فصل دهم: احکام نماز

فصل دهم: احکام نماز

سؤال 104- تأخیر نماز در شبهای مهتابی به نظر شما چگونه است؟
جواب: شبهای مهتابی و غیر مهتابی تفاوت نمی‌کند.
سؤال 105- چرا شیعیان نمازهای ظهر و عصر و نیز مغرب و عشا را با هم می‌خوانند ولی سایر مسلمین این نمازها را از هم جدا و در پنج نوبت می‌خوانند؟
جواب: جدا خواندن نمازها به عقیده ما هم مستحب و سنّت است ولی جمع میان آنها جایز می‌باشد حتّی در روایات اهل تسنّن نیز دلیل بر جواز داریم بنابراین جمع رخصت است ولی جدا کردن فضیلت است.
سؤال 106- آیا نماز مستحبی که کیفیّت خاصّی دارد، مانند نماز وحشت را می‌توان به جای نافله یومیه حساب کرد؟
جواب: هرگاه قصد نافله با آن بکند نافله محسوب می‌شود و امید است ثواب آن نماز مخصوص را نیز داشته باشد.
سؤال 107- اینکه گفته شده نماز شب اگر نشسته به جا آورده شود احتیاطاً به جای یک رکعت، دو رکعت خوانده شود این احتیاط لازم است یا مستحب؟
جواب: این احتیاط مستحب است.
سؤال 108- نوافلی که در سفر منع شده، انجام دادن آن به عنوان کم‌بودن ثواب است یا بدعت؟ چه نوع بدعتی؟
جواب: انجام این نوافل مشروع نیست.

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 54

احکام قبله

سؤال 109- مسلمانان مقیم لوس‌آنجلس که در غرب آمریکا زندگی می‌کنند به کدام جهت باید نماز بگذارند که نمازشان صحیح و روبه قبله انجام شده باشد البتّه قبله‌نماهای موجود مثل قبله‌نمای رزم آرا و غیره قبله نیویورک را که در شرق آمریکاست مشخص می‌کند ولی قبله لوس‌آنجلس را که شش ساعت با هواپیما از نیویورک فاصله دارد معین نکرده و مردم دقیقاً تکلیف خود را نمی‌دانند و به استناد (فَأَیْنَمٰا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللّٰهِ) «1» به یک جهتی نماز می‌خوانند لطفاً وظیفه آنها را معین کنید.
جواب: به همان طرفی که در میان مسلمانان آنجا مشهور به قبله است بایستید اشکالی ندارد.
سؤال 110- اگر شخصی به غیر جهت قبله به نماز ایستاد ما نیز می‌دانیم که جهت قبله بر عکس است آیا وظیفه داریم به وی اعلام کنیم؟ امر به معروف و نهی از منکر در اینجا لازم است؟
جواب: لازم نیست ولی بهتر است.
سؤال 111- برادران مجروح و یا معلولی که نمی‌توانند در هیچ صورت رو به قبله نماز بخوانند آیا جهت‌های غیر قبله برای آنان یکسان است؟
جواب: فرقی با هم ندارد.
سؤال 112- آیا صحیح است که می‌گویند وقتی که حضرت حجّت (عج) ظهور می‌کند قبله را به مزار امام حسین (علیه السلام) تغییر می‌دهد؟
جواب: این روایت مخالف قرآن و روایات ثابت از طرف معصومین (علیهم السلام) است و باید طرح و دور انداخته شود. سؤال 113- هنگامی که کشتی یا قطار در حال حرکت می‌باشد و اشخاص اقامه نماز می‌کنند در صورتی که از قبله منحرف شوند وظیفه آنها چیست؟
جواب: باید فوراً به سوی قبله تغییر جهت دهند.
______________________________
(1). سوره بقره، آیه 115.
استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 55

 

لباس نمازگزار

سؤال 114- اگر در حال نماز، دهان نمازگزار خون بیاید آیا نمازش باطل می‌شود؟
جواب: اگر خون در دهان بوده باشد موجب بطلان نماز نیست ولی اگر به ظاهر لب به مقدار درهم و بیشتر رسیده باشد باید نماز را رها کند و دهان را آب بکشد و سپس نماز بخواند و اگر کمتر از درهم باشد و با آب دهان آمیخته شود و خارج شود آن هم برای نماز اشکال دارد.
سؤال 115- پوشیدن مانتو چه حکمی دارد؟ آیا جزء لباسهای زینتی است؟
جواب: پوشیدن لباسهای زینتی اشکال دارد ولی مانتوهای معمولی زینتی نیست و لباسی که تمام بدن جز صورت و کفّین را بپوشاند کافی است هر چند چادر محفوظتر و بهتر است.
سؤال 116- نماز در لباسی که در نجاست آن شک داریم چه حکمی دارد؟
جواب: مادامی‌که یقین به نجاست آن نداشته باشید می‌توان با آن نماز خواند
سؤال 117- حکم استفاده از طلای زرد، سفید و پلاتین را برای مردان بیان فرمایید.
جواب: آنچه طلا نامیده می‌شود زینت کردن با آن بر مردان حرام است خواه طلای زرد باشد یا سرخ یا سفید، ولی باید توجّه داشته باشید که پلاتین طلا نیست و فلز دیگری است.
سؤال 118- آیا پلاتین همان طلای سفید است؟ و در صورتی که غیر آن است حکم آن چیست؟
جواب: پلاتین و طلای سفید- طبق شهادت اهل خبره- دو چیز است پلاتین فلزی است و طلای سفید فلز دیگر، دوّمی حرام است و اوّلی حرام نیست هر چند بعضی بدون توجّه پلاتین را طلای سفید می‌دانند.
سؤال 119- آیا کراهت لباس سیاه برای نماز شامل چادر مشکی خواهران وهمچنین عبای سیاه می‌شود؟

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 56

جواب: معروف کراهت لباس سیاه در نماز است و دلیلی که برای آن ذکر شده زن و مرد را شامل می‌شود، ولی عبا از آن استثنا شده و بعید نیست چادر زنان نیز مشمول استثنا باشد.
سؤال 120- چنانچه زن هنگام نماز یا پس از آن دریابد برخی از اندامش که پوشیدن آن لازم بوده است عریان مانده، تکلیفش چیست؟
جواب: نمازش صحیح است.
سؤال 121- استفاده از زینت‌آلات طلا اعمّ از انگشتر و گردنبند برای مردان چه صورتی دارد؟
جواب: حرام است.
سؤال 122- آیا نگاه کردن به وجه و کفّین زن نامحرم بدون قصد لذت اشکال دارد؟ و منظور از قصد ریبه و لذّت چیست؟
جواب: اشکال ندارد و منظور از ریبه آن است که بترسد به گناه بیفتد و منظور از لذّت هم لذّت جنسی است.
سؤال 123- لباس شهرت چیست؟ و استفاده از آن چه صورتی دارد؟
جواب: منظور از لباس شهرت آن است که لباسی بپوشد که مشهور به زهد و قدس شود و جنبه ریاکاری داشته باشد و استفاده از چنین لباسی شرعاً اشکال دارد.
سؤال 124- اگر شی‌ء مسروقه در جیب لباس نمازگزار باشد، آیا نماز او باطل است؟
سؤال 125- بعضی از مجروحین، زخمهای بدنشان به گونه‌ای است که در مدّت شبانه روز خون می‌آید این افراد برای نماز چه باید بکنند؟

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 57

جواب: باید در صورت امکان زخم را ببندند تا به جای دیگر سرایت نکند و با همان حال نماز بخوانند.
سؤال 126- فرد مریضی که بنا به عللی نتواند بعد از بول خود را با آب بشوید اگر با پارچه‌ای خود را تمیز نماید می‌تواند نماز بخواند؟
جواب: در فرض مسأله که محلّ ضرورت است اشکالی ندارد.
سؤال 127- کسی که ادرار و مدفوع او غیر ارادی است با توجّه به اینکه هر لحظه امکان دارد از او ادرار یا مدفوع خارج گردد و اطراف عورتین و لباس او اکثر اوقات نجس است حتی اگر عوض کند مجدّداً نجس می‌شود چگونه نماز بخواند؟
جواب: با همان حال نماز بخواند و در مورد وضو گرفتن مطابق دستوری که در رساله توضیح المسائل مسأله 329 داده‌ایم عمل کند.
سؤال 128- چنانکه نپوشاندن وجه و کفّین (صورت و دستها تا مچ) فسادی را برای زن در جامعه به بار آورد آیا پوشاندن وجه و کفّین واجب می‌شود؟
جواب: اگر موجب فساد باشد لازم است.
سؤال 129- دندانهای غیر طبیعی (مصنوعی) اگر از اجزای غیر حلال گوشت باشد آیا برای نماز اشکال دارد؟
جواب: اشکالی ندارد.
سؤال 130- آیا پوشش زن در نماز باید طوری باشد که از هیچ طرف، بدن او دیده نشود؟ و آیا پوشاندن زینت و زیورهای صورت و دست در نماز در جایی که نامحرم نیست لازم است؟
جواب: پوشاندن تمام بدن در نماز به استثنای وجه و کفّین و پاها تا مچ از چهار طرف لازم است و زینت‌آلات اگر روی لباس باشد برای نماز اشکال ندارد.
سؤال 131- در جایی که نامحرم به قصد ریبه و تلذّذ به زن نگاه می‌کند و یا صورت و کفّین او زینت دارد و بدون پوشاندن آنها نماز می‌خواند، نمازش چه حکمی دارد؟

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 58

جواب: نمازش اشکال ندارد ولی احتیاط واجب آن است که خود را در معرض دید نامحرم قرار ندهد.
سؤال 132- منظور از اینکه فرموده‌اند پوشیدن لباس مخصوص مرد برای زن و بالعکس اشکال دارد چه نوع لباسی است لطفا توضیح فرمایید؟
جواب: منظور لباسی است که در عرف عام می‌گویند لباس زنانه است (ولی هرگاه فسادی بر آن مترتب نشود حرام نیست).
سؤال 133- پوشیدن لباس سیاه در عزای امام حسین و دیگر ائمه (علیهم السلام) چنانچه صاحب حدائق فرموده رجحان شرعی دارد یا خیر؟
جواب: هرگاه جنبه تعظیم شعایر داشته باشد رجحان دارد.
سؤال 134- از آنجا که مسأله حجاب یک امر ضروری اسلام است و از آنجا که باید حدود و قوانین اسلامی در کشور جمهوری اسلامی خصوصا در شهرهای مذهبی از جمله شهر مقدّس قم رعایت شود که بحمد اللّه این قوانین اسلامی تا به امروز در شهر مقدّس قم رعایت شده اما متأسفانه این روزها در این شهر مقدّس اعمال ناشایستی مشاهده می‌شود که در شأن و مقام و منزلت این شهر مقدّس نیست لذا کراراً مشاهده می‌شود که اعمال ناشایستی در وسایل نقلیّه خصوصاً در کاروانهای عروسی که از مقابل حرم مطهّر حضرت معصومه (علیها السلام) عبور می‌کنند انجام می‌شود و یا به طور کلّی در مکانهای مقدّسی از جمله در مسجد مقدّس جمکران که مورد لطف و مرحمت پروردگار و حضرت بقیه اللّه الاعظم (عجل اللّه تعالی فرجه الشریف) بوده صورت می‌گیرد که واقعاً جای تأسف و نگرانی است چرا که مقام و منزلت این شهر بالاتر و والاتر از آن است که اجازه بدهد این گونه اعمال در آن صورت گیرد لذا از آنجا که مراجع بزرگوار همیشه و در هر حال به فریاد و کمک انقلاب و اسلام می‌رسند و با فتاوای دندان‌شکن خود مشت محکمی بر دهان استکبار جهانی می‌زنند بر آن شدیم که فتوای صریح حضرتعالی را در خصوص این مسأله در شهر مقدس قم بدانیم.

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 59

جواب: بدون شک حجاب از مسلّمات اسلام است و تمام فقهای اسلام در آن اتّفاق نظر دارند و هر گونه بدحجابی و بی‌حجابی بر خلاف شریعت مقدّسه است مخصوصا در شهرهای مذهبی و از آن بالاتر در اماکن مقدّسه دینی باید مراعات بیشتری شود و گناه بدحجابی و بی‌حجابی در این اماکن بیشتر است و بدون شک پوشیدن چادر همه جا مخصوصاً در این اماکن اولی است.
سؤال 135- اشخاصی که عمل جرّاحی روده بزرگ انجام داده‌اند و محلّ خروج مدفوع را بسته و مدفوع توسط کیسه‌ای جمع‌آوری می‌گردد در موقع نماز تکلیفشان چیست؟
جواب: اگر کیسه به صورت محمول است اشکالی ندارد و اگر بدن آلوده شود چنانچه عسر و حرجی نباشد آن را بشویند و اگر عسر و حرجی هست به همان حالت نماز بخوانند.
سؤال 136- مدالهای طلا که ورزشکاران می‌گیرند و به گردن آنها می‌آویزند چه حکمی دارد؟
جواب: گرفتن مدال اشکال ندارد لکن برای مردان به گردن انداختن اشکال دارد مگر در موارد ضرورت.
سؤال 137- حجاب از نظر اسلام چیست و چه نوع پوششی برای زن و مرد حجاب است آیا موهای مصنوعی که بعضی از زنها بر سر می‌گذارند حجاب موهای طبیعی آنها حساب می‌شود؟
جواب: حجاب شرعی در مورد زنان پوشیدن تمام بدن به جز صورت و دستها تا مچ می‌باشد، امّا بعضی از انواع پوششها که زینت ظاهری محسوب می‌شود مثل موهای مصنوعی کافی نیست و همچنین لباسهایی که لباس زینت محسوب می‌شوند نیز کافی نیست و حجاب برای مردان پوشیدن قسمتهایی از بدن است که در بین مردم مسلمان پوشیدن آن مرسوم است بنابراین پوشیدن سر و دستها ومقداری از بازو (در پیراهنهای آستین کوتاه) و مانند آن بر مردان واجب نیست.

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 60

سؤال 138- آیا اشکال دارد که مردها در خانه دمپایی‌های زنان را بپوشند و یا بالعکس؟
جواب: اشکالی ندارد بلکه لباسهای مخصوص هر کدام را نیز اگر دیگری بپوشد و مفاسدی بر آن مترتب نشود اشکالی ندارد امّا آنجا که فسادانگیز است حرام است.

 

مکان نمازگزار

سؤال 139- آیا بودن پرده و دیوار بین زنان و مردان در حال نماز خواندن و موعظه کردن لزومی دارد؟
جواب: بودن پرده بهتر است ولی واجب نیست مشروط بر این که موازین شرعی رعایت شود.
سؤال 140- آیا گذشت زمان حکم زمین غصبی را عوض می‌کند؟
جواب: مسلّم است که نماز در زمین غصبی حرام است و مرور زمان هرگز حکم آن را تغییر نمی‌دهد.
سؤال 141- خواندن نماز در اماکن و ادارات دولتی که استیجاری می‌باشد و مالکش مصرّ به تخلیه است و اظهار عدم رضایت می‌کند در صورتی که به علت ناچاری ساختم‌ان هنوز تحت اختیار ارگانهای دولتی می‌باشد چه حکمی دارد؟
جواب: در صورت ضرورت قطعی اشکالی ندارد.
سؤال 142- آیا می‌توان روی فرشی که قسمت کمی از آن با پول حرام رفو شده است نماز خواند یا همان قسمت خاص اشکال دارد؟
جواب: همان قسمت خاص اشکال دارد.
سؤال 143- در دانشگاه معمولا مکانی را برای نماز اختصاص می‌دهند آیا بردانشجویان لازم است که به خاطر نماز خواندن در این مکانها مبلغی به فقرا بدهند به اعتبار این که این مکانها مجهول المالک است و آیا این مسأله در مورد تدریس در دانشگاه هم صادق است؟

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 61

جواب: اگر مکانی که برای نماز اختصاص داده شده است در دست حکومت است و وضع آن برای شما روشن است نماز خواندن در آن با اجازه مسئولین مانعی ندارد و لازم نیست چیزی بدهید و اگر واقعا مجهول المالک است و راهی برای شناخت مالک آن نیست در این صورت می‌توانید نماز بخوانید و وجهی را در مقابل آن به فقرا بپردازید.
سؤال 144- شخصی در زمان طاغوت یک عدد بلیط بخت‌آزمایی به قیمت 5 تومان خرید و مبلغ 100 هزار تومان برنده شد و با آن خانه‌ای تهیه کرد، آیا نماز خواندن در این خانه جایز است؟
جواب: باید آن را به عنوان مجهول المالک با اجازه حاکم شرع صدقه دهد و اگر خودش مستحق باشد می‌تواند با اجازه حاکم شرع تصرف کند.

 

احکام مسجد

سؤال 145- آیا در ساختن مسجد رضایت همسایگان شرط می‌باشد؟
جواب: رضایت آنها شرط نیست ولی نباید ایجاد مزاحمت برای آنها بشود مثلا بلندگوی مسجد یا پارک ماشینها در اطراف مسجد نباید مزاحم همسایه‌ها باشد.
سؤال 146- در یکی از روستاهای لارستان به نام شرقویه یک حمّام قدیمی بوده که حدود بیست سال است مورد استفاده قرار نگرفته بود یکی از مؤمنین آن را خراب کرده و اکنون به صورت زمین می‌باشد چنانچه اجازه بفرمایید چون در حریم مسجد جامع روستای مذکور قرار گرفته مقداری از این زمین برای احداث توالت ودستشویی برای مسجد و بقیّه، راه عبور مردم گردد؟

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 62

جواب: چنانچه امیدی برای تجدید بنای آن نیست و همچنین نیاز به حمّام دیگری در آن آبادی نمی‌باشد که این زمین را بفروشند و صرف آن کنند، در این صورت می‌توانید طبق آنچه نوشته‌اید عمل نمایید.
سؤال 147- آیا تطهیر ظاهر مسجدی که از مصالح متنجّس ساخته شده کفایت می‌کند؟
جواب: کافی است و در دل مؤمنان وسوسه نکنید.
سؤال 148- آیا در زمینی که وقف عزاداری سیّد الشّهداء (علیه السلام) شده است می‌توان مسجدی احداث کرد؟
جواب: اگر ممکن است از متولّی و در صورت نبودن متولّی، از حاکم شرع زمین را برای ساختن مسجد اجاره کنند و عدّه‌ای از معتمدین محل پای این سند را امضا نمایند که فراموش نشود و هر ساله مال الاجاره آن را صرف مجالس عزاداری سیّد الشّهداء (علیه السلام) بنمایند و مدّت اجاره نیز مشخص و محدود باشد که بعد از پایان مدّت، مجدداً اجاره کنند.
سؤال 149- آیا وسایلی را که متعلّق به مسجد است ولی مورد نیاز نیست، می‌توان فروخت و پول آن را خرج مسجد کرد؟
جواب: چنانچه آن وسایل مورد نیاز نباشد بفروشید و صرف همان مسجد کنید زیرا در این گونه موارد آنچه اقرب به نظر واقف یا باذل است صرف در همان مسجد است و اگر آن مسجد احتیاج ندارد می‌توانید در سایر مساجد صرف کنید.
سؤال 150- اگر با وام بانک زمینی را برای احداث مسجد بخرند اقساط وام پرداخت نشود آیا بانک می‌تواند برای استیفای وام خود در زمین مسجد تصرف نماید؟
جواب: بانک حق ندارد زمین را به ملک خود درآورد، تنها حق مطالبه وام خود را دارد، مگر اینکه در وام شرط شده باشد که اگر اقساط پرداخت نشود زمین را در اختیار بانک بگذارند، در ضمن باید توجّه داشته باشید که وام باید طبق عقود شرعیّه باشد نه وام توأم با ربا.

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 63

سؤال 151- آیا نمایش فیلم در مساجد جایز است؟
جواب: این کارها مناسب شأن مسجد نیست بلکه باید محلّ جداگانه‌ای برای این کار در نظر گرفت.
سؤال 152- آیا تخریب مسجد قریه متروکه جایز است؟
جواب: تخریب مسجد جایز نیست امّا اگر خودش خراب شود مصالح آن را می‌توان به مسجد آن قریه یا قریه دیگر منتقل نمود.
سؤال 153- پولهای ختم و فاتحه‌خوانی باید به چه مصرفی برسد؟ آیا خادم هم حقّی دارد؟
جواب: پولهای ختم و فاتحه‌خوانی باید زیر نظر متولّی یا امام جماعت (هرکدام که نظارت بر این کار دارند) صرف مصالح مسجد گردد. خادم مسجد نیز می‌تواند به مقدار متعارف با نظر آنها مصرف کند ولی توجّه داشته باشید پولی در مقابل استفاده از مسجد نمی‌توان گرفت مگر اینکه افراد با رضایت خود چیزی بدهند و یا در برابر خدماتی که انجام می‌شود بگیرند.
سؤال 154- مساجدی که در خیابانها واقع می‌شود و همچنین مساجدی که در بیابانها و قرای متروکه واقع شده و به هیچ‌وجه برای نماز قابل استفاده نیست و گاه مرکزی برای حیوانات نجس و آلودگیهای دیگر می‌شود حکمش چیست؟
جواب: در مورد مساجدی که در خیابان افتاده امید بازگشتی در آن نیست هم حکم مسجد بودن زایل می‌شود و هم حکم وقف بودن و شخصی که چنین کرده باید معادل ثمن آن را صرف ساختن مسجد دیگر یا تعمیر سایر مساجد کند و در حقیقت از قبیل اتلاف عین مال است ولی تا ضرورت فوق‌العاده شدیدی نباشد تخریب مسجد به هیچ‌وجه جایز نیست و در مورد مساجد متروکه در بیابانها وقرای متروکه باید آنها را طوری محفوظ کرد که هتک و بی‌احترامی نسبت به آنها نشود.

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 64

سؤال 155- آیا منع دخول کفّار در مساجد لازم است؟
جواب: احتیاط واجب آن است که از ورود کفّار در مساجد جلوگیری شود مگر در جایی که برای تحقیق اسلام و مانند آن باشد.
سؤال 156- آیا کارهایی چون هبه و بخشش در مسجد جایز است در صورت جواز آیا نیاز به حکم حاکم شرع دارد؟
جواب: انجام اینگونه کارها در مسجد حرام نیست و نیازی به اجازه حاکم شرع ندارد ولی انجام کارهای دنیوی در مسجد مکروه است و اگر مزاحمت برای نمازگزاران داشته باشد حرام است.
سؤال 157- مسجدی است سه طبقه و طبقه سوّم آن چندان مورد استفاده برای نماز نمی‌باشد مگر در ایّام ماه مبارک رمضان و امثال آن، حال آیا می‌توان طبقه سوّم این مسجد را قسمت‌بندی نموده هر قسمتی را برای یک واحد فرهنگی از قبیل دار القرآن، مرکز تحقیقات و مطالعات دانشجویی به طور محصور اختصاص داد؟ جواب: چنانچه با وسایل متحرک، جداسازی شود که برای نماز در موارد لزوم قابل جابه‌جا کردن باشد و کارهای دینی در آن منظور باشد مانعی ندارد.
سؤال 158- از قدیم حایلی مثل پرده بین زنان و مردان بوده و اکنون عدّه‌ای می‌گویند پرده و دیوار بین زنان و مردان در حال نماز خواندن و موعظه کردن لزومی ندارد، نظر شما چیست؟
جواب: اگر صفوف زنان پشت سر مردان باشد پرده لازم نیست ولی اگر در کنار هم باشد احتیاط واجب نصب پرده است.
سؤال 159- آیا داخل شدن کفّار در مسجد برای شنیدن مطالب اسلامی اشکال دارد؟
جواب: هرگاه برای تحقیق جدّی از اسلام باشد مانعی ندارد.

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 65

سؤال 160- چرا برنامه‌های مسجد را در حسینیّه و برنامه‌های حسینیّه را در مسجد نمی‌توان انجام داد؟ چون در صورت جواز می‌توانیم یکی از این دو را داشته باشیم تا از اسراف از نظر زمین و مخارج ساختن جلوگیری شود.
جواب: مسجد محدودیّتی برای زنان و گاه برای مردان دارد و در حسینیّه آزادی بیشتری وجود دارد، البتّه ثواب نماز در مسجد نسبت به حسینیّه بسیار تفاوت دارد و همین امر سبب تأسیس دو بنا شده است.
سؤال 161- ایجاد شبستان بخصوص در طرف قبله در مسجدی که شبستان نداشته باشد چه صورت دارد؟
جواب: در صورت نیاز اشکالی ندارد.
سؤال 162- اگر مسجدی چند متر بالاتر از زمین واقع شده باشد و زیر زمین هم نداشته باشد آیا می‌توانند زیر مسجد را مغازه درست کرده و سرقفلی آن را بفروشند و خرج مسجد بکنند؟
جواب: جایز نیست ولی اگر واقف از اوّل این کار را می‌کرد جایز بود ولی اگر این کار برای مرافق مسجد مانند کتابخانه و غیر آن انجام گیرد مانعی ندارد.
سؤال 163- اگر مسجدی فرش یا لوازم اضافی داشته باشد آیا در صورت نیاز نداشتن مساجد دیگر، می‌توانند به مستحق بدهند؟
جواب: جایز نیست ولی می‌توان آن را فروخت و در نیازمندیهای مشابه آن مسجد مصرف کرد.
سؤال 164- اگر دو مسجد کنار هم و چسبیده به هم بنا کنند یک مسجد تابستانی و یک مسجد زمستانی و مسجد زمستانی به علّت کوچک بودن در مواقع ضروری از جمله ماه محرم جوابگوی مردم نباشد آیا می‌توانند از مسجد تابستانی جزء مسجد زمستانی کرده و دیوار را عقب بکشند؟
جواب: اشکال دارد، ولی می‌توانید دربی از یک مسجد به دیگری باز کنید

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 66

سؤال 165- اگر مسجد دربی داشته باشد که مردم از آن رفت و آمد می‌کنند و در مواقعی مثل ماه محرّم که خانمها نیز مسجد می‌روند نیاز به درب دیگری هم باشد آیا می‌توانند درب دیگری نیز از یک طرف مسجد بگذارند تا در مواقع ضروری از آن استفاده بکنند و بعد از رفع نیاز باز از همان درب اوّل رفت و آمد بکنند؟
جواب: اشکالی ندارد.
سؤال 166- اگر مسجد نیاز به آبدارخانه داشته باشد و آشپزخانه مسجد کوچک باشد آیا می‌توان از خود مسجد، آبدارخانه درست کرد و آشپزخانه را بزرگ کرد؟
جواب: اگر مزاحم نمازگزاران نباشد و جا را بر آنها تنگ نکند و از نیازهای مسجد محسوب شود اشکالی ندارد.
سؤال 167- شخص سرمایه‌داری یک مسجد را حدود پانزده سال قبل بنا کرده است و فعلا آن مسجد درست و تکمیل شده است و قسمتی از مسجد پایگاه نیروی مقاومت بسیج می‌باشد. بانی مسجد راضی نیست که پایگاه بسیج در قسمتی از آن مسجد باشد در حالی که پایگاه برای امنیّت آن محل زحمت زیادی می‌کشد آیا نماز خواندن و فعالیتهایی که در آنجا صورت می‌گیرد صحیح است؟
جواب: چنانچه کارهای فرهنگی مثبت اسلامی انجام دهند و مزاحمتی برای نمازگزاران نداشته باشند جایز است و رضایت بانی اصلی شرط نیست.
سؤال 168- در تهران بانوان در مجالس ترحیم مساجد شرکت می‌کنند و بعضی از آنها عادت زنانگی دارند و در اثر جهل به مسأله با همان حال به مسجد می‌روند و گاهی پس از پایان مراسم مشاهده می‌شود که فرش مسجد نجس شده است اکنون نظر مبارکتان را مرقوم فرمایید.
جواب: زنان در حال عادت زنانه حرام است که در مسجد توقّف کنند و اگر فرش مسجد آلوده شود باید تطهیر کرد و افراد ناآگاه را باید به این مسائل آشنا کرد.

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 67

سؤال 169- عمارتی را کنار مسجد در طبقه فوقانی جهت بانوانی که از ورود به مسجد معذورند، ساخته‌اند و آن را فاطمیّه نامیده‌اند اما صیغه وقف بر آن خوانده نشده است، البتّه با پولی که از مردم جمع‌آوری شده است، و اکنون ساختمان وسیعی به نام حسینیّه جنب مسجد احداث شده است نظر به اینکه خادم مسجد که پنج نفر عائله دارد و از نظر جا و مکان در مضیقه است اجازه می‌فرمایید آن عمارت قبلی را به خادم اختصاص دهند؟
جواب: جایز نیست، باید محل دیگری برای او در نظر گرفته شود و آن محل در حکم وقف است.
سؤال 170- در حیدرآباد کرج زمینی وقف مسجد گردیده و مردم به نیّت ساختن مسجد کمک کرده‌اند چندین سال در زیرزمین این مسجد نماز برگزار می‌گردید اکنون که طبقه همکف ساخته شده است از زیرزمین برای نگهداری وسایل مسجد استفاده می‌شود و در ایّام محرّم و صفر به عزاداران أبا عبد اللّه (علیه السلام) غذا داده می‌شود و افراد معذور وارد آن نمی‌گردند آیا می‌توان از این زیرزمین برای مکان ورزشی جوانان و نوجوانان استفاده و عواید حاصل را صرف بنای همان مسجد کرد؟
جواب: جایز نیست بلکه باید برای مسجد و کارهای مناسب مسجد استفاده شود.
سؤال 171- مسجدی در زمین مشاعی که بین مالکین مسلمان و ارمنی مشترک بوده است با اجازه خودشان بنا شده است، اهل کتاب مراسم ختم امواتشان را در مسجد مسلمانان برگزار می‌کنند و واعظ مسلمان در آن مجلس سخنرانی می‌نماید و خود ایشان هم در مجلس حضور دارند و همچنین در مراسم مسلمین که در مسجد منعقد می‌شود شرکت می‌کنند آیا حضور آنها در مسجد هتک مقام مسجد محسوب می‌شود؟
جواب: اگر آمدن آنها به مسجد سبب علاقه بیشتر آنها به اسلام گردد مانعی ندارد.

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 68

سؤال 172- در بعضی از مساجد شهر اردکان تعدادی قرآن خطّی و حزب قرآن مجید وجود دارد که اکثر آنها خراب و ناقص گردیده و بقیّه در حال از بین رفتن است و حتی ممکن است به سرقت برود آیا جایز است که به عنوان امانت به نام همان مسجد در موزه اردکان نگهداری شود؟
جواب: اگر در مسجد قابل استفاده نیست یا در حال از بین رفتن است می‌توان آن را تبدیل به احسن کرد یعنی به موزه یا غیر موزه بفروشند و به جای آن قرآن نو خریداری کنند و وقف آن مسجد کنند.
سؤال 173- در بعضی از مساجد و تکایا تعداد زیادی چراغ نفتی (لامپا و غیره) وجود دارد که فعلا بدون استفاده می‌باشد و اکثر آنها در انبار مسجد افتاده و شکسته یا در آینده ممکن است شکسته شود و بعضی از آنها نیز توسط مسئولین به فروش رسیده و به اصطلاح تبدیل به احسن گردیده آیا نگهداری این قبیل اجناس به نام همان مسجد در موزه جایز می‌باشد؟
جواب: از جواب بالا روشن شد.
سؤال 174- در اردکان نظرکرده‌ای بوده به نام فاطمیّه که در مسیر خیابان قرار گرفته و تعدادی چراغ قدیمی و آیینه و غیره از آن باقی مانده که در انبار مخروبه‌ای نگهداری می‌شود و موردی برای استفاده ندارد و ممکن است بر اثر فروریختن سقف انبار، کلّیه آنها از بین برود آیا نگهداری آنها در موزه جایز می‌باشد؟
جواب: مطابق مسأله سابق عمل کنند و اگر پول آن قابل مصرف در آن فاطمیه نیست در حسینیه‌ها یا مساجد مصرف خرید اجناس مشابه نمایند.
سؤال 175- ما یک مسجد قدیمی در روستایی به نام خولیخان از شهرستان مبارکه اصفهان داریم به علّت این که چند مسجد جدید و بزرگ بعد از انقلاب اسلامی ساخته شده دیگر از این مسجد به طور کلّی استفاده نمی‌نمایند، در ضمن صیغه وقف هم برای این مسجد خوانده نشده است، ولی چند سال است که عدّه‌ای ازورزشکاران این روستا چون جایگاه ورزشی نداشته از این مسجد به عنوان باشگاه ورزش باستانی استفاده می‌نمایند حال با توجّه به اینکه ورزش باستانی یکی از ورزشهای سنّتی است از اوّل تا آخر این ورزش فقط ذکر یا علی (علیه السلام) و صلوات بر محمد (صلی الله علیه و آله) و امثال اینها یاد می‌شود آیا ورزش کردن و تصرف در این مسجد صحیح است؟

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 69

جواب: مسجد را به هیچ وجه نمی‌توان از مسجد بودن خارج کرد یا تبدیل به ورزشگاه نمود امّا ورزش در آن اگر موجب وهن مسجد نباشد و مزاحمت برای نمازگزاران نداشته باشند جایز است.
سؤال 176- آیا شعار مذهبی دادن و نعره حیدری گفتن که در بعضی از مساجد پاکستان گفته می‌شود از مکروهات است؟
جواب: شعارهایی که دارای محتوای صحیح و مذهبی بوده باشد مانعی ندارد به شرط اینکه مزاحمتی برای نمازگزاران تولید نکند و صداهایی که موجب وهن مسجد شود در آن نباشد.
سؤال 177- آیا زینت کردن مساجد و حسینیه‌ها جایز است؟
جواب: اگر تزیین به طلا یا با عکس موجودات زنده نباشد و جنبه اسراف نیز پیدا نکند اشکالی ندارد.
سؤال 178- یک باب مسجد قدیمی واقع در گوشه روستاست که حریم آن مقداری زمین بایر و بدون استفاده می‌باشد حدود 30 سال قبل چند جنازه کودک در آن دفن گردیده و هیچ گونه مدرکی مبنی بر وقف بودن آن وجود ندارد، لذا هیأت محبّان چهارده معصوم (علیهم السلام) با رضایت اهالی محل تصمیم گرفتند که دور این زمین را حصار کشی نموده حسینیّه‌ای در آنجا احداث کنند و آن مسجد قدیمی که در حال تخریب است را بازسازی و توسعه دهند آیا از نظر شرعی این کار جایز است؟
جواب: اگر دلیلی بر وقف بودن آن زمین در دست نیست و بنای حسینیّه موجب نبش قبر نمی‌شود مانعی ندارد.

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 70

سؤال 179- مسجدی در حدود 60 یا 70 سال پیش ساخته شده ولی از نظر مکانی در جای مناسب نیست یعنی در زمستان به قدری سرد است که مردم محله قدرت رفتن به مسجد و نماز خواندن را ندارند این مسجد در نزدیک زمین فردی است که خودش فوت کرده اما فرزندان او ادّعا دارند که مسجد به زور اربابان محل ساخته شده در حالی که آنها زمینهای اطراف مسجد و زمین خود مسجد را که زمین موات بوده احیا کرده‌اند، به طوری که تا نزدیک درب مسجد زمین کشاورزی درست کرده‌اند به همین جهت مردم محل مدتی است که در یک جای مناسب مسجد دیگری ساخته‌اند و مسجد قبل به مخروبه تبدیل شده، تکلیف مردم در این زمینه چیست؟ آیا می‌توانند مسجد را خراب کنند و جای آن را درخت بکارند و حاصل آن درختان را مصرف مسجد جدید بکنند در ضمن تعداد مردم این محل زیاد نیست که دو مسجد داشته باشند؟
جواب: مسجد را نمی‌توان خراب کرد ولی اگر خودش خراب شود و مصالح آن در معرض خطر باشد می‌توان آن را در مسجد دیگر مصرف کرد و اگر خراب شد و زمین آن به هیچ‌وجه قابل استفاده نبود استفاده از آن زمین به نفع مسجد دیگر اشکالی ندارد و قول مالکین اطراف زمین بدون مدرک شرعی پذیرفته نیست.
سؤال 180- مسجدی است که دارای پایگاه فرهنگی است، این پایگاه گاهی به خاطر جذب نونهالان و نوجوانان به مسجد و آشنا کردن آنها با تعالیم اسلام، اقدام به آوردن ویدیو و نمایش فیلمهای مجاز (جمهوری اسلامی) در مسجد می‌کند آیا این عمل جایز است؟
جواب: نمایش دادن فیلمهای سالم و مفید برای هدایت جوانان و نوجوانان مانعی ندارد، ولی محلّ دیگری غیر از مسجد را انتخاب کنید مگر اینکه در سالن مخصوص کتابخانه مسجد باشد.

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 71

سؤال 181- آیا اعضای هیأت امنای مسجد می‌توانند برای تعمیر مسجد و سایر تصرّفات بدون اجازه متولّی اقدام کنند؟
جواب: احتیاط آن است که از متولّی اجازه بگیرند ولی اگر متولّی نسبت به مصالح مسجد مخالفت یا بی‌اعتنایی کند از حاکم شرع اجازه بگیرند.
سؤال 182- آیا می‌شود از طبقه زیر ساختمان مسجد جهت استفاده‌های مطلوب برای مسجد مثل ساختن موتورخانه شوفاژ استفاده کرد؟
جواب: اشکال ندارد.
سؤال 183- آوردن میز تنیس به فضای مسجد از قبیل زیرزمین، حیاط و … جهت انجام فعالیتهای سالم فرهنگی ورزشی در کنار آموزش تعالیم دینی (آموزش قرآن، احکام و عقاید) چه حکمی دارد؟
جواب: استفاده از وسایل فوق در شبستان یا فضای مسجد مجاز نیست ولی اگر سالنهایی برای کتابخانه یا فعالیتهای فرهنگی در مسجد ساخته شده، از فضای آن می‌توان برای این کار استفاده کرد.

 

اذان و اقامه

سؤال 184- شهادت به ولایت امیر مؤمنان مولای متقیان حضرت علی بن أبی طالب (علیه آلاف التحیّۀ و الثّناء) از چه زمانی در جامعه شیعیان در اذان گفته شده است؟
جواب: از بعضی روایات استفاده می‌شود که این کار از عصر ائمّه (علیهم السلام) شروع شد ولی در آن عصر جنبه عمومیّت نداشته است، سپس به صورت شعار شیعه درآمد (برای توضیح بیشتر به کتاب نفیس مستمسک، بحث اذان و اقامه رجوع شود).
سؤال 185- آیا بلند کردن صدای اذان مسجد مخصوصاً اذان صبح در صورتی که همسایگان مسجد اعتراض می‌کنند و اظهار می‌نمایند که صدای اذان موجب اذیّت و آزار آنها می‌شود جایز است؟

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 72

جواب: بلند کردن صدای اذان در حدّ معمولی مانعی ندارد و همسایگان نمی‌توانند مانع صدای اذان شوند.
سؤال 186- آیا گفتن «اشْهَدُ انَّ عَلیّاً وَلِیُّ اللّه» در اذان، اختراع و بدعت است؟
جواب: بدعت آن است که به قصد جزئیّت اذان بگویند، و اگر به این قصد نباشد بدعت نیست و اشکالی ندارد و شیعیان به این قصد نمی‌گویند.

 

واجبات نماز

سؤال 187- برادران معلولی که از پای مصنوعی استفاده می‌کنند و به وسیله آن نماز را ایستاده می‌خوانند، گاهی به علّت خستگی پا و یا احتمال زخم شدن آن، پای مصنوعی را درآورده و نشسته نماز می‌خوانند؛ آیا بر این افراد واجب است که همواره به کمک پای مصنوعی نماز را ایستاده بخوانند یا می‌توانند در اینگونه موارد نماز را نشسته بخوانند؟
جواب: اگر عسر و حرج نداشته باشد ایستاده نماز بخوانند و لو با تکیه بر عصا و مانند آن باشد و اگر موجب عسر و حرج و ناراحتی است نشسته نماز بخوانند.
سؤال 188- آیا بلند خواندن قرائت نماز ظهر در روز جمعه جایز است؟
جواب: اگر در حضر نماز بخوانند بلند خواندن مستحب است و اگر در سفر باشد در صورتی مستحب است که با جماعت بخواند نه فرادی.
سؤال 189- آیا مطابق همه قرائات می‌توان قرائت نماز را انجام داد؟
جواب: اگر قرائت مشهور در میان مسلمین باشد مانعی ندارد، ولی از آنجا که در زمان ما، مشهور همان قرائت عاصم مطابق روایت حفص است که در قرآنهای معمولی موجود است گرفتن از قرائات دیگران خالی از اشکال نیست.

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 73

سؤال 190- آیا قرائت مَلِکِ یَوْمِ الدّین در نماز صحیح است؟
جواب: احتیاط گفتن مالک یوم الدین است.
سؤال 191- منظور از این که باید قرائت و ذکر نماز صحیح خوانده شود چیست؟
جواب: تلفّظ صحیح به مقداری که عرب آن را عربی صحیح بداند لازم است ولی مراعات دقّتهای علمای تجوید لازم نیست.
سؤال 192- کسی که در موقع قرائت سوره حمد نماز در جمله «مالک یوم الدین» کلمه «یوم» را با ضمّه یاء تلفظ کرده با وجودی که می‌توانسته صحیح آن را تلفظ کند امّا جاهل به مسأله بوده، آیا نمازهای او صحیح است یا باید دوباره اعاده و قضا کند؟
سؤال 193- حکم نماز پیرزنی که در نمازش غلطهای زیادی است و قادر به تصحیح آنها نیست چیست؟
جواب: اگر قادر به یادگرفتن نباشد به همان شکل که می‌تواند بخواند.
سؤال 194- اگر آیه سجده را از رادیو یا تلویزیون بشنویم آیا سجده واجب است؟
جواب: اگر قرائت قرآن به طور مستقیم پخش شود سجده کردن واجب است و اگر مستقیم نباشد احتیاط است.
سؤال 195- آیا سجده بر دستمال کاغذی و کاغذی که روی آن خطکشی شده جایز است؟
جواب: سجده بر دستمال کاغذی و همچنین ورق خطکشی شده جایز است در صورتی که خطها مانع رسیدن پیشانی بر کاغذ نباشند و یا بین خطها به مقداری که سجده صحیح است فاصله باشد.
سؤال 196- آیا سجده نمودن بر طرف نوشته شده مهرها (مثل اینکه می‌نویسند (تربت اعلا مال کربلا) جایز است یا احتیاط می‌فرمایید؟ جهت احتیاط چیست؟

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 74

جواب: اشکالی ندارد مگر در مواردی که دستاویزی به دست دشمنان بدهد.
سؤال 197- آیا سجده بر سیمان و موزاییک و سنگ مرمر جایز است؟
جواب: اشکالی ندارد.
سؤال 198- کسی که سجده را روی صندلی بجا می‌آورد اگر با کفش نماز بخواند چه صورتی دارد؟
جواب: اشکالی ندارد ولی بهتر است کفش را بیرون آورد.
سؤال 199- آیا سجده بر کاغذ رنگی که در اصل عکس رنگی است (مثل اسکناس) جایز است؟
جواب: رنگی که جرم نداشته باشد مانع نیست ولی بهتر است از سجده بر اسکناس خودداری شود.
سؤال 200- آیا شهادت بر ولایت امیر المؤمنین (علیه السلام) در تشهد نماز جایز است؟
جواب: نظر به اینکه ائمه معصومین (علیهم السلام) اجازه اضافه کردن شهادت ثالثه را نداده‌اند، این کار صحیح نیست و وظیفه ما در اینگونه موارد تبعیّت از دستورات معصومین (علیهم السلام) است.
سؤال 201- اگر شخصی تشهد نماز را فراموش کند، آیا بعد از قضای تشهد، سلام نماز را هم باید بخواند؟
جواب: احتیاط آن است که سلام را نیز بخواند و باید سجده سهو نیز بجا آورد.
سؤال 202- از روشهای مختلف نشستن هنگام تشهد، آیا نشستن به روش معمولی افضل است یا نشستن برخی از برادران که به قصد قرار دادن سنگینی بدن (بیش از حدّ معمولی) در سمت چپ، شبیه اهل سنّت علی الخصوص حنفیها می‌نشینند؟

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 75

جواب: صورت دوّم تورک نامیده می‌شود جزء مستحبات شمرده شده است.
سؤال 203- آیا برگرداندن انگشتر در قنوت نماز ثواب دارد؟
جواب: از بعضی از روایات استحباب آن استفاده می‌شود.
سؤال 204- فرستادن صلوات بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) چه حکمی دارد؟
جواب: مستحب مؤکّد است.
سؤال 205- شخصی در حال رفتن به سجود طوری تعادلش به هم خورد که به پشت سر افتاد، آیا نماز او باطل است؟
جواب: هرگاه قبل از آن‌که صورت نماز به هم بخورد به حال اوّل برگردد مانعی ندارد.
سؤال 206- اگر نمازگزار در رکعت اوّل یک سجده و در رکعت دوّم، تشهد و در رکعت سوّم رکوع را فراموش کند وظیفه‌اش چیست؟
جواب: چنانچه در سجده اوّل رکعت سوّم متوجّه شود، آن رکعت را رکعت دوّم خود قرار می‌دهد و تشهد می‌خواند و بعد از نماز سجده فراموش شده را قضا می‌کند و سپس سجده‌های سهو را طبق دستور رساله انجام می‌دهد و احتیاطاً نماز را اعاده کند و اگر بعد از هر دو سجده متوجّه شود، نماز او باطل است.
سؤال 207- کسی که زیاد فراموشکار است مثلا غالباً در نمازها فراموش می‌کند که 2 یا 3 یا 4 رکعت خوانده، وظیفه‌اش چیست؟
جواب: کثیر الشّک بنا را بر طرفی می‌گذارد که مفید به حال اوست

 

نماز مسافر

سؤال 208- آیا تهران یا مانند آن از بلاد کبیره است؟
جواب: حکم بلاد کبیره و غیر کبیره یکسان است مگر در جاهایی که هر محلّه از آن عرفاً یک شهر مستقل محسوب شود.

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 76

سؤال 209- مبدأ و منتهای سفر در مسافت نماز قصر کجا محسوب می‌شود؟
جواب: معیار فاصله بین دو شهر یعنی آخرین خانه مبدأ حرکت و اوّلین خانه مقصد می‌باشد.
سؤال 210- آیا خروج زن از وطن الزاماً به تبعیّت از شوهر اعراض محسوب می‌شود یا بستگی به قصد و نیّت او دارد؟
جواب: بستگی به قصد و نیّت خود زن دارد چنانچه امیدوار باشد که شوهر را بازگرداند اعراض نیست و اگر امیدی ندارد اعراض قهری حاصل است.
سؤال 211- مقصود از بلاد کبیره چیست؟ در ایران چند شهر کبیره داریم و در بلاد کبیره مسافت را از آخر شهر باید حساب کرد یا آخر محلّه؟
جواب: همان‌گونه که در بالا آمد تفاوتی میان شهرهای بزرگ و کوچک نیست و بلاد کبیره و صغیره در احکام مسافر یکسان است مگر اینکه شهری به قدری بزرگ شود که هر محلّه از آن یک شهر مستقل محسوب شود مثل شمیران و شهر ری که در عین اتصال به تهران شهرهای مستقلّی محسوب می‌شوند ولی محلّات مختلف تهران جزء تهران محسوب می‌شوند و در مواردی که هر محلّه‌ای شهر مستقلی است اگر بین آنها فاصله نماز قصر باشد نماز شکسته می‌باشد و در غیر این صورت تمام است و معیار در مسافت، آخرین خانه‌های شهر است.
________________________________________
شیرازی، ناصر مکارم، استفتاءات جدید (مکارم)، 3 جلد، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب علیه السلام، قم - ایران، دوم، 1427 ه ق استفتاءات جدید (مکارم)؛ ج‌1، ص: 76

سؤال 212- حکم نماز کسی که مدّت طولانی در شهری مانده است چیست؟
جواب: در صورتی که مدّتی طولانی در آن محل بماند در حکم وطن او خواهد بود.
سؤال 213- آیا محلّ تحصیل دانشجویان در دوره‌های 2 و 4 ساله یا بیشتر جزء وطن محسوب می‌شود؟
جواب: آری در حکم وطن است هرچند وطن نیست.

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 77

سؤال 214- کسی که دائم السفر بین دو شهر مثلا قم و کرج است ولی هر روز از کرج که وطن او نیست به دو فرسخی جهت تدریس یا کار دیگری می‌رود و برمی‌گردد آیا چنین شخصی در قم و کرج و اطراف آن نمازش را باید تمام بخواند؟
جواب: باید تمام بخواند.
سؤال 215- اگر محلّ کار شخصی به اندازه مسافت قصر از وطنش دور باشد و هر روز به محل کار می‌رود و برمی‌گردد یا یک هفته در محل کار می‌ماند، حکم نماز خانواده‌اش که همراهش هستند چیست؟
جواب: هرگاه خانواده‌اش مرتباً با او همراه هستند نماز همه آنها تمام است.
سؤال 216- طلّابی که قریب 15 سال در قم ساکنند ولی آن را وطن قرار نداده و قصد اقامت دائم هم ندارند لکن در مورد زمان بازگشت به وطنشان مردّد هستند و نمی‌دانند چه زمانی برمی‌گردند، نماز و روزه این افراد چگونه است؟ آیا در این مسأله تفاوتی بین طلّاب ایرانی و خارجی هست؟
جواب: در فرض مسأله قم نسبت به همه آنها حکم وطن را دارد.
سؤال 217- آیا اعراض قهری برای زنی که قصد جدایی و طلاق از همسرش ندارد و همسرش هم تصریح کرده است که به وطن زوجه‌اش برای سکونت حتّی به صورت موقّت نمی‌رود، حاصل می‌شود یا اینکه آنجا وطن او خواهد بود؟ وظیفه فرزندان چیست؟
جواب: این مصداق اعراض قهری است همچنین نسبت به اولادشان تا زمانی که با آنها زندگی می‌کنند.
سؤال 218- اگر محلّ دانشگاه نسبت به روستای دانشجو کمتر از چهار فرسخ باشد ولی مرکز دوّم دانشگاه بیشتر از مسافت شرعی است و دانشجو در ماه یکی دو بار به آنجا می‌رود، حکم نماز و روزه‌اش چیست؟
جواب: نسبت به مرکز دوّم دانشگاه، نماز و روزه‌اش قصر است.

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 78

سؤال 219- محلّ تحصیل دانشجویی در چهار فرسخی محلّ سکونت اوست، نماز و روزه‌اش را چگونه انجام دهد؟
جواب: اگر رفت و آمد مستمر دارد نمازش را تمام می‌خواند و روزه‌اش را می‌گیرد.
سؤال 220- این جانب طلبه‌ای هستم اهل ساری که بر حسب موقعیّت شغلی مدّتی است که در رشت مشغول خدمت می‌باشم و مدّتی که باید در اینجا بمانم معلوم نیست، امّا بر حسب وظیفه شغلی و نیز برای منبر باید به طور مرتّب به شهرستانهای استان گیلان سفر کنم. و به ندرت و به طور استثنایی اتفاق می‌افتد که ده روز در محل سکونتم بمانم و لذا اقامه ده روز میسر نمی‌باشد، وضعیت نماز و روزه‌ام چگونه است؟
جواب: وظیفه شما اتمام نماز و روزه است و اگر ده روز اقامت کردید در اوّلین سفر شکسته می‌باشد.
سؤال 221- انسانی به خیال اینکه مسافر است نماز را شکسته خوانده و یا به خیال اینکه مسافر نیست نماز را تمام و روزه گرفته است بعد از چندی متوجّه اشتباه خود شده است، نماز و روزه گذشته او چه حکمی دارد؟
جواب: در هر دو صورت بنابر احتیاط واجب اعاده کند.
سؤال 222- شرکتی در کوه و بیابان، محلّی را برای استراحت و زندگی کارکنان خود تعیین نموده است؛ کارکنانی از شهرهای مختلف دور دست برای کار به این شرکت می‌آیند به این کیفیت که 14 روز در اینجا مشغول کار بوده و 14 روز دیگر به شهرهای خود مراجعت می‌کنند. در مدّت 14 روز کاری نحوه کارشان به شرح زیر است لطفاً تکلیف نماز و روزه هر دسته را بیان فرمایید.
الف) عده‌ای همه روزه یا اغلب روزها از جایگاه مذکور (استراحتگاه) به فاصله کمتر از مسافت شرعی که محلّ کار آنهاست می‌روند و شب برمی‌گردند.

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 79

جواب: اگر فاصله میان محلّ استراحت و محلّ کار آنها سه یا چهار کیلومتر باشد قصد اقامه در دو محل صحیح است و نماز و روزه آنها کامل است و اگر فاصله زیاد است قصد اقامه درست نیست نماز آنها قصر است و نمی‌توانند روزه بگیرند.
ب) عده‌ای دیگر یک هفته روز به محلّ کار می‌روند و شب برمی‌گردند و یک هفته شب به محل کار می‌روند و روز برمی‌گردند، فاصله استراحتگاه این عدّه تا محلّ کارشان نیز کمتر از مسافت شرعی است.
جواب: مانند مسأله سابق است.
ج) عدّه‌ای دیگر فاصله محلّ کارشان تا استراحتگاه فوق‌الذّکر به اندازه مسافت شرعی است اینها هم بعضی همه روزه یا اغلب روزها به محلّ کار می‌روند و بر حسب وضع کاری خود قبل از ظهر یا بعد از ظهر به استراحتگاه برمی‌گردند.
جواب: اینها کثیر السّفر هستند.
د) بعضی دیگر از عدّه فوق که فاصله محلّ کارشان تا استراحتگاه به اندازه مسافت شرعی است یک هفته، روز به محل کار می‌روند و شب برمی‌گردند و هفته‌ای دیگر، شب می‌روند و روز به استراحتگاه برمی‌گردند.
جواب: مانند مسأله قبل است.
ه-) عدّه‌ای محلّ کارشان همان استراحتگاه است ولی اتّفاقاً ممکن است به طور موقّت مسافت شرعی را بپیمایند و مجدّدا جهت ادامه کار به محلّ کار خود یعنی استراحتگاه برگردند.
جواب: در صورتی که قصد ده روز اقامت در آن محل نداشته باشند نماز و روزه آنها قصر است.
و) آیا بین اشخاصی که مدّت زیادی به این کار مشغول هستند و کسانی که جدیداً مشغول این کار شده‌اند فرقی هست؟

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 80

جواب: فرقی نیست.
سؤال 223- آیا زن در وطن، تابع شوهر است؟
جواب: اگر قصد زن تبعیّت از شوهر بوده باشد، از نظر وطن تابع است.
سؤال 224- اگر محلّ تحصیل جزء وطن حساب نشود و دانشجو قصد ده روز کند آیا قبل از ده روز می‌تواند بیش از دو ساعت از حدّ ترخّص بگذرد. قابل ذکر می‌باشد که دانشکده بیرون از حدّ ترخّص می‌باشد و خوابگاه داخل شهر است و مجبوریم هر روز (غیر از روزهای تعطیل) از حدّ ترخّص عبور کنیم؟
جواب: محلّ تحصیل مستمر به حکم وطن می‌باشد و نماز و روزه در آن کامل است و قصد ده روز لازم نیست و خارج شدن از محلّ اقامت و رفتن به مناطق نزدیک (مثلا 3 الی 4 کیلومتر) نیز اشکال ندارد.
سؤال 225- آیا محلّ اقامت طلّاب و دانشجویانی که دو سال و یا بیشتر در آنجا اقامت کرده و یا خواهند کرد از نظر حضرت عالی در حکم وطن حساب می‌شود؟ آیا در صورتی که از آنجا به وطن اصلی خود یا جایی دیگر که موقّتاً جهت تفریح و استراحت سفر کرده و باز به همان محلّ اقامت بر می‌گردند چه حکمی دارد؟
جواب: اینگونه اقامتگاهها در حکم وطن محسوب می‌شوند.
سؤال 226- شخصی که کثیر السّفر است اگر در یکی از سفرها، انگیزه سفرش چیز دیگری باشد همانند معلّمی که همواره جهت تدریس می‌رفته و این بار برای عیادت مریض و در غیر مسیر همیشگی خود سفر کرده است از لحاظ افطار و قصر چه وظیفه‌ای دارد؟
جواب: حکم او مانند سایر مسافرین قصر و افطار است.
سؤال 227- در هر سال جمع کثیری از دانشجویان غیر مشهدی وارد دانشگاه مشهد می‌شوند. برخی از آنها از شهرهای استان خراسان می‌باشند که معمولا هر هفته به وطن خود برمی‌گردند و فاصله محلّ تحصیل تا وطن آنها هم بیش از

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 81

مسافت شرعی است و در دوران تحصیل این رفت و آمدها ادامه دارد مثلا از شنبه تا چهارشنبه را در مشهد هستند و دو روز دیگر را به وطن خود برمی‌گردند وظیفه شرعی این گروه از دانشجویان در ارتباط با نماز و روزه چیست؟
جواب: محلّ درس خواندن طولانی در حکم وطن است بنابراین مسأله مربوط به کثیر السّفر نمی‌باشد، اینگونه دانشجویان هم در وطن و هم در محلّ تحصیل خود نماز و روزه را تمام بجا می‌آورند ولی اگر در راه سفر بین این دو محل که هفته‌ای یک بار انجام می‌شود نماز و روزه بجا آورند شکسته است.
سؤال 228- به نظر حضرت عالی وظیفه کسی که شغل او سفر است با کسی که شغل او در سفر است فرق می‌کند؟
جواب: فرق نمی‌کند.
سؤال 229- محلّ خدمت من در بندر عباس است ولی وطنم شیراز است در هنگام مرخصی نمازهایم را در هر دو شهر (شیراز و بندر عباس) چگونه بخوانم؟
جواب: شما در بندر عباس و شیراز نماز را تمام و روزه هم بگیرید امّا در بین راه نماز و روزه شما شکسته است.
سؤال 230- کسی که محل سکونت او تا ملکی که دارد اندازه مشخّصی ندارد و کیلومتری بر آن مشخص نکرده است ولی به طور معمول دو ساعت راه است حکم نماز او و فرزندانش در آن ملک چیست؟
جواب: اگر ممکن است تحقیق کند و اگر راهی برای تحقیق نیست و مقدار مسافت مشکوک است نماز را تمام بخواند.

 

نماز استیجاری و قضا

سؤال 231- آیا کسی که خودش نماز و روزه قضا دارد می‌تواند از طرف شخص دیگر اجیر شود؟

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 82

جواب: مانعی ندارد.
سؤال 232- آیا دو نفر یا بیشتر می‌توانند در یک روز برای یک میّت روزه بگیرند و همین‌طور آیا امام و مأموم می‌توانند هر دو به نیّت یک نفر نماز بخوانند؟
جواب: اشکال ندارد ولی نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا مربوط به یک روز باید به ترتیب انجام گیرد.
سؤال 233- آیا انسان به دلیل عدم حضور قلب و توجّه در نماز می‌تواند مجدّداً آن را بجا آورد؟
جواب: اگر در نماز ظاهراً نقصانی نبوده اعاده نکند و با تعقیبات آن را جبران کند.
سؤال 234- اگر شخصی نماز قضای میّتی را از عالمی به عهده بگیرد و بعد از گذشت مدتی قادر به انجام آن نشود و آن عالم هم از دنیا برود، آیا می‌تواند شخص دیگری را اجیر کند؟
جواب: چنانچه صاحب پول را نمی‌شناسد می‌تواند با اجازه مجتهد دیگری کسی را برای این کار اجیر کند.
سؤال 235- کسی که نمی‌داند دقیقاً چقدر نماز قضا دارد تکلیفش چیست؟
جواب: به مقداری که می‌داند در سفر یا در حضر فوت شده قضا کند و آنچه شک دارد واجب نیست، در ضمن ترتیب در نماز قضا لازم نیست مگر نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشایی که از یک روز فوت شده باشد.
سؤال 236- نمازهایی را که در سفر قضا شده است در وطن چگونه قضا کند؟
جواب: نمازهایی را که در سفر قضا شده شکسته می‌خواند خواه در سفر باشد یا حضر و نمازهایی که در حضر قضا شده تمام می‌خواند خواه در سفر باشد یا در حضر.
سؤال 237- نمازهای زیادی از من فوت شده است و قدرت بر انجام همه آنها

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 83

را ندارم، وظیفه من چیست؟
جواب: نمازهای گذشته را به تدریج به مقداری که توانایی دارید قضا کنید.
سؤال 238- اگر نماز و روزه قضای پدر و مادر زیاد باشد یا در بعضی موارد از روی نافرمانی باشد، وظیفه فرزندان چیست؟
جواب: آنچه از روی عمد و نافرمانی بوده قضای آن بر فرزند بزرگتر واجب نیست ولی بهتر است انجام دهد و آنچه از روی عذر بوده باید فرزند بزرگتر به مقدار توانایی قضا کند.
سؤال 239- آیا نمازها و روزه‌های قضای میّت بر هر پسر بزرگتر از هر یک از همسرانش واجب است یا فقط به عهده یک نفر از آنان است؟ و در صورتی که ولد اکبر نخواهد خود بخواند آیا پول نماز و روزه‌ها را از سهم خود بدهد یا از اصل مال کم کند؟
جواب: به پسر بزرگتر از نظر سن تعلق می‌گیرد از هر زنی که باشد، و او می‌تواند از مال خودش با شرایط اجیر بگیرد و اگر دو فرزند از نظر سن کاملا مساوی باشند تقسیم می‌کنند.
سؤال 240- این جانب پسر بزرگ خانواده هستم پدرم مدّت زیادی نماز و روزه‌هایش را بجا نیاورده است و در وصیّت‌نامه‌اش نوشته که هیچ قضای نماز و روزه نمی‌خواهد و قضای این عبادات به خودش مربوط است، با توجّه به این مطلب وظیفه من چیست؟
جواب: شما نماز و روزه‌هایی را که به خاطر عذر از پدر فوت شده (و همچنین از مادر بنابر احتیاط واجب) باید قضا کنید و غیر از آن واجب نیست ولی احتیاط مستحب است.

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 84

 

نماز جماعت

سؤال 241- آیا در یک نماز می‌توان به دو نفر اقتدا کرد؟
جواب: در یک نماز به دو نفر در غیر موارد ضرورت نمی‌توان اقتدا کرد.
سؤال 242- نماز کسانی که در طبقه سوّم مسجد به جماعت اقتدا کرده‌اند چه حکمی دارد؟
جواب: در صورتی که با جماعتی که در پایین منعقد است یک جماعت حساب شود اشکال ندارد.
سؤال 243- لطفاً برای این جانب که امام جماعت مسجدی هستم اجازه‌ای صادر فرمایید.
جواب: اگر منظور اقامه جماعت در مسجد است اجازه لازم ندارد و اگر چیز دیگری است مرقوم بدارید تا جواب داده شود.
سؤال 244- آیا مقلّد مرجعی می‌تواند به امام جماعتی که مقلّد مرجع دیگر است اقتدا کند؟
جواب: مقلّد هرکس به هرکس می‌تواند اقتدا کند مگر اینکه علم به بطلان نماز او داشته باشد.
سؤال 245- آیا امام راتب صاحب اختیار مسجد یا محراب است؟ به گونه‌ای که نماز خواندن غیر او در آنجا اشکال داشته باشد یا اینکه اولویت امام راتب به نحو افضلیّت است؟ لطفاً توضیح دهید.
جواب: رعایت حقّ امام راتب، واجب نیست بلکه مستحب است؛ ولی برای این که مفاسدی به وجود نیاید سزاوار است اینگونه مسائل رعایت گردد.
سؤال 246- آیا کسی که یک دست او قطع شده است می‌تواند امام جماعت بشود؟
جواب: مانعی ندارد.
سؤال 247- یک نفر از اهل علم وارد شهر یا روستایی می‌شود که اهالی او را نمی‌شناسند، آیا می‌توانند به او اقتدا کنند؟

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 85

جواب: چنانچه اطمینان به عدالت او داشته باشند کافی است.
سؤال 248- آیا اقتدا به امام جماعت وسواسی که مثلا کلمه‌ای را چند بار تکرار می‌کند جایز است؟
جواب: خالی از اشکال نیست ولی توجّه داشته باشید رعایت احتیاط به تکرار یکی دو بار دلیل بر وسواسی بودن نیست. سؤال 249- شخصی امام جماعت را در حال تشهّد دید، ظنّ یا علم پیدا کرد که تشهد آخر است. از جهت دریافت ثواب اقتدا کرد و نشست، بعد معلوم شد که تشهد اوّل بوده، تکلیف او چیست؟
جواب: احتیاط آن است که نمازش را همراه امام تمام کرده و بعداً اعاده نماید.
سؤال 250- امام جماعت مقلّد مرجعی است که اعاده جماعت را در مسجد دیگر با جماعت دیگر جایز می‌داند ولی مأمومین مسجد دوّم مقلّد مرجعی دیگرند که جایز نمی‌داند، آیا مأمومین مسجد دوّم می‌توانند به آن امام اقتدا کنند؟
جواب: نمی‌توانند ولی اگر آنها خبر ندارند بر امام لازم نیست مطلب را برای آنها شرح دهد.
سؤال 251- امام جماعتی در دو محل نماز می‌خواند. آیا شخصی که همیشه ملازم اوست می‌تواند به همین امام در هر دو محل اقتدا کند؟
جواب: نماز دوّم مأموم اشکال دارد مگر اینکه احتمال دهد در نماز اوّلش خللی بوده یا قصد نماز قضا برای خودش یا شخص میّتی نماید.
سؤال 252- شخصی در مسجد جهت نماز جماعت جانمازی گذاشته و بیرون رفته و جماعت برپا شده و صاحب آن مراجعت نکرده است، در این صورت به محض منعقد شدن نماز جماعت حقّ او از آن مکان ساقط شده و دیگری می‌تواند جای او را تصرف کند؟

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 86

جواب: احتیاط آن است که تا رکوع رکعت اوّل مهلت دهد اگر نیاید حق دارد.
سؤال 253- یک پای امام جماعتی در اثر حادثه‌ای شکسته، حال در اثر شکستگی، پای او درست جمع نمی‌شود که برای تشهّد و سجود و سلام زانو بزند و باید آن پای شکسته را در سجود و تشهد کمی دراز کند، ولی شرایط دیگر موجود است، آیا جایز است که با این حال امامت نماید؟
جواب: جایز است.
سؤال 254- امامت جماعت زن برای زنان چه حکمی دارد؟
جواب: جایز است.
سؤال 255- امام راتب مسجدی غیر روحانی است. اگر فردی روحانی به طور اتّفاقی به آن مسجد برود و بخواهد امام جماعت بشود آیا باید از امام راتب غیر روحانی اجازه بگیرد؟ و آیا با وجود روحانی، غیر روحانی می‌تواند امام جماعت بشود؟
جواب: اجازه گرفتن واجب نیست ولی به اخلاق مؤمن نزدیکتر است امّا در جایی که آقایان روحانی هستند امامت غیر روحانی خالی از اشکال نیست.
سؤال 256- آیا برای مأموم جایز است که در رکعت دوّم بعد از آن‌که امام سوره توحید را خواند «کذلک الله ربّی» بگوید؟
جواب: به قصد ذکر مطلق مانعی ندارد.
سؤال 257- امام جماعتی از مردم و مأمومین مقداری پول و قدری سهم مبارک امام (علیه السلام) جهت ساختن مسجدی گرفته ولی در این مورد اقدامی نکرده است. اکنون صاحبان پول، پول خود را طلب می‌کنند ولی او می‌گوید شما حقّ مطالبه ندارید، من وکیل حاکم شرع هستم و خودم می‌دانم چه کنم آیا نماز خواندن پشت سر این عالم جایز است؟
جواب: اگر وجوه مزبور را به عنوان سهم مبارک امام (علیه السلام) داده‌اند، او باید با نظر مجتهد یا نماینده او عمل کند و اگر به عنوان تبرع بوده باید نظر مردم را تأمین کند.

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 87

سؤال 258- نماز کسانی که به هنگام انعقاد نماز جماعت در محلّ اقامه جماعت به صورت فرادی می‌خوانند چه حکمی دارد؟
جواب: هرگاه هتک امام جماعت مسجد شود اشکال دارد.
سؤال 259- اگر امام جماعت بعد از نماز بفهمد که به علّتی نمازش باطل بوده آیا لازم است که به مأمومین اطّلاع بدهد تا آنان نماز خود را اعاده کنند؟
جواب: لازم نیست.
سؤال 260- آیا شرکت بانوان در نمازهای جماعت یومیّه کراهت دارد؟
جواب: در شرایط فعلی شرکت آنها بهتر و گاهی لازم است.
سؤال 261- کسی که نماز ایستاده می‌خواند و رکوع را به طور معمولی انجام می‌دهد اما برای سجده روی صندلی می‌نشیند و روی میز مهر می‌گذارد و سجده می‌کند، آیا چنین کسی می‌تواند امام جماعت بشود؟
جواب: احتیاط واجب در ترک آن است.
سؤال 262- اگر انسان شک کند که قرائت امام جماعت مطابق فتوای مرجع او می‌باشد آیا می‌تواند اقتدا کند؟ و در صورت جواز اقتدا؛ آیا اعاده نماز به عنوان احتیاط لازم است؟
جواب: تا زمانی که یقین به خلاف ندارید اقتدا جایز است و اعاده نماز احتیاطاً لازم نیست.
سؤال 263- اگر در مسجد جامع شهری نماز جماعت برگزار گردد و عدّه قلیلی در هنگام اقامه نماز جماعت به قصد تضعیف، تشکیل نماز فرادی بدهند نمازشان چه حکمی دارد؟
جواب: نمازشان اشکال دارد.
سؤال 264- در صف اوّل نماز سه نفر که لباسشان نجس است، نماز می‌خوانند آیا اتصال سمت راست خود را به هم می‌زنند؟

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 88

جواب: هرگاه شخصی نداند لباس یا بدن او نجس است و نماز بخواند نماز او صحیح است و اتّصال برقرار می‌باشد.
سؤال 265- مردم روستا به این جانب پیشنهاد امامت جماعت را می‌نمایند که در صورت نبودن روحانی نماز جماعت برقرار باشد و روحانیون محترم هم که برای تبلیغ به این روستا تشریف می‌آورند نیز پیشنهاد نموده‌اند ولی بنده به واسطه ضعیف بودن دید چشمم احتیاط می‌کنم، چنانچه اجازه فرمایید این مسئولیّت را به عهده می‌گیرم.
جواب: در صورتی که مردم به عدالت شما عقیده دارند و قرائت شما صحیح است و روحانی برای اقامه جماعت حضور ندارد می‌توانید امام جماعت شوید.

 

نماز جمعه و عیدین

سؤال 266- اگر مسافر با طهارت فقط دو خطبه نماز جمعه را استماع کند آیا از دو رکعت ظهر کفایت می‌کند و اصولا آیا مسافر می‌تواند در نماز جمعه شرکت کند؟
جواب: مسافر می‌تواند در نماز جمعه شرکت کند و نماز او مجزی است ولی تنها استماع دو خطبه کافی نیست و باید دو رکعت نماز جمعه را بخواند.
سؤال 267- در بعضی مناطق خطبه‌های نماز جمعه را پیش از اذان می‌خوانند در این صورت آیا بازهم شرکت در نماز جمعه واجب تخییری است و اگر کسی در نماز جمعه شرکت کند نماز ظهر را نیز باید بخواند؟
جواب: در فرض مسأله احتیاط آن است که نماز ظهر را هم بخواند.
سؤال 268- مسافتی که بین دو نماز جمعه معتبر است آیا از راهی که مردم رفت و آمد می‌کنند محاسبه می‌شود و یا اینکه از راه هوایی محاسبه می‌شود، دلیل بر این مسأله چیست؟
جواب: معیار راه زمینی است و دلیل بر این مطلب انصراف اطلاقات به راه عادی و معمولی است مخصوصاً که راه مستقیم هوایی از راه عادی که مردم رفت و آمد می‌کنند معمولا کوتاهتر است و اگر مدار بر راه مستقیم بود باید در روایات به آن تصریح می‌شد.

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 89

سؤال 269- آیا اقتدا به نماز عصر امام جمعه صحیح است؟
جواب: اشکالی ندارد.
سؤال 270- آیا شرکت بانوان در نماز جمعه کراهت دارد؟
جواب: شرکت آنها در نماز جمعه با توجه به عناوین ثانویه در عصر و زمان ما اولی است.
سؤال 271- آیا نماز عید را می‌توان به جماعت در دو مکان انجام داد؟
جواب: مشکل است، ولی در نمازهای یومیّه دو بار با دو گروه مختلف می‌توان خواند.

 

مسائل متفرّقه نماز

سؤال 272- آیا سلامهای سه‌گانه‌ای که نمازگزاران بعد از نماز می‌خوانند نصّ خاصّی دارد؟
جواب: سلامهای سه‌گانه‌ای که به سه طرف خوانده می‌شود دلیل خاصّی ندارد ولی به نیّت اوامر مطلقه زیارت مانعی ندارد.
سؤال 273- آیا می‌توان نماز فریضه را به صورت تعلیمی خواند؟
جواب: هرگاه قصد قربت داشته باشد مانعی ندارد.
جواب: خوابیدن با علم به اینکه نماز قضا می‌شود اشکال ندارد ولی تا ممکن است این کار را انجام ندهد.
سؤال 275- چنانچه فرد مسلمانی در مأموریتهای فضایی به خارج از جوّ کره زمین برود با توجّه به اینکه در خلأ قرار گرفته و هیچ ایستایی و سکونی نمی‌تواند داشته باشد و نمی‌تواند وضو بسازد، زیرا آب نیز در آنجا به حالت معلّق می‌باشد و همچنین به واسطه حساسیّت دستگاههای فضاپیما کوچکترین ذرّه غباری نیست که حتّی بتواند تیمّم کند و اگر باشد آن هم معلّق است و حتّی برایش افق معنا ندارد و قبله‌ای نیست، تکلیف وی چه می‌باشد؟
جواب: نماز خود را به همان حالت بخواند و اگر مدّت کوتاه است احتیاطاً بعداً قضا کند و اگر مدّت طولانی است قضا ندارد.
سؤال 276- نظر شما در مورد سن و شرایط بلوغ دختران و تکالیف شرعی آنها چیست؟
جواب: دختران پس از تمام شدن 9 سال قمری بالغ می‌شوند ولی اگر نتوانند بعضی از وظایف را مانند روزه بر اثر ضعف انجام دهند از آنها ساقط می‌شود و به جای آن برای هر روز یک مد طعام (تقریبا 750 گرم گندم یا مانند آن) به فقیر می‌دهند.
سؤال 277- شخصی که به طریقی یا برای سفر یا به عنوان کاری که ایجاب کرده است به قطب سفر کرده و مدّت مدیدی را قصد اقامت کرده (قابل توجّه اینکه در قطب شش ماه روز و شش ماه شب می‌باشد) با توجّه به این مطلب نماز و روزه و قبله این شخص چگونه می‌باشد؟ حال اگر شخصی قصد سفر کره ماه را داشته باشد نماز و روزه و قبله او در طول راه (و داخل سفینه) و در روی کره ماه چگونه می‌باشد؟
جواب: باید مطابق مناطق معتدله عمل کند شرح این مطلب را در کتاب نماز و روزه در قطبین نوشته‌ایم امّا قبله در مناطق قطبی مشکل ندارد، به سمتی می‌ایستد که نزدیکترین فاصله را با مکه داشته باشد و از اینجا حکم نماز و روزه در سفرهای فضایی روشن می‌شود و قبله مسافران فضا آن سمت است که زمین و امتداد آن در آسمان قرار دارد.

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 91

سؤال 278- تبعیّت از مدیران تارک الصلاة چگونه است؟
جواب: تبعیت از دستورات نامشروع آنها جایز نیست ولی از دستورات صحیح و مشروع آنها باید تبعیّت کرد و باید افرادی را در رأس کارهای جامعه اسلامی بگذارند که ملتزم به احکام شرع باشند.
سؤال 279- کسی که می‌داند یا احتمال قوی می‌دهد که به جهت شب‌نشینی و یا مطالعه و غیره نماز صبحش قضا می‌شود آیا شرعاً برای شب‌نشینی یا مطالعه مجاز است؟
جواب: این کار بر خلاف احتیاط است و اگر موجب وهن نماز شود حرام می‌باشد.
سؤال 280- دعا کردن به زبان غیر عربی و به غیر ادعیّه مأثوره در قنوت نماز چه حکمی دارد؟
جواب: به زبان غیر عربی اشکال دارد و خواندن هر دعایی که مضمون صحیحی داشته باشد در قنوت اشکالی ندارد.
سؤال 281- برخی از دانشجویان عقیده دارند از آنجا که حکم مصافحه بعد از نماز در احادیث نیامده است این کار بدعت محسوب می‌شود و باید ترک کرد و از طرفی در صورت ترک مصافحه بعد از نماز اهداف خاصّ نماز جماعت آن چنان که شایسته است به اجرا در نمی‌آید حال تمنّا دارد حکم مصافحه بعد از نماز را بیان بفرمایید؟
جواب: بدعت آن است که چیزی را به قصد جزئیّت در دین انجام دهد و یا درعمل معرّف چنین مطلبی باشد بنابراین اگر مصافحه را به نیّت مطلوبیّت مطلقی که دارد انجام دهند و گاهی نیز آن را ترک کنند اشکالی حاصل نمی‌شود.

استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 92

سؤال 282- آیا کسی که قادر به اصلاح قرائت نیست ولی در صورت مراجعه به گفتار درمانی به احتمال قوی موفّق به اصلاح می‌گردد آیا این درمان برایش واجب خواهد بود؟
جواب: احتیاط آن است که درمان کند.
سؤال 283- آیا بستن چشمان در نماز جهت تواضع و تمرکز حواس جایز است؟
جواب: بستن چشمها در نماز مکروه است ولی اگر راه حضور قلب منحصر به آن گردد مستحب بودن آن بعید نیست.
استفتاءات جدید (مکارم)، ج‌1، ص: 93