بخش پانزدهم:

بخش پانزدهم:
 

رضاع (شیر دادن)

1

شرایط شیر دادنی که سبب محرم شدن است

سؤال 797. شیر دادن با چه شرایطی سبب محرمیّت می‌شود؟
جواب: هرگاه زنی کودکی را شیر دهد با نُه شرط سبب محرم شدن خواهد بود:
الف) شیر از ولادت باشد، بنابراین اگر پستان بدون تولّد فرزندی شیر پیدا کند و کودکی از آن بنوشد سبب محرمیت نمی‌شود.
ب) بچّه از زن زنده شیر بخورد، پس اگر پستان زن مرده‌ای را به دهان بگیرد و شیر بخورد اثری ندارد.
ج) شیر آن زن از حرام نباشد، بنابراین اگر شیر بچّه‌ای را که از زنا به دنیا آمده به بچّه‌ای بدهند به کسی محرم نمی‌شود.
د) شیر را از پستان بمکد، ولی احتیاط واجب آن است اگر شیر را در گلوی بچّه بریزند با آن زن و محارم او ازدواج نکند.
ه) شیر را با چیز دیگر مخلوط نکنند.
و) شیر مربوط به یک شوهر باشد، بنابراین اگر زنی را که دارای شیر است طلاق دهد بعد شوهر دیگری کند و از او باردار شود و تا موقع وضع حمل شیری که مربوط به شوهر اوّل داشته باقی بماند و مثلًا کودکی را هشت دفعه از شیر مربوط به شوهر اوّل و هفت دفعه از شیر مربوط به شوهر دوم شیر دهد آن کودک ئبه کسی محرم نمی‌شود، همچنین اگر زنی از شیر مربوط به شوهر اوّل کودکی را بطور کامل شیر دهد و بعد از شیر مربوط به شوهر دوم کودک دیگری را شیر دهد آن‌دو به یکدیگر محرم نمی‌شود.
ز) کودک به واسطه بیماری شیر را قی نکند، ولی احتیاط واجب آن است در این صورت کسانی که به واسطه شیر دادن به آن بچّه محرم می‌شوند با او ازدواج نکنند و نگاه محرمانه هم به او ننمایند.
ح) کودک پانزده مرتبه، یا یک شبانه روز بطوری که در مسأله بعد خواهد آمد شیر کامل بخورد، یا آن مقدار شیر به او بدهند که بگویند از آن شیر استخوانش محکم شده و گوشت در بدنش روییده است و احتیاط مستحب آن است که اگر ده مرتبه شیر بخورد کسانی که به واسطه شیر خوردن با او محرم می‌شوند با او ازدواج نکنند و نگاه محرمانه نیز به او ننمایند.
ط) دو سال کودک تمام نشده باشد، بنابراین بعد از تمام شدن دو سال اگر به او شیر دهند به کسی محرم نمی‌شود، حتّی اگر پیش از تمام شدن دو سال چهارده مرتبه و بعد از آن یک مرتبه شیر بخورد با کسی محرم نمی‌شود، ولی اگر از موقع زاییدن زن بیش از دو سال گذشته باشد و شیر او باقی باشد و بچّه‌ای را شیر دهد احتیاط واجب آن است که با زنانی که به واسطه شیر خوردن با او محرم می‌شوند ازدواج نکند و نگاه محرمانه هم ننماید.
سؤال 798. آیا میتوان در طول یک شبانه روزی که کودک شیر می‌خورد از غذا و شیر زن دیگر هم استفاده کند؟
جواب: نباید در بین یک شبانه روز غذا یا شیر زن دیگری را بخورد، مگر این‌که غذا بقدری کم باشد که به حساب نیاید، همچنین در بین پانزده مرتبه شیر خوردن باید شیر زن دیگری را نخورد، و در هر مرتبه باید بقدری بخورد که سیر شود و بنابر احتیاط دو دفعه بطور ناقص، نه دو دفعه حساب می‌شود و نه یک دفعه.
سؤال 799. اگر زنی از شیر مربوط به یک شوهر چندین بچّه را شیر دهد حکم محرمیت آنان چگونه است؟
جواب: هرگاه زنی از شیر مربوط به یک شوهر چندین بچّه را شیر دهد همه آنان به یکدیگر و به شوهر و زنی که آنان را شیر داده محرم می‌شوند
سؤال 800. هرگاه کسی دارای چند همسر است، هر کدام از آنان بچّه‌ای را شیر کامل دهد؛ حکم محرمیت آنان چگونه می‌شود؟
جواب: آن بچّه‌ها به یکدیگر و به آن مرد و به همه آن زنان محرم می‌شوند.
سؤال 801. هرگاه زنی از شیر مربوط به یک شوهر پسر و دختری را شیر کامل دهد؛ حکم محرمیت آنان چگونه می‌شود؟
جواب: آنها به هم محرم می‌شوند، ولی خواهر و برادر آنها به یکدیگر محرم نمی‌شوند.
سؤال 802. اگر زنی برادر کسی را شیر دهد به او محرم می‌شود؟
جواب: محرم نمی شود، اگر چه احتیاط مستحب آن است که با او ازدواج نکند.
سؤال 803. هرگاه زنی دختر عمّه یا دختر خاله کسی را شیر دهد به او محرم می‌شود؟
جواب: محرم نمی شود، ولی احتیاط مستحب آن است که با او ازدواج نکند.
سؤال 804. مردی که دو همسر دارد اگر یکی از آن دو همسر، فرزند عموی زن دیگر را شیر دهد زنی که فرزند عموی او شیر خورده به شوهر خود حرام می‌شود؟
جواب: خیر، حرام نمی‌شود.
سؤال 805. دختری از سنّ هفت ماهگی به بعد، به مدّت سه ماه و بطور متفرّقه، روزی یک بار یا دو بار، از زنی شیر خورده و در همین روزها از شیر مادر، یا از شیر خشک، یا آب قند، نیز استفاده کرده است و بعضی مواقع در طول این سه ماه، 7 الی 10 روز اصلًا از شیر آن زن استفاده نکرده است، آیا این دختر فرزند رضاعی آن زن محسوب می‌شود؟
جواب: در فرض مسأله، با توجّه به این که گوشت و استخوان آن کودک تا حدّی به وسیله شیر آن زن روییده است، فرزند رضاعی او محسوب می‌شود.
سؤال 806. اگر زن و شوهری، کودکی را که سنّ او کمتر از 2 سال است به فرزند خواندگی بپذیرند، و زن با کمک و مشارکت شوهر، و با استفاده از روش خاصّی، پستان خود را شیردار سازد، و کودک را با چنین شیری به طور مستقیم (از پستان) در حدّ نصاب تعیین شده (15 مرتبه کامل، یا به دفعات در طیّ یک شبانه روز به صورت تغذیه انحصاری) شیر دهد، لطفاً بفرمایید:
الف) آیا به این طریق رابطه خویشاوندی رضاعی میان کودک و زوجین مورد اشاره محقّق می‌گردد؟
ب) در صورتی که پاسخ سؤال اوّل منفی باشد، آیا رابطه مادر و فرزندی رضاعی به صورت انحصاری میان مرضعه و مرتضع برقرار می‌شود؟
جواب: حکم رضاع در این مورد جاری نیست، و این مسأله از مسائلی است که در میان فقها کاملًا مشهور است، و مدارک معتبری دارد که شیر بدون ولادت، تأثیری در تحریم ندارد.
***

2

کسانی که به‌واسطه شیرخوردن محرم می‌شوند

سؤال 807. اگر کودکی را با رعایت شرایط شیر دهند به چه کسانی محرم می‌شود؟
جواب: الف) خود آن زن و او را «مادر رضاعی» می‌گویند.
ب) شوهر آن زن که شیر مربوط به اوست و او را «پدر رضاعی» گویند.
ج) پدر و مادر آن زن هر چه بالا روند، اگر چه پدر و مادر رضاعی او باشند.
د) بچّه‌هایی که از آن زن به دنیا آمده‌اند یا به دنیا می‌آیند.
ه) بچّه‌های اولاد آن زن هر چه پایین روند چه از اولاد او به دنیا آمده، یا اولاد او آنها را شیر داده باشند.
و) خواهر و برادر آن زن اگر چه رضاعی باشند.
ز) عمو و عمّه آن زن اگر چه رضاعی باشند.
ح) دایی و خاله آن زن اگر چه رضاعی باشند.
ط) اولاد شوهر آن زن که شیر مربوط به اوست هر چه پایین روند، اگر چه اولاد رضاعی او باشند.
ی) پدر و مادر شوهر آن زن که شیر مربوط به آن شوهر است هر چه بالا روند.
ک) خواهر و برادر شوهری که شیر مربوط به اوست اگر چه خواهر و برادر رضاعی او باشند.
ل) عمو و عمّه و دایی وخاله شوهری که شیر مربوط به اوست هر چه بالا روند اگر چه رضاعی باشند، همچنین عدّه دیگری که در مسائل بعد گفته می‌شود به واسطه شیر دادن محرم می‌شوند.
سؤال 808. دختری را که زن شیر داده بر شوهر او حرام است؟
جواب: دختری را که زن شیر داده بر شوهر او حرام است؛ به شرط این‌که با آن زن نزدیکی کرده باشد.
سؤال 809. آیا انسان می‌تواند با مادر رضاعی زن خود ازدواج کند؟
جواب: خیر، نمی‌تواند با مادر رضاعی زن خود ازدواج کند زیرا به حکم مادر زن اوست.
سؤال 810. اگر خواهری بچّه‌های خواهر خود را شیر دهد، آیا این خواهر به شوهر خواهرش محرم می‌شود؟
در ضمن حکم فرزندان او چه خواهد بود؟
جواب: خواهری که شیر داده به پدر بچه شیرخوار محرم نمی شود، ولی فرزندان این خواهر با پدر بچه شیرخوار محرمند.
سؤال 811. آیا نوه های مادر رضاعی بر شیرخوار محرم می‌باشند؟
جواب: آری، نوه ها بر شیرخوار محرم می‌باشند.
سؤال 812. شخصی از خانمی، طبق شرایطی که در رساله‌های عملیه آمده، شیر خورده است. این زن پس از فوت همسرش، شوهر دیگری انتخاب نموده، و از هر دو شوهر دارای فرزندانی است. لطفاً در این مورد به دو سؤال زیر پاسخ فرمایید:
الف) آیا فرزندانی که این خانم از هر دوشوهر دارد بر آن شخص محرم هستند؟
جواب: آری محرمند.
ب) آیا فرزندانی که از شوهر دوم دارد، می‌توانند با فرزندان این شخص که از خانم مذکور شیر خورده، ازدواج نمایند؟
جواب: نمی‌توانند ازدواج کنند.
سؤال 813. انسان با دختری که خواهر انسان یا زن برادر او از شیر مربوط به برادرش او را شیر کامل داده باشد محرم است؟
جواب: آری محرم است و نمی‌تواند با او ازدواج کند.
سؤال 814. اگر خواهرزاده یا برادرزاده یا نوه خواهر یا نوه برادر شخصی به دختری شیر داده باشد؛ آن دختر به این شخص محرم است؟
جواب: آری محرم است و نمی‌تواند با او ازدواج کند.
***

3

احکام شیر دادن

سؤال 815. هرگاه زنی بچّه شیرخواری را با رعایت شرایط شیر دهد؛ آیا محدودیتی در ازدواج پدر آن بچه با اقوام زن ایجاد می‌شود؟
جواب: آری، پدر آن بچّه نمی‌تواند با دخترهایی که از آن زن به دنیا آمده‌اند ازدواج کند و نیز بنابر احتیاط واجب نمی‌تواند دختر شوهری را که شیر مربوط به اوست به ازدواج خود درآورد، بلکه احتیاط واجب آن است که با دخترهای رضاعی او نیز ازدواج نکند، ولی ازدواج با دخترهای رضاعی آن زن از شوهر دیگر مانعی ندارد.
سؤال 816. هرگاه زنی بچّه‌ای را با رعایت شرایط شیر دهد شوهر آن زن که شیر مربوط به اوست به خواهرهای آن بچّه محرم می‌شود؟
جواب: شوهر آن زن که شیر مربوط به اوست به خواهرهای آن بچّه محرم نمی‌شود، ولی احتیاط مستحب آن است که با آنان ازدواج نکند.
سؤال 817. هرگاه زنی بچّه‌ای را با رعایت شرایط شیر دهد، خویشان شوهر با خواهر و برادر آن بچّه محرم می‌شوند؟
جواب: خیر، محرم نمی‌شوند.
سؤال 818. هرگاه زنی کودکی را شیر دهد به برادرهای آن بچّه محرم می‌شود؟
جواب: هرگاه زنی کودکی را شیر دهد به برادرهای آن بچّه محرم نمی‌شود.
سؤال 819. هرگاه زنی کودکی را شیر دهد خویشان آن زن به برادر و خواهرهای بچّه‌ای که شیر خورده محرم می‌شوند؟
جواب: خیر، محرم نمی‌شوند.
سؤال 820. پسر می‌تواند با دختری که مادر یا مادر بزرگ او آن دختر را شیر کامل داده ازدواج کند؟
جواب: نمی‌تواند ازدواج کند.
سؤال 821. اگر زن پدر انسان از شیر مربوط به پدر او دختری را شیر داده باشد پسر می‌تواند با آن دختر ازدواج نماید؟
جواب: نمی‌تواند با آن دختر ازدواج نماید.
سؤال 822. زن می‌تواند بچّه دختر خود را شیر دهد؟
جواب: احتیاط مستحب آن است که به او شیر کامل ندهد.
سؤال 823. زن می‌تواند بچّه‌ای را که شوهر دخترش از زن دیگر دارد شیر دهد؟
جواب: احتیاط مستحب آن است که به او شیر کامل ندهد.
سؤال 824. مانعی دارد که زن نوه پسری خود را شیر دهد؟
جواب: مانعی ندارد.
سؤال 825. اگر خانمی دختر برادر شوهر خود را شیر دهد آیا غیر از آن دختر، فرزندان دیگر دو برادر می‌توانند با هم ازدواج کنند؟
جواب: آن دختری که شیر زن برادر را خورده نسبت به تمام فرزندان آن زن محرم است ولی سایر فرزندان آن دو برادر می‌توانند با هم ازدواج کنند.
سؤال 826. زن و شوهری به مسافرت رفته، و فرزند شیرخوار خود را به مادر آن زن می‌سپارند. او از شیر خود یک ماه تمام به آن بچّه شیر می‌دهد. با توجّه به این که تمام شرایط نشر حرمت حاصل شده، طبق فتاوای موجود، دامادش بر دخترش، نامحرم است، و باید از یکدیگر جدا شوند. لطفاً بفرمایید:
اوّلًا: اگر مادر زن به کلّی نسبت به این حکم جاهل بوده، چه صورتی دارد؟
ثانیاً: در فرض ایجاد حرمت، اگر دختر با شوهرش همبستر شود و فرزندی منعقد گردد، چه حکمی دارد؟
جواب: طبق فتوای اخیر ما این زن به شوهرش حرام نمی‌شود؛ هر چند خالی از کراهت نیست.
سؤال 827. دختر بچه شیرخواری، شیر خاله خود را می‌نوشد؛ ولی نه به اندازه‌ای که باعث حرمت شود. آیا می‌تواند با پسر خاله اش ازدواج کند؟
جواب: اگر به اندازه‌ای که باعث تحریم می‌شود، نخورده است، ازدواج آنها مانعی ندارد.
سؤال 828. مرد می‌تواند بدون اذن همسر خود با خواهرزاده یا برادرزاده رضاعی زن خود ازدواج کند؟
جواب: خیر، نمی‌تواند.
سؤال 829. اگر شخصی با پسری (العیاذ باللّه) لواط کرده می‌تواند با دختر و خواهر مادر رضاعی آن پسر ازدواج کند؟
جواب: احتیاط واجب آن است که ازدواج نکند.
سؤال 830. مرد می‌تواند با دو خواهر اگرچه رضاعی باشند ازدواج کند؟
جواب: نمی‌تواند ازدواج کند.
سؤال 831. اگر دو زن را عقد کند بعد بفهمد خواهر بوده‌اند، این عقدها چه حکمی دارد؟
جواب: عقد اوّلی صحیح و دومی باطل است و اگر عقد در یک وقت بوده هر دو باطل است.
سؤال 832. اگر زن از شیر مربوط به شوهر خود کسانی را که در زیر گفته می‌شود شیر دهد شوهرش بر او حرام می‌شود؟
الف) برادر و خواهر خودش را.
ب) عمو و عمّه و دایی و خاله خودش را.
ج) عمو زاده و دایی زاده خود را.
د) برادر زاده خود را.
ه) برادر شوهر یا خواهر شوهر خود را.
و) خواهر زاده خود، یا خواهر زاده شوهرش را.
ز) عمو و عمّه و دایی و خاله شوهرش را.
ح) نوه زن دیگر شوهر را.
جواب: شوهرش بر او حرام نمی‌شود، ولی بهتر است این کار را نکند.
***

4

آداب شیر دادن

سؤال 833. بهترین فرد برای شیر دادن به کودک کیست؟
جواب: هیچ کس برای شیر دادن فرزند بهتر از مادر و سزاوارتر از او نیست.
سؤال 834. مادر می‌تواند برای شیر دادن به کودک خود از شوهرش مزد بگیرد؟
جواب: بهتر است مزدی از شوهر خود نگیرد، ولی حق دارد بگیرد.
سؤال 835. اگر مادر بخواهد بیشتر از دایه مزد بگیرد شوهر می‌تواند بچّه را از او گرفته به دایه دهد؟
جواب: می‌تواند بچّه را از او گرفته به دایه دهد.
سؤال 836. آیا دایه باید شرایط خاصّی داشته باشد؟
جواب: در روایات آمده است دایه‌ای را باید برای طفل انتخاب کرد که دارای عقل و ایمان و عفّت و صورت نیکو باشد و از گرفتن دایه کم‌عقل یا غیرمؤمنه یا بدصورت و کج خلق یا زنازاده خودداری شود و همچنین از انتخاب دایه‌ای که بچّه او از زنا به دنیا آمده و شیرش شیر زنازاده است پرهیز شود.
سؤال 837. آیا در مورد مدّت شیر دادن به کودک دستوری وجود دارد؟
جواب: مستحبّ است درصورتیکه ممکن باشدبچّه رادوسال تمام‌شیر بدهند.
سؤال 838. با توجّه به این که هر طفل باید دو سال کامل از شیر مادر استفاده نماید، آیا شیر دادن بعد از دو سال شرعاً اشکال دارد؟
جواب: حرام نیست.
***

5

مسائل متفرّقه شیر دادن

سؤال 839. آیا اشکالی دارد زن‌ها هر بچّه‌ای را شیر دهند؟
جواب: خوب است از این کار بپرهیزند، زیرا ممکن است فراموش کنند به چه کسانی شیر داده‌اند و بعداً دو نفر محرم با یکدیگر ازدواج کنند، مخصوصاً در این ایام که با وجود امکان استفاده از شیر خشک و امثال آن، کمتر ضرورتی برای شیر دادن به بچّه‌های دیگر وجود دارد.
سؤال 840. آیا کسانی که به واسطه شیر خوردن با یکدیگر خویشاوند می‌شوند نسبت به یکدیگر از حقوقی برخوردار می‌شوند؟
جواب: مستحبّ است یکدیگر را احترام کنند، ولی حقوق خویشاوندی ندارند.
سؤال 841. آیا کسانی که به واسطه شیر خوردن با یکدیگر خویشاوند می‌شوند از یکدیگر ارث می‌برند؟
جواب: خیر، از یکدیگر ارث نمی‌برند.
سؤال 842. زن می‌تواند بدون اجازه شوهر بچّه دیگری را شیر دهد؟
جواب: آری می‌تواند، به شرط آن‌که حقّ شوهر از بین نرود، ولی جایز نیست بچّه‌ای را شیر دهد که به واسطه شیر دادن آن بچّه نسبت به شوهر خود حرام شود.
سؤال 843. در مسأله 2132 توضیح‌المسائل حضرتعالی آمده است: «هرگاه مردی بخواهد زن برادرش به او محرم شود می‌تواند دختر شیرخواری را با اجازه ولیّ او به عقد موقّت خود درآورد و در همان حال زن برادرش آن دختر را شیر کامل دهد، بعد از آن که شیر دادن تمام شد می‌تواند مدّت عقد موقّت را به او ببخشد» به نظر می‌رسد احتیاجی به قسمت اخیر مسأله نباشد؛ زیرا معقوده به عقد موقّت با خوردن شیر کامل بر برادر حرام می‌شود و نیازی به بخشیدن مدّت ندارد. آیا این مطلب درست است؟
جواب: درست است؛ قسمت اخیر مسأله زیاد است، و در چاپ‌های اخیر حذف شده است.
سؤال 844. شیر دادنی که علّت محرم شدن است چگونه ثابت می‌شود؟
جواب: به دو چیز ثابت می‌شود:
اوّل: خبر دادن عدّه‌ای که انسان از گفته آنها یقین پیدا کند.
دوم: شهادت دو مرد عادل یا چهار زن عادل، بلکه احتیاط واجب آن است که به شهادت یک مرد با یک زن هم اکتفا کند، ولی شاهد ها باید شرایط شیر دادن را هم بگویند، مثلًا بگویند ما دیده‌ایم که فلان بچّه پانزده بار از پستان فلان زن با شرایطی که در مسأله 2116 رساله گفته شده شیر کامل خورده است و اگر بدانیم همه آنها شرایط را می‌دانند و در آن توافق دارند، شرح دادن آن لازم نیست.
سؤال 845. هرگاه ندانند آیا کودک به مقداری که سبب محرم شدن است شیر خورده یا نه‌محرم بودن او چه حکمی پیدا می‌کند؟
جواب: اگر ندانند، محرم بودن ثابت نمی‌شود و برای محرمیت باید یقین حاصل شود.
سؤال 846. خوردن شیر همسر توسّط شوهر چه حکمی دارد؟ اگر خوردن شیر از روی شهوت باشد حکمش چیست؟
جواب: در هر حال اشکال ندارد.