179. آیه
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ
به نام خداوند بخشنده بخشایشگر
کآهیعآصآ
کهیعص (1 / مریم)
شرح آیه از تفسیر نمونه
در خصوص حروف مقطعه این سوره دو دسته از روایات در منابع اسلامی دیده می‌شود: نخست روایاتی است که هر یک از این حروف را اشاره به یکی از اسماء بزرگ خداوند (اسماء الحسنی) می‌داند «کاف» اشاره به «کافی» که از اسماء بزرگ خداوند است و «ه» اشاره به «هادی» و «یاء» اشاره به «ولی» و «عین» اشاره به «عالم» و «ص» اشاره به «صادق الوعد» (کسی که در وعده خود صادق است).(2)
دوم روایاتی است که این حروف مقطعه را به داستان قیام امام حسین در کربلا تفسیر کرده است:
*****
1- «مجمع‌البیان»، ذیل آیه.
2- «نور الثقلین»، جلد 3، صفحه 320.
«کاف» اشاره به «کربلا» «هاء» اشاره به «هلاک خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله» و «یاء» به «یزید» و «عین» به مسأله «عطش» و «صاد» به «صبر و استقامت» حسین و یاران جانبازش.(1)
شرح آیه از تفسیر مجمع‌البیان
گرامیداشت زکریا
این سوره مبارکه نیز با حروف مقطعه آغاز می‌گردد.
در تفسیر این حروف که در آغاز پاره‌ای از سوره‌ها آمده است، در سوره بقره سخن رفت و در اینجا تنها به ترسیم دو گفتار از «ابن عباس» در این مورد بسنده می‌شود:
1 از او آورده‌اند که در این مورد می‌گفت:
هر کدام از این حروف از یکی از نام‌های بلند و پرشکوه خدا و یا از یکی از ویژگی‌ها و اوصاف او سرچشمه می‌گیرد. برای نمونه، در این سوره:
کاف، از «کریم»
ها، از «هادی»
یا، از «حکیم»
عین، از «علیم»
و صاد، از «صادق»، سرچشمه گرفته است.
2 و نیز «عَطاء» و «کَلْبی» از او آورده‌اند که می‌گفت:
هر کدام از این حروف دارای مفهومی بلند است، برای نمونه:
1 منظور از «کاف» این است که ذات پاک او برای آفریدگانش بسنده است و همان‌گونه که همه پدیده‌ها و انسانها را پدید آورده است، امور و شئون آنان را نیز تدبیر می‌کند؛ «کافٍ لِخَلْقِهِ».
*****
1- «نور الثقلین»، جلد 3، صفحه 320.
2 و منظور از «ها» این است که او هدایتگر بندگان خویش است؛ «هادٍ لِعِبادِهِ».
3 و منظور از «یا» این است که قدرت او برترین قدرت‌هاست؛ «یَدُهُ فَوْقَ اَیْدیهِمْ».
4 و «عین» نشانگر این حقیقت است که او از کران تا کران هستی آگاه و به حال همه موجودات و آفریدگان خود داناست؛ «عالِمٌ بِبَرِیَّتِهِ».
5 و «صاد» نیز اشاره به این نکته است که ذات پاک او در همه وعده‌هایش راستگوست و هرگز در وعده‌های او دروغ و تخلف راه ندارد؛ «صادِقٌ وَعْدُهُ».
با این بیان هر یک از این حروف آغاز سوره، یا از یکی از نام‌های بلند او سرچشمه می‌گیرد و یا از صفات و ویژگی‌های او و یا به یکی از آنها اشاره دارد.
