بخش هفدهم:

بخش هفدهم:

شرایط احکام طلاق

1

بلوغ و عقل و اختیار

سؤال 884. آیا مردی که زن خود را طلاق می‌دهد باید عاقل و بالغ باشد؟
جواب: مردی که همسر خود را طلاق می‌دهد باید عاقل و بنابر احتیاط واجب بالغ باشد.
سؤال 885. اگر مردی از روی اجبار زن خود را طلاق دهد، طلاق صحیح است؟
جواب: مرد باید به اختیار خود طلاق دهد بنابراین طلاق از روی اجبار باطل است.
سؤال 886. اگر مردی به شوخی صیغه طلاق را بگوید، عقد باطل می‌شود؟
جواب: برای طلاق باید قصد جدّی داشته باشد، بنابراین اگر صیغه طلاق را به شوخی بگوید صحیح نیست.
سؤال 887. اگر زنی شرط کرده باشد که در صورتی که شوهرش همسر دیگری اختیار کند وکالت در طلاق داشته باشد آیا در صورتی که شوهر به خاطر ناسازگاری زن، همسر دوّمی اختیار کند باز هم همسر اوّل وکیل در طلاق است؟
جواب: ظاهر این است که این شرط از چنین صورتی منصرف است، زیرا هدف از این شرط، این بوده که به همسر اوّل قناعت کند حال اگر همسر اوّل با پشت پا زدن به زندگی زناشویی مرد را در بلاتکلیفی گذاشته، جایی برای تأمین آن شرط باقی نمی‌ماند یعنی زن وکالت در طلاق نخواهد داشت.
سؤال 888. آیا طلاق به مجرّد ادعای شوهر و این‌که بگوید: من او را مطلقه نموده‌ام ثابت می‌شود؟ به گونه‌ای که زن حقّ ازدواج داشته باشد و نفقه ساقط شود، یا این‌که باید با شهادت دو عادل باشد؟
جواب: فقها در این مورد اختلاف دارند، مرحوم محقّق قمی در جامع‌الشّتات و محقّق یزدی در ملحقات عروه مشروحاً بحث کرده‌اند و از مجموع ادلّه ظاهر می‌شود که طلاق به مجرّد ادّعای زوج خالی از اشکال نیست، بلکه باید بینه‌ای بر آن قائم شود.
سؤال 889. زن و مردی ازدواج کرده‌اند و مرد معترف به ازدواج هست ولی ادّعا می‌کند در حضور عدّه‌ای، که آنها را عادل می‌دانسته‌ام ولی امکان اثبات عدالت آنها ممکن نیست صیغه طلاق را جاری کرده‌ام و معلوم نیست که خود صیغه طلاق صحیح بوده‌یا خیر، چون زوج روحانی نیست امّا سواد فارسی دارد و می‌گوید از روی رساله صیغه طلاق را جاری کرده‌ام، آیا چنین طلاقی که اصل آن محرز است ولی از نظر صحّت معلوم نیست، صحیح است؟
جواب: ادّعای طلاق مزبور ظاهراً مسموع است.
***

2

عدالت شهود و صیغه عربی

سؤال 890. آیا می‌توان صیغه طلاق را به فارسی خواند؟
جواب: بنابر احتیاط واجب باید صیغه طلاق به عربی صحیح خوانده شود.
سؤال 891. آیا لازم است افرادی به عنوان شاهد هنگام خواندن صیغه طلاق حاضر باشند؟
جواب: آری، واجب است دو مرد عادل آن را بشنوند.
سؤال 892. صیغه طلاق به عربی چگونه است؟
جواب: اگر خود شوهر بخواهد صیغه طلاق را بخواند و اسم زن او مثلًا فاطمه است می‌گوید:
«زَوْجَتِی فاطِمَه طالِقٌ
» (یعنی همسرم فاطمه از همسری رهاست) و اگر دیگری را وکیل کند آن وکیل باید بگوید:
«زَوْجَه مُوَکلِی فاطِمَه طالِقٌ
» (یعنی همسر موکل من رهاست).
سؤال 893. آیا در طلاق، عدالت دو شاهد در نظر زوج کافی است؟
جواب: بله، عدالت دو شاهد در نظر زوج مادام که یقین برخلاف آن نباشد کافی است.
سؤال 894. شخصی می‌خواهد زن خود یا زن دیگری را طلاق دهد، در شهری که ساکن است، عادل به آن معنایی که فقها عظام فرموده‌اند نیست مگر بعضی از اشخاصی که شخص مطلِّق نه به چشم خود از آنها معصیتی دیده و نه از دیگران شنیده که تا حال معصیتی کرده باشند و در شهرهای مجاور هم اشخاص عادلی را نمی‌شناسد و از طرفی هم به ناچار باید این طلاق واقع شود بفرمایید آیا نزد همان اشخاص فوق الذکر که مورد وثوق و حسن ظنّ هستند می تواند اجرای طلاق کند؟
جواب: همین گونه افراد برای شهود طلاق کافی هستند و عادل محسوب می‌شوند.
سؤال 895. آیا پسران زن و شوهر می‌توانند به عنوان شهود طلاق والدین خود باشند؟
جواب: اگر پسران او بالغ و عادل باشند، می‌توانند شهود طلاق شوند.
سؤال 896. در مورد طلاق اهل تسنّن شنیده شده است که آنها، مخصوصاً شافعی‌ها، صیغه طلاق جاری نمی‌کنند؛ بلکه به صرف اراده جدایی و لفظ «تو مطلّقه‌ای» اکتفا می‌کنند، آیا صحّت دارد؟ آیا حضور شاهدین عدلین را لازم نمی‌دانند؟
جواب: طلاق اهل تسنّن اگر واجد شرایط شرعیه، مانند شاهدین عدلین، نباشد در مورد شیعیان کفایت نمی‌کند؛ ولی درباره خودشان اگر چنین طلاقی دارند از باب قاعده الزام طلاقشان مقبول است و مشهور در میان آنان عدم اعتبار شاهدین است؛ بلکه شیخ در «خلاف» اجماع فقهای اهل سنّت را بر عدم اعتبار شاهدین ادّعا می‌کند.
سؤال 897. زن و شوهری ایرانی و شیعه پس از چند سال زندگی مشترک، در ایران از یکدیگر طلاق گرفته. سپس هردو به استرالیا هجرت کرده و پس از 5 سال مجدّداً با یکدیگر ازدواج می‌کنند. مُجری این ازدواج یک نفر سنّی بوده که در عرف ایرانیان مقیم «سیدنی» به عنوان وکیل ازدواج شرعی معروف بوده و هست. پس از ازدواج دوباره از یکدیگر طلاق می‌گیرند، لیکن این بار طلاق مدنی بوده (مطابق قوانین استرالیا) و طلاق شرعی انجام نشده است. بعد از دو سال توسّط همان عاقد با مرد دیگری ازدواج نموده و اکنون باردار است. زن اخیراً مطّلع شده که طلاق استرالیایی او از شوهر اوّلش از نظر شرعی معتبر نیست و لذا ازدواج با شوهر دوم نیز دچار اشکال است. ایشان اظهار می‌دارد مطلقاً تصوّر نمی‌کرده که طلاق دادگاه استرالیایی بدون اعتبار باشد؛ خصوصاً که وکیل فوق‌الذّکر، ازدواج مجدّد ایشان را با همسر دوم اجرا کرده است. اکنون زن و همسر دوّمش بسیار نگرانند، حلّ مشکل آنها چگونه است؟
جواب: با توجّه به این که طلاق فاقد شرایط شرعیه، یعنی حضور دو شاهد عادل بوده، باطل است و زن در عقد شوهر اوّل است و حتّی اگر از شوهر اوّل طلاق شرعی بگیرد، ازدواج او با شوهر دوم مشکل است؛ مگر این که ثابت شود ازدواج دوم زن با شوهر اوّل باطل بوده است، در این صورت مشکلی با شوهر دوم ندارد.
سؤال 898. در مورد عدالت دو شاهد هنگام اجرای صیغه طلاق، هرگاه مجری صیغه، اعتقاد به عدالت ودیگران علم به فسق شهود داشته باشند، آیا طلاق صحیح است؟
جواب: برای آنها که علم به فسق شهود ندارند کافیست.
سؤال 899. آیا عدم علم شاهد به فسق خودش در شهادت بر طلاق معتبر می‌باشد؟
جواب: خالی از اشکال نیست.
سؤال 900. آیا عدالت، که در شهود طلاق شرط است، شرط واقعی است یا شرط علمی و ظاهری؟ به تعبیر دیگر، هرگاه پس از اجرای صیغه طلاق، علم به فسق شاهدین پیدا کنیم، در حالی که به هنگام طلاق آنها را عادل می‌پنداشتیم، طلاق واقع شده چه حکمی دارد؟
جواب: طلاق مزبور صحیح است.
سؤال 901. هرگاه کسی دو نفر را عادل بداند و زن خود را پیش آنها طلاق دهد، دیگری که آنان را عادل نمی‌داند، میتواند آن زن را برای خود یا دیگری عقد کند؟
جواب: بنابر احتیاط واجب نباید آن زن را برای خود یا دیگری عقد کند، ولی اگر شک در عدالت آنها داشته مانعی ندارد.
***

3

پاکی از حیض و نفاس و عدم آمیزش

سؤال 902. آیا پاک بودن زن از حیض و نفاس در طلاق شرط است؟
جواب: زن باید هنگام طلاق از خون حیض و نفاس پاک باشد و نیز شوهرش در آن پاکی با او نزدیکی نکرده باشد و اگر درحال حیض و نفاس که پیش از این پاک بوده با او نزدیکی نموده باشد بنابراحتیاط، طلاق کافی نیست، بلکه باید دوباره عادت شود و پاک گردد.
سؤال 903. هرگاه زن را از خون حیض پاک می‌دانسته و طلاقش داده، بعد معلوم شود که هنگام طلاق در حال حیض بوده طلاق او صحیح است؟
جواب: طلاق او باطل است.
سؤال 904. اگر زن را در حال حیض بداند و طلاق دهد، بعد معلوم شود پاک بوده، آیا طلاق او صحیح است؟
جواب: آری، طلاق او صحیح است.
سؤال 905. هرگاه کسی می‌داند همسرش در حال حیض یا نفاس بوده اگر غایب شود، مثلًا مسافرت کند و نتواند از حالش باخبر شود، چگونه او را طلاق دهد؟
جواب: باید تا مدّتی که معمولًا از حیض یا نفاس پاک می‌شود صبر کند.
سؤال 906. هرگاه با همسرش نزدیکی کرده، چگونه می‌تواند او را طلاق بدهد؟
جواب: باید صبر کند حیض ببیند و پاک شود، ولی اگر باردار باشد می‌تواند بعد از نزدیکی کردن بلافاصله او را طلاق دهد، همچنین اگر یائسه باشد.
سؤال 907. هرگاه با همسرش که از حیض و نفاس پاک بوده نزدیکی کند سپس مسافرت نماید و راهی برای تحقیق از حال زن نباشد، چگونه او را طلاق دهد؟
جواب: احتیاط واجب آن است که حدّاقل یک ماه صبر کند و بعد طلاق دهد.
سؤال 908. زنی که به واسطه بیماری یا غیر آن عادت ماهانه نمی‌بیند چگونه او را طلاق دهد؟
جواب: باید از زمانی که با او نزدیکی کرده تا سه ماه از نزدیکی خودداری کند و بعد او را طلاق دهد.
سؤال 909. آیا ازدواج موقّت طلاق دارد؟
جواب: ازدواج موقّت طلاق ندارد، هر زمان مدّتش تمام شود یا مرد مدّت را به او ببخشد از قید همسری او رها می‌شود و پاک بودن از عادت ماهانه و همچنین شاهد گرفتن لازم نیست.
سؤال 910. این که طلاق باید در طُهر واقع شود، آیا باید زن غسل هم کرد ه باشد، یا پاک شدن از حیض کافی است؟
جواب: غسل لازم نیست.
***

4

استثنائات

سؤال 911. طلاق دادن در حال حیض یا نفاس در چه صورت صحیح است؟
جواب: طلاق دادن در حال حیض یا نفاس در سه صورت صحیح است:
الف) شوهر بعد از ازدواج مطلقاً با او نزدیکی نکرده باشد.
ب) باردار باشد.
ج) زن غایب باشد و مرد نتواند یا برایش مشکل باشد که پاک بودن زن را بفهمد.
سؤال 912. شخصی می‌خواهد همسر خود را که دوشیزه و غیر مدخوله می‌باشد، طلاق بدهد؛ آیا در این طلاق شرط است که زوجه از حیض پاک باشد؟
جواب: در زوجه غیر مدخوله، خالی بودن از حیض شرط نیست.
سؤال 913. هر گاه زنی به خاطر شیر دادن بچّه، عادت ماهانه نبیند، تکلیف او برای طلاق چیست؟
جواب: بعد از آخرین نزدیکی سه ماه صبر می‌کند، سپس صیغه طلاق جاری می‌شود، و پس از آن عدّه سه ماه نگه می‌دارد.
سؤال 914. اگر همسر مردی باردار باشد و با او نزدیکی کند، می‌تواند بلافاصله او را طلاق بدهد؟
جواب: آری؛ اگر باردار باشد می‌تواند بعد از نزدیکی کردن بلافاصله او را طلاق دهد.
سؤال 915. اگر همسر مردی یائسه باشد و با او نزدیکی کند، میتواند بلافاصله او را طلاق بدهد؟
جواب: آری؛ اگر یائسه باشد می‌تواند بعد از نزدیکی کردن بلافاصله او را طلاق دهد.