218. آیه
یا أَبَتِ إِنِّی أَخافُ أَنْ یَمَسَّکَ عَذابٌ مِنَ الرَّحْمنِ فَتَکُونَ لِلشَّیْطانِ وَلِیًّا
ای پدر، من از این میترسم که عذابی از ناحیه خداوند رحمن به تو رسد در نتیجه از دوستان شیطان باشی. (45 / مریم)
شرح آیه از تفسیر نمونه
تعبیر ابراهیم در برابر عمویش آزر در اینجا بسیار جالب است از یک سو مرتبا او را با خطاب یا ابت (پدرم) که نشانه ادب و احترام است، مخاطب میسازد و از سوی دیگر جمله «اَنْ یَمَسَّکَ» نشان میدهد که ابراهیم از رسیدن کوچکترین ناراحتی به آزر ناراحت و نگران است و از سوی سوم تعبیر به «عَذابٌ مِنَ الرَّحْمنِ» اشاره به این نکته میکند کار تو به واسطه این شرک و بتپرستی به جایی رسیده که خداوندی که رحمت عام او همگان را در برگرفته به تو خشم میگیرد و مجازاتت میکند، ببین چه کار وحشتناکی انجام میدهی. و از سوی چهارم این کار تو کاری است که سرانجامش، قرار گرفتن زیر چتر ولایت شیطان است.
راه نفوذ در افراد منحرف
کیفیت گفتگوی ابراهیم با آزر که طبق روایات مردی بتپرست و بتتراش و بتفروش بوده و یک عامل بزرگ فساد در محیط محسوب میشده، به ما نشان میدهد که برای نفوذ در افراد منحرف، قبل از توسل به خشونت باید از طریق منطق، منطقی آمیخته با احترام، محبت، دلسوزی و در عین حال توأم با قاطعیت استفاده کرد، چرا که گروه زیادی از این طریق تسلیم حق خواهند شد، هر چند عدهای در برابر این روش باز هم مقاومت نشان میدهند که البته حساب آنها جدا است و باید برخورد دیگری با آنها داشت.
شرح آیه از تفسیر مجمعالبیان
ابراهیم به روشنگری خود ادامه میدهد که:
یا أَبَتِ إِنِّی أَخافُ أَنْ یَمَسَّکَ عَذابٌ مِنَ الرَّحْمنِ
پدر جان! من نگران آن هستم که مباد از سوی خدای بخشاینده عذابی به سراغ تو بیاید، چرا که تو بر کفرگرایی خویش اصرار میورزی.
فَتَکُونَ لِلشَّیْطانِ وَلِیًّا.
به باور «جُبّائی» منظور این است که:
در نتیجه به شیطان وانهاده میشوی و او نیز برایت سودبخش نخواهد افتاد.
امّا به باور «مُسْلِم» منظور این است که:
در آن صورت، در خواری و لعنت پیرو شیطان خواهی شد.
از دیدگاه پارهای منظور این است که:
آنگاه است که در آتش شعلهور دوزخ، همدم و همنشین شیطان خواهی شد.
و از دیدگاه پارهای دیگر، آنگاه است که به ولایت و سرپرستی شیطان وا نهاده شده و او بر تو ولایت خواهد کرد.
این تعبیر که در آیه شریفه او را دوست و همنشین شیطان میخواند و نه شیطان را همنشین او، به خاطر آن است که او را بیشتر سرزنش نموده باشد و رسواییاش را بیشتر سازد و منظور این است که:
در آن صورت به عذاب خدا گرفتار میگردی و شیطان نیز تو را یاری نخواهد کرد و خوار و نگونسار خواهی شد.