فصل ششم: مسائل وضو
شرایط وضو
سؤال 55- آیا جوهر خودکار، ماژیک، رنگ و مانند آنها، مانع از رسیدن آب به پوست می‌گردد؟ رنگی که خانمها برای موی سر استفاده می‌کنند چطور؟
جواب: اگر جرم نداشته باشد مانع نیست؛ در مورد خودکار، که رنگ غلیظتری دارد تجربه کرده‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند که جرم ضعیفی دارد که مانع از آب نمی‌باشد.
سؤال 56- استفاده از آب قنات و آبی که صاحبانش مجهول می‌باشد، ولی در فضای باز جریان دارد، برای گرفتن وضو و شستن فرش و مانند آن چه حکمی دارد؟
جواب: استفاده در حدّی که متعارف و معمول است مانعی ندارد.
سؤال 57- شخصی قصد خواندن نماز در مسجدی را ندارد، ولی قصد قرائت قرآن مجید دارد، آیا می‌تواند با آب مسجد وضو بگیرد و مقداری قرائت قرآن کند و برای نماز به جای دیگر برود؟
جواب: اشکالی ندارد.
سؤال 58- خانمی سؤال نموده که در آرایشگاه‌های زنانه خطّ ابرو را ترمیم می‌کنند، حکم این عمل چیست؟ آیا برای وضو و غسل اشکالی ندارد؟
جواب: اگر منظور از ترمیم، کاشتن مو است و آب به پوست بدن برای وضو و غسل می‌رسد، اشکالی ندارد، و اگر منظور خالکوبی با رنگ است که زیر پوست قرار می‌گیرد، آن هم اشکالی ندارد.
احکام وضو
سؤال 59- شخصی چند سال پیش به علّت غدّه پروستات تحت عمل جرّاحی قرار گرفت، تا یک سال و نیم پیش هیچ گونه ناراحتی نداشته و فرایض دینی خود را انجام می‌داد، اکنون مکرّر از وی ادرار خارج می‌شود، به شکلی که حتّی امکان رسیدن به دستشویی نیست، وظیفه او چیست؟
جواب: هرگاه توانایی داشته باشد که خود را به اندازه وضو و نماز حفظ کند و بدن و لباس را پاک نگهدارد باید این گونه نماز بخواند و اگر این حالت در وسط نماز دست می‌دهد و می‌تواند ظرف آبی در کنار خود بگذارد و وضو بگیرد باید چنین کند و اگر این کار طبق آنچه قبلًا گفته شد مشقّت شدید دارد می‌تواند یک وضو برای نماز بگیرد و به همان حال نماز بخواند و بعداً نیز قضا لازم نیست.
سؤال 60- این جانب از مدّتی قبل دچار بیماری داخلی شده‌ام؛ از نشانه‌های آن تکرّر ادرار و باد شکم می‌باشد، گاهی فکر می‌کنم شاید جنبه وسواس داشته باشد، فقط در هنگام وضو گرفتن و یا نماز خواندن و یا نشستن در یک جا مقیّدم که چیزی از من خارج نشود؛ با توجّه به توضیحات فوق به دو سؤال زیر پاسخ دهید:
الف) آیا به احساس دوّم که فقط در مواقع خاص (وضو و نماز) به من دست می‌دهد اعتنا نکنم؟
جواب: در مورد شک، مخصوصاً اگر ناشی از وسواس باشد، ابداً اعتنا نکنید.
ب) آیا به قطراتی که امکان دارد بعد از چند دقیقه از من خارج شود اعتنا نکنم، یا حکم دیگری می‌فرمایید؟
جواب: اگر استبرا کرده‌اید و قطرات مشکوک است که بول است یا چیز دیگر، باز اعتنا نکنید و اگر یقین دارید بول است، چنانچه تجدید وضو مایه مشقّت زیاد می‌شود یک بار وضو برای هر نماز کافی است.
سؤال 61- شخصی دارای دست و پای اضافی است، چگونه وضو بگیرد؟
جواب: در صورتی که دست اضافی بالای مرفق باشد و یکی اصلی و دیگری فرعی باشد، اصلی را بشوید کافی است و اگر هر دو مانند یکدیگر هستند، هر دو را بشوید ولی مسح با یکی کافی است و اگر پایین مرفق باشد احتیاطاً هر دو را بشوید و با هر دو مسح کند.
سؤال 62- برادران جانبازی که از گردن به پایین قطع نخاع هستند و قدرت انجام وضو و تیمّم و گرفتن نایب را ندارند، تکلیفشان برای نماز چیست؟
جواب: اگر توانایی بر وضو و تیمّم و گرفتن نایب ندارند، با همان حال نماز بخوانند کافی است و در پیشگاه خداوند مقبول است.
سؤال 63- کسی که به علّت جراحات جنگی بول و غائط او بی‌اختیار خارج می‌شود، با توجّه به این که هیچ گونه احساسی ندارد تا بفهمد چه موقع از او خارج می‌شود، آیا می‌تواند با یک وضو، دو نماز بخواند؟
جواب: در صورتی که بول و مدفوع مرتّباً از او خارج می‌شود، برای هر نماز یک وضو بگیرد و اگر احتمال می‌دهد که بعد از گرفتن وضو برای نماز اوّل چیزی از او خارج نشده، می‌تواند نماز دوّم را با آن بخواند.
سؤال 64- کسی که از یک پا و یا از هر دو پا محروم است، چگونه وضو بگیرد؟
جواب: افعال وضو را بجا می‌آورد و مسح پا از او ساقط است.
سؤال 65- بعضی از فقها در موضوع شستن صورت در وضو تصریح کرده‌اند که سفیدی دو طرف جلو سر (نزعتان) از حدّ صورت خارج است، آیا این مطلب اتّفاقی است؟
جواب: در مورد خروج «نزعتان» ادّعای اجماع شده است.
سؤال 66- کسی که یک دست یا هر دو دست او از مرفق قطع شده و وضو و تیمّم برایش ممکن نیست، تکلیفش چیست؟
جواب: احتیاط آن است که اگر ممکن است صورت خود را زیر شیر یا مانند آن بشوید و پیشانی خود را آهسته بر چیزی که تیمّم بر آن جایز است بمالد و نماز بخواند، این در صورتی است که فاقد هر دو دست باشد؛ امّا اگر یک دست دارد از آن برای شستن صورت و سپس شستن دست و مسح سر و پا استفاده می‌کند و تیمّم لازم نیست، و در همه این صورتها نماز و عبادات او صحیح و مقبول درگاه خداوند است.
سؤال 67- اگر احتیاطاً چند بار مسح سر و پا را تکرار کنیم، آیا به وضو ضرر نمی‌رساند؟
جواب: از وسوسه اجتناب کنید؛ اگر دفعه اوّل مسح صحیح انجام شده تکرار نکنید، ولی اگر واقعاً در اوّلی شک دارید تکرار آن لازم است.
اموری که باید برای آنها وضو گرفت
سؤال 68- هر روزه هزاران اسمای متبرّک پس از استفاده، در قصّابی‌ها و اغذیه‌فروشی‌ها به سطل‌های زباله و مکان‌های ناپاک ریخته و یا زیر دست و پا می‌افتد. آیا مسئولان روزنامه‌ها که این اسمای متبرّکه را چاپ می‌کنند مسئول هستند؟ در صورت مسئول بودن، آیا نباید آنها را امر به معروف و نهی از منکر نمود؟
جواب: مسئولین مطبوعات در این زمینه مسئولیّتی ندارند. آنها برای نشر اسلام و مسائل دینی ناچار از این کار هستند و هرگز نباید به این بهانه‌ها، آیات الهی و روایات و نام خدا را از نظرها محو کرد؛ ولی مردم در مورد حفظ آنها مسئولیّت دارند. در زمان معصومین (علیهم السلام) اسم خداوند و پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) روی سکّه‌ها بوده و سبب تعظیم شعائر می‌شده و کسی از آن نهی نمی‌کرده است.
سؤال 69- اگر سکّه ده تومانی که اسم شریف امام رضا (علیه السلام) روی آن نقش بسته است، در دستشویی بیفتد و نتوان آن را بیرون آورد، وظیفه چیست؟
جواب: باید آن دستشویی را تخلیه کنند و سکّه را بیرون آورند، و اگر این کار امکان ندارد، باید آن دستشویی را بسته و در جای دیگر دستشویی بسازند.
سؤال 70- اگر حیوان حلال گوشتی صفحه‌ای از قرآن را ببلعد، وظیفه صاحب آن چیست؟ آیا ذبح آن واجب است؟
جواب: اگر طوری جویده باشد که صورت قرآن کاملًا محو شده است وظیفه‌ای ندارد؛ ولی اگر اوراق قرآن به حال خود باقی است، باید وقتی که از شکم او بیرون آمد آن را تمیز کنند، ولی ذبح آن حیوان واجب نیست.
سؤال 71- مسّ قرآن توسّط دانش‌آموزانی که در کلاسهای قرآن مدرسه شرکت می‌کنند، امّا وضوی آنان تمام شرایط را دارا نیست، چه صورتی دارد؟ وظیفه مربّی آنها چیست؟
جواب: وظیفه مربّی ارشاد آنهاست؛ ولی این امر مانع از شرکت در کلاس قرآن نمی‌شود.
سؤال 72- تکلیف کسانی که اسمای جلاله و یا آیاتی از قرآن را بر روی بدن خود خالکوبی نموده‌اند، نسبت به طهارت و جنابت و مسّ بدن بدون وضو چیست؟
جواب: چون هنگام خالکوبی آیات زیر پوست قرار می‌گیرد، مسّ آنها اشکالی ندارد؛ ولی اگر بتوانند بدون عسر و حرج آنها را پاک کنند، احتیاط واجب آن است که آن را پاک کنند.
سؤال 73- به موجب فتاوای کلیّه علمای اعلام و آیات عظام لمس و تماسّ بدن با خطّ قرآن برای کسی که وضو نداشته باشد حرام است، آیا این فتوا بین مؤمنین و قرآن فاصله ایجاد نمی‌کند؟ آیا بنده مؤمنِ متعبّدِ تارک الکبائر به علّت نداشتن وضو از لمس قرآن ممنوع است، در حالی که بنده عاصی به علّت داشتن وضو می‌تواند قرآن را لمس کند؟ آیا وضو، بنده عاصی را جزء مطهّرون و مؤمن را خارج از آن قرار می‌دهد؟
جواب: دست زدن به جلد و کاغذ قرآن برای کسانی که وضو ندارند اشکالی ندارد، فقط دست روی خط قرآن نباید بگذارند، خواندن قرآن نیز با وضو و بی‌وضو هر دو ثواب دارد، هرچند با وضو بهتر است، بچّه‌ها را نیز نباید از دست زدن به قرآن نهی کرد؛ بلکه باید آنها را به قرآن آشنا کنید؛ حتّی اگر دست روی خطوط قرآن بگذارند برای بچّه‌های نابالغ اشکالی ندارد؛ امّا باید به آنها توجّه داد که احترام قرآن را حفظ کنند.
سؤال 74- در صورتی که خطوط قرآن، یا صفحه‌ای از آن، در اثر آفتاب و یا باران از بین رفته و قابل خواندن نباشد و فقط مقداری از سیاهی خطوط معلوم باشد، آیا در موقع لمس و مسّ آن، حکم قرآن جاری می‌شود؟
جواب: این سیاهی حکم قرآن را ندارد.
سؤال 75- دست زدن به آرم جمهوری اسلامی ایران به صورت مستقیم، یا در مکان در نظر گرفته شده برای آرم، مثل اسکناس، چه حکمی دارد؟
جواب: اشکال ندارد، هرچند احتیاط بهتر است.
سؤال 76- اسامی متبرّکه، اعم از اسماء اللّه و اسمای ائمّه اطهار (علیهم السلام)، که زیر دست و پا می‌افتد چه حکمی دارد؟ و جهت رفع این مشکل چه راه حلّی پیشنهاد می‌شود؟
جواب: احترام آنها باید حفظ شود؛ بهترین راه همان است که در بعضی از مراکز انتخاب شده است، که ظرف یا محلّی برای نگهداری این گونه اسما و کلمات در نظر گرفته شود و بعد از چند مدّت محتوای آن را، یا در گوشه‌ای از بیابان دفن می‌کنند، یا در رودخانه‌ای می‌ریزند، و یا به مراکزی می‌دهند که آنها را خمیر کرده، برای کارتن از آن استفاده می‌کنند.
سؤال 77- خالکوبی اسامی ائمّه (علیهم السلام) در قسمتی از بدن، اگر از روی ارادت قلبی- نه به منظور دیگر- باشد چه حکمی دارد؟
جواب: احتیاط واجب آن است که این کار را ترک کنند.
سؤال 78- آیا کوبیدن خال سوزنی برای شخص خالکوب و شخصی که خالکوبی شده جایز است؟
جواب: خالهای معمولی اشکال ندارد؛ ولی اگر بیش از حد باشد و موجب آزار بدن شود؛ یا اسامی مقدّسه معصومین خالکوبی شود اشکال دارد.
سؤال 79- آیا در غسل و وضو خال سوزنی مانع رسیدن آب به نقاط خالکوبی شده می‌گردد؟
جواب: مانع نیست.
سؤال 80- اگر خالکوبی جایز نیست، کسی که خالکوبی کرده، چگونه آنها را از بین ببرد؟
جواب: در مواردی که خالکوبی جایز است، از بین بردن آن لزومی ندارد و در مواردی که جایز نیست، چنانچه بتواند با کمک پزشک، بدون صدمه دیدن بدن از بین ببرد اقدام می‌کند؛ در غیر این صورت وظیفه‌ای ندارد؛ ولی احتیاط آن است که تا می‌تواند وضو داشته باشد.
مسائل متفرّقه وضو
سؤال 81- آیا سوزانیدن آیات قرآن و اسامی مبارکه ائمّه معصومین (علیهم السلام) که در روزنامه‌هاست جایز می‌باشد؟
جواب: جایز نیست؛ برای محو آنها راههای صحیحی وجود دارد که قبلًا اشاره کرده‌ایم.
سؤال 82- وضو گرفتن زن، آنجا که نامحرم او را ببیند چگونه است؟
جواب: جایز نیست؛ ولی اگر وضو بگیرد وضوی او باطل نمی‌شود.
سؤال 83- پاره کردن کاغذی که اسم باری تعالی بر روی آن نوشته شده باشد چه حکمی دارد؟ در صورتی که قصد بی‌احترامی یا توهین نباشد؟
جواب: لازم نیست قصد بی‌احترامی کند، این کار خود بی‌احترامی است؛ مگر این که منظورش این باشد که آن را از صورت اسم باری تعالی درآورد تا بعداً مورد بی‌احترامی قرار نگیرد.
سؤال 84- موقعی که به نیّت طهارت وضو گرفته شود سپس وقت نماز واجب داخل شود، آیا تجدید وضو برای آن نماز واجب است؟
جواب: تجدید وضو لازم نیست؛ ولی به قصد رجا مانعی ندارد.
