پرتوی از سرگذشت ابراهیم
در آیات 41 تا 50 پرتوی از سرگذشت انسانساز ابراهیم، پدر توحیدگرایان به تابلو می‌رود. نخست در این مورد می‌فرماید:
وَ اذْکُرْ فِی الْکِتابِ إِبْراهیمَ
هان ای پیامبر! در این کتاب از ابراهیم قهرمان توحید و تقوا یاد کن …
روشن است که این یادکِرد و گرامیداشت به خاطر ویژگی‌های اخلاقی و انسانی او بود که می‌فرماید:
إِنَّهُ کانَ صِدِّیقاً نَبِیًّا.
چرا که او پیامبری بزرگ و بسیار تصدیق کننده دین و مفاهیم و مقررات آن بود. این دیدگاه «جُبّائی» در تفسیر آیه است.
امّا به باور «ابو مُسْلِم»، او مردی بسیار راستگو و پیامبری بزرگ بود.
ویژگی راستگویی و راستی پیشگی(1)
ویژگی ارجدار راستگویی و راستی پیشگی از صفات ارزشمند اخلاقی و انسانی است؛ و آفریدگار هستی آن را با سرشت انسانها هماهنگ ساخته است.
بر این اساس است که آدمیان دوست می‌دارند هماره در شرایطی باشند که راست بگویند و سخن درست بشنوند و دروغگویی و دروغ‌بافی را انحراف از سرشت و ناهماهنگ با وجدان و خرد و بیگانه‌روی از راه فطرت و شریعت می‌نگرند و هنگامی که بر اثر فشار و خشونت در محیط خانه و یا حاکمیت استبداد در جامعه و یا به خاطر عدم انجام وظیفه یا هر انگیزه و بهانه دیگری به دروغ پناه می‌برند، بی‌درنگ حرکت‌های ناموزون چشم‌ها،
لرزش ناخواسته اندام‌ها،
به خشکی گراییدن آب دهان،
ضربان تند و نامنظم قلب،
صدای بریده بریده و غیر طبیعی،
و دیگر علائم و نشانه‌های انحراف از جاده راستی و راستی پیشگی، زنگ‌های خطر را به صدا در می‌آورد.
و گویی به همین دلیل است که در سرگذشت ابراهیم دو بار و در دو آیه درس راستی می‌دهد و از او و خاندانش با این ویژگی یاد می‌شود … (2) وَ اذْکُرْ فِی الْکِتابِ إِبْراهیمَ إِنَّهُ کانَ صِدِّیقاً نَبِیًّا …
پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله در این مورد می‌فرماید:
*****
1. مترجم.
2. سوره مریم، آیه 41 و 50.
اَقْرَبُکُمْ مِنّی غَداً فِی الْمَوْقِفِ اَصْدَقُکُمْ فِی الْحَدیثِ وَ اَدّاکُمْ لِلاْءمانَةِ وَ اَوْفاکُمْ بِالْعَهْدِ وَ اَحْسَنُکُمْ خَلْقاً وَ اَقْرَبُکُمْ مِنَ النّاسِ.(1)
در روز رستاخیز این چند گروه به من نزدیک‌تر خواهند بود:
1 کسانی که در زندگی راستگوترین‌ها باشند؛
2 در ادای امانت‌ها بیشتر درستکاری و جدیّت نشان دهند؛
3 در پیمانهای خویش باوفاتر باشند؛
4 در اخلاق و رفتار انسانی به ارزش‌های اخلاقی آراسته‌تر باشند؛
5 و با درست‌اندیشی، درست‌گویی و رفتار عادلانه و انسانی، به مردم نزدیک‌تر و پر مهر و دگر دوست‌تر باشند.
*****
1. تاریخ یعقوبی، ج 2، ص 60.
