پیشگفتار
أثنی علی الله احسن الثناء، و احمده فی السّراء و الضّراء، و الصلاة و السلام علی رسوله خیر الوری، محمّد (صلی الله علیه و آله) و آله افضل الاوصیاء، و لعنة الله علی اعدائهم اجمعین، من الآن الی قیام الدین.
ضرورت دانستن و فراگیری، و سپس عمل به احکام شرعی و فروعات فقهی، که هر روزه در تمام زوایای زندگی با آن سر و کار داریم، امری روشن و بدیهی است؛ امّا متأسّفانه این «ضرورت» در بسیاری از موارد گویا «باور» نشده است و طبیعتاً هنگامی که انسان «نیاز» خود را «باور» نکند، برای تحصیل آن اقدامی نمی‌کند، همان گونه که اگر شخص بیمار، بیماری خود را باور نکند به سراغ درمان آن نمی‌رود، و از این رهگذر چه بسا متحمّل ضررهای جسمی و روحی و مادّی و معنوی فراوانی می‌گردد؛ بلکه گاهی تمام هستی خود را از دست می‌دهد و تسلیم مرگ می‌گردد.
ناآگاهی از احکام و مسائل شرعی، گاهی باعث از بین رفتن یک عمر طاعت و عبادت انسان می‌گردد، و برخی از اوقات موجب به زحمت افتادن و تلخ شدن زندگی خودِ شخص و دیگران می‌گردد، و در پاره‌ای از موارد بنیان خانواده‌ای را متلاشی می‌کند! به گونه‌ای که هیچ راهی جز جدایی زن و شوهر برای آن دیده نمی‌شود؛ در حالی که اگر قبلًا از حکم شرعی آن اطّلاع داشتند، به چنین سرنوشتی دچار نمی‌گشتند.
همان گونه که بسیاری بر اثر ناآگاهی از این احکام نورانی اسلام به راحتی به حرام می‌افتند و گوشت و پوست خود و دیگر اعضای خانواده را آلوده به آن می‌کنند و به همین جهت از بسیاری از برکات معنوی محروم می‌گردند. در حالی که با دانستن یک مسأله شرعی می‌توان از محیط ظلمانی حرام به حریم نورانی حلال منتقل شد.
چه کسانی مقصّرند؟
راستی چه کسانی مقصّرند؟ چرا در یک جامعه اسلامی باید چنین حوادث تلخی رخ دهد؟ چگونه می‌توان پذیرفت که برخی از مردم با ساده‌ترین مسائل شرعی خود آشنا نباشند؟
باید اعتراف کرد که ما طلّاب و روحانیّون، که وظیفه خطیر و بسیار با ارزش تبیین احکام الهی را داریم، شاید در این جهت بی‌تقصیر نباشیم و امکان دارد در بعضی موارد این وظیفه مهم را به فراموشی سپرده باشیم! و متأسّفانه عدّه‌ای، هرچند کم، این عبادت بزرگ را دون شأن خود می‌دانند! و این راستی عجیب است.
البتّه گروهی از مکلّفین نیز در این راستا بی‌تقصیر نیستند و کوتاهی آنها نیز قابل انکار نیست؛ ولی همان گونه که گذشت، کوتاهی مردم غالباً به این مطلب برمی‌گردد که احساس نیاز نمی‌کنند.
ارزش فوق‌العاده تعلیم و تعلّم احکام شرعی
برای روشن شدن ارزش این کار مهم و سرنوشت‌ساز (فراگیری احکام و مسائل شرعی) و اجر و قرب فراوانی که برای بیان‌کننده این احکام نورانی و مسائل شرعی و شنونده آن وجود دارد، کافی است در روایتی که از وجود مقدّس حضرت صدّیقه کبری، فاطمه زهرا (علیها السلام) به ما رسیده است، توجّه و دقّت لازم را بنماییم:
امام حسن عسکری (علیه السلام) روایت فوق را چنین نقل می‌فرماید: «زنی به خدمت صدّیقه کبری، حضرت فاطمه زهرا (علیها السلام) مشرّف شد و عرض کرد: مادر ضعیف و ناتوانی دارم که در مورد نماز مشکلی برایش پیش آمده است، مرا خدمت شما فرستاده تا مشکل او را حل فرمایید و سؤالش را پاسخ دهید (سپس مسأله را مطرح کرد و در روایت، شرح مسأله نیامده است) حضرت فاطمه (علیها السلام) پاسخ سؤالش را بیان فرمود. آن زن سؤال دیگری مطرح کرد، حضرت نیز پاسخ داد. برای بار سوّم سؤال‌کننده مسأله سوّمی مطرح نمود، حضرت صدّیقه (علیها السلام) نیز با صبر و حوصله پاسخ فرمود. این سؤالها و جوابها تا ده بار تکرار شد سپس زن سائل، که از تکرار سؤال خود شرمنده و خجل گشته بود، عرض کرد: ای فرزند رسول خدا، ای حبیبه پیامبر (صلی الله علیه و آله) شما را به زحمت انداختم، حضرت فرمودند: (نه! بازهم) بیا و هر مشکلی که برایت پیش آمد بپرس (سپس به بیان ارزش تبیین مسائل شرعی و احکام مورد نیاز مردم پرداخت و فرمود:) اگر از کارگری بخواهند که یک بار سنگین را به پشت بامی ببرد و برای این کار به او صد هزار دینار «1» بدهند، آیا این کار برای او سنگین و سخت است؟ آن زن گفت: نه (این کار با این مزد بسیار زیاد کار مشکلی نیست!) حضرت صدّیقه (علیها السلام) فرمودند: برای هر سؤالی که تو می‌پرسی و من جواب می‌دهم بیش از آنچه در زمین و آسمان گنجایش جواهرات و لؤلؤ و مرجان دارد اجر می‌برم، پس سزاوار است که (چنین کاری با چنان اجری) بر من سنگین نباشد! (سپس فرمودند:) از پدرم حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) شنیدم که فرمودند: علما و دانشمندان شیعیان ما هنگامی که در روز قیامت محشور می‌شوند به مقدار علم و دانشی که داشته‌اند و تلاش و کوششی که در راه ارشاد و هدایت بندگان خداوند کرده‌اند به آنها از بهترین نعمتها و خلعتها داده می‌شود؛ به گونه‌ای که به یک عالِم هزار هزار لباس از نور! داده می‌شود … «1»
______________________________
(1). هر دینار یک مثقال شرعی طلاست و هر مثقال شرعی 43 مثقال معمولی است؛ بنابراین یک‌صد هزار دینار شرعی معادل هفتاد و پنج هزار مثقال طلای معمولی می‌شود که اگر هر مثقال طلا بیست هزار تومان باشد، قیمت طلای فوق به پول امروز 000/ 000/ 500/ 1 تومان می‌شود!.
کتاب حاضر
به دنبال انتشار جلد اوّل کتاب «مجموعه استفتائات جدید» و استقبال شایسته شما خوانندگان محترم و تقاضای مکرّر بسیاری از عزیزان خواننده، مبنی بر انتشار جلد دوّم این کتاب، از میان نامه‌های فراوان و بسیار زیادی که از «داخل» و «خارج» کشور به ما می‌رسید هزار و هشتصد سؤال تازه و نو انتخاب شد، و مرجع عالیقدر تمام سؤال و جوابهای آن را با صبر و حوصله مورد مطالعه و بررسی مکرّر قرار دادند، قسمت مهمّی از این کار در تابستان امسال (1378) در کنار بارگاه هشتمین امام شیعیان جهان، حضرت علیّ بن موسی الرّضا (علیه السلام) انجام شد، و به صورت کنونی در اختیار شما عزیزان قرار گرفت. امید است که این کتاب راهگشای مشکلات بسیاری از مؤمنین و مؤمنات، به ویژه فضلا و دانشمندان، و ذخیره‌ای برای عالم قیامت ما باشد، و مورد قبول خداوند متعال و نماینده‌اش، حضرت ولیّ عصر، عجّل الله تعالی فرجه الشّریف، قرار گیرد.
تقاضا از خوانندگان
همان طور که در جلد اوّل این کتاب اشاره شد هر روز، نامه‌های فراوانی از داخل و خارج از کشور به دست ما می‌رسد که یک جلسه استفتا در روز پاسخگوی آن نیست، به همین جهت روزانه دو جلسه برگزار می‌شود و مرجع عالیقدر حضرت آیة اللّه العظمی مکارم شیرازی (مدّ ظلّه) در هر دو جلسه حضور دارند، و به آنها پاسخ می‌دهند و در صورت لزوم تحت مطالعه قرار خواهند داد؛ ولی بازهم جوابگوی سیل عظیم نامه‌های شما خوانندگان گرامی نیست، که برخی از اوقات این امر باعث تأخیر زیاد در پاسخ نامه‌های شما می‌شود. برای تسهیل در پاسخگویی به استفتائات و استفاده بهتر از وقت آن مرجع عالیقدر در این دو جلسه روزانه، از خوانندگان عزیز خواهشمندیم نکات زیر را در نامه‌های ارسالی حتماً مراعات فرمایند:
______________________________
(1). بحار الأنوار، جلد 2، صفحه 3، حدیث 3.
1- لطفاً سؤالات دینی خود را با خطّی خوش و خوانا بنویسید؛ چون گاهی قسمتی از وقت جلسه صرف خواندن نامه‌های بدخط و ناخوانا می‌شود.
2- قبل از طرح سؤالات و ارسال آن، حتماً به رساله توضیح المسائل و استفتائات جدید جلد اوّل و دوّم مراجعه کنید، تنها سؤالاتی را که در این کتابها نیافتید برای ما ارسال کنید.
3- لطفاً در هر نامه بیش از پنج سؤال مرقوم نفرمایید، تا نوبتها طولانی نشود و به سؤالات دیگر عزیزان نیز زودتر پاسخ داده شود.
4- در مسائل اختلافی که سؤال مربوط به دو نفر یا بیشتر می‌شود سؤال با امضای طرفین دعوا طرح شود، تا جواب روشنتری داده شود.
5- سعی شود در نامه‌ها از مسائل کلّی سؤال شود و از سؤال در مورد اشخاص پرهیز شود.
در پایان از تمام عزیزانی که به شکلی در پدید آمدن این اثر با ارزش سهیم بوده‌اند، مخصوصاً اعضای محترم شورای استفتای مرجع عالیقدر حضرت آیة اللّه العظمی مکارم شیرازی (مدّ ظلّه) و سایر عزیزانی که در مراحل دیگر، تنظیم، تصحیح و نشر همکاری نموده‌اند تشکّر و سپاسگزاری می‌نمایم و برایشان آرزوی موفقیّت و بهروزی دارم.
پیشاپیش از خوانندگان گرامی که با دقّت این کتاب را مورد مطالعه قرار می‌دهند و پیشنهادات خود را برای ما ارسال می‌دارند نیز تشکّر می‌کنم.
خداوندا، به ما توفیق تفقّه در دین و آیین خود را عنایت فرما!
پروردگارا، به ما توفیق درک و شناخت احکام نورانی اسلام، و سپس عمل بر طبق آن را عنایت کن، تا مشمول آن دسته از کسانی باشیم که در روایت حضرت صدّیقه طاهره (علیها السلام) به آن اشاره شد.
رَبَّنٰا تَقَبَّلْ مِنّٰا إِنَّکَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ
قم حوزه علمیّه
أبو القاسم علیان‌نژادی
آبان 1378 ه- ش مطابق با بیست و پنجم رجب 1420 ه- ق
سالروز شهادت حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام)
