فصل سی و هشتم: احکام وصیّت
سؤال 1089- آیا نوشتن وصیّت‌نامه واجب است؟
جواب: نوشتن وصیّت مستحب است، مگر اینکه چیز واجبی از حقّ‌الله یا حقّ‌النّاس بر عهده او باشد و بدون وصیّت خطر از بین رفتن آن باشد.
سؤال 1090- کسی مالی را برای شخصی وصیّت کرده است ولی جدّ پدری میّت، آن مال را بدون مجوّز شرعی فروخته است و مدّتی از این جریان می‌گذرد و ارزش آن کمتر شده است، حکم شرعی مسأله را بیان فرمایید؟
جواب: چنانچه وصیّت نسبت به مال معیّنی بوده و بیش از ثلث نبوده، تمام آن مال متعلّق به موصی له است و اگر فروش رفته می‌تواند تمام قیمت آن را بگیرد و در صورتی که ارزش آن کمتر شده باشد و جدّ پدری بدون مجوّز شرعی آن را فروخته باشد تفاوت قیمت را احتیاطاً باید به او بپردازد.
سؤال 1091- آیا حضرت عالی اجازه می‌فرمایید ثلث ترکه مرحوم پدرم را به یکی از ارحام (که بدهی دارد و اگر نپردازد با مشکل مواجه می‌شود) بدهیم؟
جواب: هرگاه وصیّت به ثلث کرده و مصرف خاصّی که مغایر با این مصرف است تعیین نکرده باشد مانعی ندارد.
سؤال 1092- شخصی وصیّت کرده است که «ثلث اموال این جانب را در موردی خرج کنید که از نظر قرآن و سنّت بهترین موارد است و بهتر از آن موردی نیست» نظر مبارک را در این مورد بیان فرمایید که پول ایشان در چه موردی مصرف شود؟
جواب: در مورد حوزه‌های علمیّه و افراد باتقوایی که در این حوزه‌ها به امر تدریس و تبلیغ و ارشاد خلق و امر به معروف و نهی از منکر اشتغال دارند مصرف کنید. در حدیث آمده: «و ما اعمال البرّ کلّها و الجهاد فی سبیل الله، عند الامر بالمعروف و النهی عن المنکر، الا کنفثه فی بحر لجّی؛ تمام اعمال نیک و حتّی جهاد در راه خدا در برابر امر به معروف و نهی از منکر مانند آب دهان در برابر دریای عمیق است».
سؤال 1093- اگر میّت وصیّت نکرده باشد، آیا از اصل مال حقّی دارد؟
جواب: جز تجهیزات لازمه میّت حقّی ندارد.
سؤال 1094- اگر میّت تعیین وصی نموده، اما وصیّت به ثلث ننموده باشد، آیا لازم است ثلث او را در کارهای خیر مصرف کنند؟
جواب: تعیین وصی مفهومش تعیین ثلث نیست، مگر اینکه در بعضی از مناطق، تعیین وصی به معنای وصیّت به ثلث باشد در این صورت باید به آن عمل کرد.
سؤال 1095- شخصی یک باب منزل نوساز به همسرش مصالحه و هبه نموده است و یک سوّم اموال خودش را وصیّت کرده که خرج کفن و دفن و امور خیریّه شود که در سال اوّل اجرا شد، امّا حال یک برادر و خواهر مادری او پیشنهاد می‌کنند دیگر ادامه داده نشود، آیا این پیشنهاد صحیح است؟
جواب: اگر چیزی از ثلث باقی مانده است حتماً باید در امور خیریّه مصرف شود.
سؤال 1096- اگر کسی در حال حیات وصیّت کند که بعد از مرگش اعضای بدنش را در اختیار بیماران نیازمند به آن اعضا قرار دهند، آیا ورثه می‌توانند از این کار جلوگیری کنند؟
جواب: جلوگیری ورثه تأثیری در این مسأله ندارد و در صورتی که آن اعضا، برای نجات جان بیماران لازم باشد برداشتن آن جایز است و همچنین اگر برای نجات عضو مهمّی مانند چشم باشد.
سؤال 1097- شخصی وصیّت کرده که قرآنهایی که مدّتها آنها را می‌خوانده است با او در قبر بگذارند، آیا عمل به این وصیّت جایز است؟
جواب: اگر قرآنهای متعدّدی باشد خالی از اشکال نیست.
سؤال 1098- میّتی وصیّت نموده است که بعد از فوت او سه ختم قرآن و یک حج انجام دهند و مبلغی به مسجد کمک نمایند، آیا ورثه می‌توانند ختم قرآن را مقدّم بدارند؟
جواب: اگر حجّ واجب نباشد و ثلث برای همه کفایت نکند باید به ترتیب عمل کنند.
سؤال 1099- اگر میّت وصی را ملتزم به یک ختم قرآن نموده باشد و او کسی را جهت تلاوت اجیر نماید و اجیر، قرآن را ختم نماید ولی وصی از پرداخت اجرت خودداری نماید، آیا به وصیّت میّت عمل شده و در صورت نپرداختن اجرت ثوابی به میّت می‌رسد؟
جواب: وصیّت عمل شده و ثواب به میّت می‌رسد ولی وصی بدهکار و مشغول الذّمّه است.
سؤال 1100- در زمان تنظیم صلح‌نامه یا وصیّت‌نامه، آیا حضور تمامی ورثه الزامی است؟
جواب: حضور ورثه لزومی ندارد، مگر اینکه وصیّت زاید بر ثلث باشد که نسبت به زیاده رضایت ورثه شرط است.
سؤال 1101- اگر بعضی از فرزندان در هنگام وصیّت یا مصالحه حضور نداشته باشند، آیا می‌توانند منکر وصیّت‌نامه یا صلح‌نامه شوند و یا آن را قبول نکنند؟
جواب: در صورتی که مدرک کافی بر صلح یا وصیّت وجود داشته باشد، هیچ کس حقّ مخالفت ندارد مگر این که وصیّت زاید بر ثلث باشد که نسبت به زیادی، بدون اجازه ورثه نافذ نیست.
