27 وظیفه زن و شوهر نسبت به بستگان یکدیگر
اقوام و بستگان
برای زن و شوهر بستگان و اقوامی است ، که هیچ یک از زن و شوهر آنجا که شرع مطهّر مانعی نمی بیند ، حق چشم پوشی از آنان را ندارند ، و هیچ کدام هم حق ندارد دیگری را از دیدار آنان و حقوقی که دارند منع کنند .
برای هر یک پدر و مادر ، خواهر و برادر ، عمو و دائی ، عمه و خاله ، خواهرزاده و برادرزاده ، عموزاده و دائی زاده ، عمه زاده و خاله زاده ، پدربزرگ و مادربزرگ و عده ای دیگر از بستگان حسبی و نسبی هست .
دیدار آنان عبادت ، و زیارت آنها حسنه ، و رفت و آمد با آنان کاری بسیار عالی ، و حل مشکلات آنان دارای اجری عظیم است .
زن نباید نسبت به اقوام شوهرش حساسیت نشان بدهد ، و از پذیرفتن آنان در خانه شوهر مانع شود ، یا زمان آمدن آنان روی برتابد و اوقات تلخی کند ، یا بدتر از همه شوهر را از رفت و آمد با آنان یا کمک به حل مشکلاتشان منع نماید و بالعکس .
خانه ملک شوهر است ، و ثروت و مال اختیارش از جانب حضرت حق به عهده شوهر است ، و اطاعت از شوهر بر زن واجب شرعی و آزار شوهر حرام قطعی است ، و کنترل کردن شوهر از رفت و آمد با پدر و مادرش ، و با خواهر و برادرش و سایر اقوامش ، صد در صد خلاف اخلاق ، و خلاف فطرت و روحیات انسانی است ، و مانع شدن شوهر از زن برای رفت و آمد با پدر و مادرش و اقوام و بستگانش عملی خلاف محبت و عاطفه انسانی است .
اگر زن و فرزند مانع از اجرای خیر ، نیکی ، عبادت ، رفت و آمد با اقوام و کمک به آنها باشند به فرموده قرآن این زن و فرزند دشمن انسانند ، نه دشمنی که در قلبش کینه موج بزند ، بلکه دشمنی که می خواهد انسان روی سعادت و نیک بختی را در دنیا و آخرت نبیند ، مرد در امور خیر ، در حل مشکلات مردم ، در رفت و آمد با بستگان ، در دعوت آنان به خانه ، در کمک به پدر و مادر و خواهر و برادر ، نباید تسلیم خواسته غلط زن یا فرزند شود .
البته زنان مؤمنه ، زنانی که ایمان به قیامت دارند ، زنانی که احساس مسئولیت داند ، زنانی که به آبادی قیامت خود علاقه دارند ، زنانی که می دانند رعایت حق شوهر واجب شرعی است ، زنانی که مؤدّب به آداب الهی هستند با شوهران خود در تمام امور خانه و امور اخلاقی ، و در انجام کار خیر توافق صد در صد دارند ، بلکه اگر ببینند ، شوهر در این زمینه سستی می کند او را تشویق و ترغیب به خوبی و رفت و آمد با بستگان ، و کمک به آنان می کنند .
اما زنانی که بر خلاف خواسته حق در حرکتند ، یا فرزندانی که خلاف شرع مطهر درخواست هائی دارند ، قرآن مجید آنان را دشمن مرد قلمداد کرده و در این زمینه دستوراتی به مرد می دهد که آن دستورات فقط و فقط جنبه عاطفی و اخلاقی و انسانی دارد .
<< یا ایُّها الَّذینَ آمنوا اِنَّ من ازواجِکم و اولادِکم عدوّاً لکم فاحذروهم ، وَ انْ تَعفوا و تصفحوا ، و تغفروا فَانَّ الله غفور رحیمٌ >>. [96]
ای اهل ایمان بعضی از زنان و فرزندان شما ، که می خواهند شما را از اطاعت و عبادت و جهاد و کار خیر بازدارند دشمن شما هستند ، از آنان حذر کنید ، به منع آنان توجه ننمائید ، مطیع آنان نباشید ، در برابر اینگونه زن و فرزند سه وظیفه دارید :
آنان را از این اخلاق و کردارشان عفو کنید ، و بر آنان بپوشانید ، و از آنان بگذرید ، که همانا خداوند غفور و رحیم است .
با چنین زن و فرزندی درگیری مصلحت نیست ، به هم زدن صلاح نیست ، جار و جنجال لازم نیست ، خشم و خشمگینی نمی خواهد ، آنان در اصرار بر خواسته خود باشند ، و شما هم در راه اطاعت از حق و خرج کردن مال در راه خدا ، و جهاد و کوشش در راه حق ، و انجام کار خیر در هر زمینه ای ثابت قدم باشید .
در این زمینه بعضی از زنان واقعاً سختگیر هستند ، اینان خود محروم از رحمت حقند ، و می کوشند که دیگری را هم از رحمت حضرت حق محروم کنند!
بعضی ازمردان هم دراین زمینه نسبت به همسران خود سختگیرند ، سختگیریهای بی جا و بی مورد ، که حاصلی جز محرومیت از عنایت و لطف حق ندارد .
چه علتی دارد که بعضی از زنان در مقابل شوهران ایستادگی شدیدی می کنند که اقوام شوهر به خانه شوهر نیایند ، و شوهر هم بدیدار آنان نرود ، یا شوهر کمک مالی به بستگان خود ننماید ، ولی باید تمام بستگان زن به آن خانه که ملک شوهر و در تصرف اوست ، و رفت و آمد دیگران بایدبا اجازه او باشد ، رفت و آمد کنند و به هر شکلی که زن مایل است ریخت و پاش کنند .
ماهها و سالها می گذرد ، شوهر در حسرت آمدن پدر و مادر ، و خواهر و برادر به خانه اش می سوزد ، ولی در همان ماهها و سالها تمام اقوام زن به آن خانه رفت و آمد دارند .
این ظلم به شوهر و به اقوام شوهر نیست ؟ این ظلم همان حالت خطرناک روانی نیست ، که هرکس گرفتارش باشد ، ملعون و از رحمت خدا دور ، و عاقبت خوشی در قیامت برای او نخواهد بود .
و این چه اخلاقی است که بعضی از مردان از رفت و آمد زن به خانه پدر و مادرش و خواهر و برادرش منع می کنند ، و او را هم چون اسیری ذلیل در بند خود دارند ، اخلاقی که قطعاً شیطانی ، و مورد نفرت حضرت حق ، و باعث ممنوعیت انسان از رحمت الهی است .
قرآن مجید نزدیک به بیست و سه بار از اقوام و بستگان انسان منهای آیات مربوط به صله رحم نام برده ، و نسبت به آنان سفارشات مهمی نموده .
انسان مؤمن با توجه به اینکه مأمور است از روش رسول خدا در تمام جهات پیروی کند ، و آن حضرت را اسوه خود قرار دهد ، یک وظیفه اش هدایت اقوام و انذار آنان است ، اگر نیاز به هدایت و انذار داشته باشند ، که انسان تا لحظه آخر عمر این نیاز را دارد .
<< وَ اَنْذِرْ عَشیرَتَکَ الاَْقْرَبینَ >> . [97]
چه عمل خداپسندانه ای است که انسان گاهی اقوام خود و همسرش را در خانه اش جمع کند ، و آنان را اگر قدرت و تخصّص دارد ، نصیحت نماید ، و با حلال و حرام آشنا کند ، و از عواقب عمل زشت و اخلاق ناپسند بترساند ، و آنان را با مسائل فقهی و شرعی آشنا نماید .
هدایت افراد به حقایق الهیه کاری همانند کار انبیاء و امامان ، و از نظر ثواب برنامه ای شگفت آور است .
می گویند علامه مجلسی شبهای جمعه این برنامه را برای زن و فرزند و بستگانش داشت ، و آن را بر خود لازم می دانست ، چرا که انفاق علمی هم مانند انفاق مالی کاری پسندیده و مورد عنایت خداوند است .
در قرآن مجید احسان و نیکی به بستگان را در طول عبادت خدا و احسان به پدر و مادر قرار داده ، و با این برنامه خواسته عظمت پیوند داشتن با اقوام را بیان کند :
<< . . . لا تعبدون الاَّ الله و بالوالدین احساناً و ذِی القُربی . . .>> [98]
جز خدا را عبادت نکنید ، و به پدر و مادر و خویشان خود احسان نمائید .
مال دوستی و علاقه به ثروت فطری انسان است ، اگر عشق به مال نبود ، کسی دنبال کار و کوشش و هنر و صنعت و تجارت و زراعت نمی رفت .
مالی که از طریق زحمت به دست می آید معشوق انسان می شود .
قرآن مجید از مؤمن می خواهد برای حل مشکل بستگان و اقوام ، و به جریان افتادن زندگی آنان از این معشوق خود دست بردارد ، و در عین محبت به مال و ثروت آن را در راه زندگی اقوام و بستگان خود قرار بدهد ، که از علائم صادقان و مؤمنان پرداخت مال به اقوام و بستگان است .
<< . . . و اتی الْمال علی حبِّه ذَوی الْقربی . . . >>[99]
اقوام و بستگان چه نسبی و چه حسبی ، به اندازه ای موقف و موضعشان در زندگی و رابطه با انسان مهم است که جزء ارث بران بعد از مرگ انسانند ، در این زمینه به آیه ای از کتاب خدا که سند تمام حقایق است عنایت کنید :
<< وَ اذا حضر القسمه اولوا القربی . . . >>[100]
چون در تقسیم ماترک میت بستگان و خویشان حاضر شوند .
رعایت شأن اقوام ، و حیثیت آنان از نظر کتاب خدا تا حدّی است که کتاب خدا دستور می دهد در سخن گفتن خود نسبت به اقوام عدالت را مراعات نمائید .
<< وَ اذا قلتم فاعدلوا و لو کان ذا قربی . >>[101]
و هرگاه سخنی گوئید عدالت را گرچه درباره اقوام و بستگان باشد رعایت کنید .
تحقیر آنان ، سبک یاد کردن از آنان ، سبک شمردن آنان سبک حرف زدن با آنان خلاف شرع ، و عملی دور از اخلاق و کرامت است .
خداوند مهربان همه را به عدالت و احسان و بذل و عطا امر می کند ، و به خصوص در این زمینه از اقوام و بستگان اسم می برد :
<< انَّ الله یأمر بالعدل و الاحسان و ایتاء ذی القربی . . .>> [102]
کوتاهی در بخشش و انفاق نسبت به آنان که استحقاق دارند ، مخصوصاً اقوام و بستگان ، به وسیله کسی که از ثروت و مال بهره مند است پسندیده خدا نیست ، و از نظر شرع مطهر و عقل و منطق و اخلاق و فطرت مردود است .
<< و لا یأتل اولوا الفضل منکم و السَّعه ان یؤتوا اولی القربی . . . >>[103]
نباید صاحبان نعمت و ثروت از بخشش و انفاق در راه خدا به اقوام و بستگان و . . .
به وقت عدالت و شهادت در دادگاه دستور اکید است که عدالت کنید و شهادت به حق دهید ، و از کتمان شهادت بپرهیزید ، گرچه به ضرر شما و پدر و مادر و بستگان باشد .
<< . . . کونوا قوّامین بالقسط شهداء للّه و لو علی انفسکم او الوالدین و الاقربین >>. [104]
و دستور است تا بستگان و اقوام در عرصه شرکند ، و از حضرت حق جدا ، و از دین خدا روگردان ، برای آنان طلب مغفرت نکنید .
<< ما کان للنَّبیِّ و الَّذین آمنوا ان یستغفروا للمشرکین و لو کانوا اولی قربی >>. [105]
و دستور است اگر پدران و فرزندان ، و برادران و اقوام دشمن خدا و رسول الهی هستند با آنان دوستی نکنید . [106]
گذشته از این دو مورد ، یعنی ممنوعیت طلب مغفرت برای اقوام مشرک و دوستی با آنان ، اقوام و بستگان با انسان پیکر واحد و هم خون هستند ، و زن و شوهر حق منع یکدیگر را از دیدار آنان ، یا رفت و آمد به خانه خود ندارند ، و بخصوص زن نمی تواند شوهر خود را از این فیض عظمی و خیر کبیر که معادل با عبادت حق است بازدارد .
سفارش من به زن و شوهر این است که بر اساس 23 آیه قرآن نسبت به اقوام خود و اقوام یکدیگر احترام را رعایت ، و با آنان رفت و آمد کنند ، و از ایشان به منزل خود دعوت نمایند ، و با مال و ثروت خویش اگر دارند ، به حکم قرآن مجید در صورت نیاز به کمک آنها بشتابند .
زن در این زمینه مواظب باشد شوهر خود را نگران نکند ، که خشم و غضب شوهر و نارضایتی او بر اساس روایات خشم خدا و نارضایتی حضرت حق است ، و زنی که شوهر از او راضی نباشد هیچ عمل واجب و مستحبی از او قبول نمی شود . [107]
امام صادق (علیه السلام) فرمود :
<< مَلْعُونَهٌ مَلْعُونَهٌ اِمْرَأَهٌ تُوْذی زَوْجَها وَ تَغُمُّهُ . . .>>[108]
ملعون است ، ملعون است زنی که شوهر را اذیت کند ، و او را غمناک نماید .
قسمتی از آزار شوهران و غصه آنان در رابطه با مسئله اقوام و بستگان ، بخصوص بستگان شوهر است ، که زن بدون علّت منطقی و شرعی در برابر شوهر ایستادگی می کند ، و از این طریق خود را از رحمت حضرت محبوب دور می نماید .
( الذین یصلون ما امر اللّه به ان یوصل . . . )
« رعد / 21 »
