فصل بیست و نهم: احکام اموال گمشده و مجهول المالک
سؤال 953- در آستان قدس رضوی، گاه هزاران کفش گمشده موجود است، حکم این کفشها را بیان فرمایید؟
جواب: کفشهایی که بدون صاحب در کفشداریهای حرمهای مطهّره میماند، باید از طریق اعلام کردن به اطّلاع عموم برسانند و بعد از یأس از پیدا کردن صاحبانش، آنها را به مستحقّین بدهند یا بفروشند و قیمتش را به آنها بدهند.
سؤال 954- یک حیوانی همراه حیوانات کسی از بیابان میآید، بعد از یک سال که مالک حیوان پیدا نشده آن را ذبح میکنند و مردم گوشت آن را میخورند، حکم کسانی که از این گوشت استفاده کردهاند را در دو صورت علم و جهل به مجهول المالک بودن حیوان، بیان فرمایید.
جواب: هرگاه کسی حیوان گمشدهای را پیدا کند، باید یک سال از صاحب آن سراغ بگیرد، اگر پیدا نشد، میتواند آن را از طرف صاحب اصلی آن در راه خدا صدقه بدهد یا خودش بردارد به نیّت این که اگر صاحبش پیدا شد عوض آن را بدهد و اگر مجهول المالک باشد باید با اجازه حاکم شرع آن را به مستحقّین داد.
سؤال 955- وظیفه کسی که اموال حرام یا موادّ غذایی حرام در اختیار او قرار گرفته است و قدرت بازگرداندن آنها را به صاحبش ندارد یا این امر برای او مشکل است چیست؟
جواب: اگر ردّ آن و لو به حیلههای عقلایی، امکان دارد باید رد کند و الّا به فقرا صدقه دهد.
سؤال 956- اجناس و وسایل قیمتی که در سرزمینهای غیر اسلامی پیدا میشود، چه حکمی دارد؟
جواب: اگر علامتی ندارد میتوان آن را تملّک کرد و اگر علامت دارد و امکان دارد صاحبش را پیدا کند باید به او بدهد، ولی در کشورهای محارب با اسلام تملّک آن در هر حال مانعی ندارد.
سؤال 957- آیا اموال دولت از نظر شما در حکم مجهول المالک است؟
جواب: حکم مجهول المالک را ندارد، بلکه مال عنوان دولت است نه ملک اشخاص.
سؤال 958- در چه صورتی برای پیدا کردن صاحب اشیایی که پیدا میشود باید تلاش کرد و در چه صورتی لازم به تعریف نیست؟ در زمان معاصر وضعیّت تعریف چگونه است؟
جواب: جایی که میتوان با تعریف صاحبش را پیدا کرد تعریف لازم است و تعریف در زمان ما از طریق گفتن در مساجد و آگهی زدن در مراکز پرجمعیّت و مناطقی که گمشده را یافتهاند و همچنین در جراید و مانند آن میباشد.
سؤال 959- زنی به اعتراف خود سالهای متمادی مبتلا به اعمال منافی عفّت بوده و از این راه کسب معیشت مینموده و با آن درآمد نامشروع، خانه و زندگی تهیّه کرده است. اکنون که میخواهد توبه کند تکلیف داراییهای موجود اعم از خانه و اثاث و چیست؟
جواب: اگر صاحبانش را میشناسد باید به آنها بازگرداند و اگر نمیشناسد حکم مجهول المالک را دارد و اگر او نیاز مبرم دارد حاکم شرع میتواند با توجّه به این که توبه کرده به عنوان ردّ مظالم به او بدهد.
سؤال 960- یک سال و نیم پیش یک کیف پول در ماشین این جانب جا مانده بود و هیچ نشانهای نداشت، اطّلاعیّههایی در محلّی که احتمال میدادم مسافر آنجا پیاده شده به در و دیوار کوچه و خیابان نصب کردم و همچنین در یکی از روزنامهها چاپ نمودم، با توجّه به توضیحات داده شده تکلیف شرعی من چیست؟ لازم به ذکر است که کلّ وجه، مبلغ 308000 ریال میباشد که از محلّ این پول 45000 ریال به آن روزنامه و مبلغ 10000 ریال به شخصی جهت چسباندن اطّلاعیهها به در و دیوار دادم و باقیمانده وجه را خرج عروسی جوانی که برادر خودم میباشد کردم اکنون تکلیفم چیست؟
جواب: نسبت به آن وجهی که برای عروسی دادهاید اگر نیازمند بوده ما اجازه میدهیم و اشکالی ندارد، امّا نسبت به آنچه هزینه کردهاید اگر یقین به رضایت صاحب آن داشتهاید آن هم اشکالی ندارد، ولی اگر رضایت او محرز نباشد نسبت به آن بدهکار هستید و احتیاط آن است که معادل آن را به شخص مستحقی بدهید.
سؤال 961- افرادی که در خدمات شهری (شهرداری) شهرها کار میکنند اشیایی مانند لامپ و غیره پیدا میکنند که با کمی خرج قابل استفاده میشود، به طور کلّی نسبت به اشیایی که پیدا میشود مانند قراضه آلومینیوم، آهن، پلاستیک، کفش و غیره چه وظیفهای دارند؟
جواب: اگر صاحبان این اشیا آنها را به دور انداختهاند اشکالی ندارد.
سؤال 962- شخصی، کیف جیبی را که دارای پول و کارت شناسایی بود پیدا کرد، آیا این شخص میتواند از این پول، مقداری برای فرستادن کیف به صاحبش از طریق پست خرج کند؟
جواب: چنانچه مخارج مختصری است خودش بر عهده بگیرد امّا اگر مخارج سنگینی دارد و هیچ راهی برای رساندن به صاحبش جز صرف این مخارج نیست میتواند از آن پول بردارد.
سؤال 963- مدّتی قبل قرآنی را در یکی از پارکها پیدا کردم تکلیفم نسبت به آن چیست؟
جواب: از قبیل اموال گمشده است و باید مطابق دستور آن که در توضیح المسائل ما مسأله 2193 به بعد آمده است عمل کرد.