّ وحَرامِهِ. ثم قال علیه السلام : واللّهِ ما جاءَ تأویلُ الآیهِ وَلابُدَّ أن یَجِیء تَأویلُها»؛(2)
ص:96
1- بحارالانوار ، ج51، ص60.
2- کمال الدین وتمام النعمه ، ج 1، باب 32، ص 325، ح 3.
«این آیه درباره امام قائم علیه السلام نازل شده است. می فرماید: اگر امامتان غایب شود و ندانید که او کجاست، چه کسی امام ظاهری برای شما خواهد آورد تا اخبار آسمان و زمین و حلال و حرام خداوند را برای شما بیاورد؟ سپس فرمود: به خدا سوگند! تأویل این آیه هنوز نیامده است و ناگزیر خواهد آمد.
ص:97
ص:98
