فصل هفتم: مسائل مربوط به غسل
احکام غسل
سؤال 85- شخصی 35 سال در غسل کردن، اوّل سمت راست بدن و سپس سمت چپ و در مرحله سوم سر و گردن را غسل داده و با همین وضع حج رفته و نماز خوانده و روزه گرفته است، اکنون چه وظیفه‌ای دارد؟
جواب: نمازهای خود را باید تدریجاً و بطوری که به زحمت نیفتد قضا کند؛ ولی روزه او صحیح است و در مورد حج باید طوافها و نماز طوافها و احتیاطاً سعی و تقصیر را اعاده کند و اگر خودش قادر به انجام این کار نیست از کسانی که به حج یا عمره می‌روند بخواهد تا به نیابت او تمام طواف‌های عمره و حج و نمازهای آنها و همچنین احتیاطاً سعی و تقصیر را از طرف او بجا آورند.
سؤال 86- این جانب دختر 16 ساله‌ای هستم که می‌خواستم نظر حضرتعالی را در مورد کوتاه نمودن موهای زاید بدن قبل از ازدواج جویا شوم؛ زیرا مادرم من را از این کار منع می‌کند، ولی دبیران دینی و قرآن در مدرسه همواره به کوتاه نمودن موهای زاید سفارش می‌کنند و می‌گویند: «بلند بودن این موها باعث باطل شدن غسل می‌گردد» حال وظیفه من چیست؟
جواب: کوتاه کردن موهای زاید بدن نه تنها اشکالی ندارد، بلکه کار خوبی است؛ ولی بودن و نبودن آن ضرری برای غسل ندارد، امّا در مواردی که متعارف است دوشیزه‌ها موهای زاید را از بین نمی‌برند (مانند اصلاح ابرو و صورت) بهتر است مراعات عرف و عادت را بکنند.
سؤال 87- افرادی که به علّت قطع نخاع و یا علل دیگر نمی‌توانند خودشان غسل کنند و مجبورند نایب بگیرند، نایب چگونه باید این افراد را غسل دهد؟
جواب: باید طبق آداب غسل ترتیبی یا ارتماسی آنها را غسل دهند، یعنی در غسل ترتیبی اوّل آب را روی سر و گردن آنها بریزند، سپس طرف راست را بشویند و بعد طرف چپ را، البتّه خود آنها نیّت غسل می‌کنند.
سؤال 88- مدّتی قبل، تقریباً در همه امور در دام وسواس افتادم. اکنون تا حدودی آن را از خود دور کرده‌ام، ولی مشکلی که هنوز دارم طول کشیدن غسل (در حدود 40 دقیقه) و گاهی هم تکرار الفاظ نماز است. لطفاً مرا راهنمایی کنید.
جواب: بهترین راه برای ترک وسواس، بی‌اعتنایی به آن است؛ یعنی ملاحظه کنید دیگران چه مقداری مثلًا برای غسل معطّل می‌شوند، شما هم چنین کنید، مثلًا 10 دقیقه یا حدّ اکثر یک ربع ساعت، اگر شیطان گفت درست نشد، اعتنا نکنید، عمل شما صحیح است و نگران نباشید، و ما مسئولیّت آن را بر عهده می‌گیریم.
احکام جنابت
سؤال 89- آیا نوشتن آیات قرآن و اسمای متبرّکه برای حائض یا جنب، مکروه یا حرام است؟
جواب: اگر آن را لمس نکند حرام نیست، ولی بعید نیست مکروه باشد.
سؤال 90- آیا کار کردن (مثل پخت‌وپز یا شیر دادن بچّه) قبل از انجام غسل جنابت کراهت دارد؟
جواب: امور مزبور کراهتی ندارد، هرچند بهتر است انسان در همه حال با طهارت باشد.
سؤال 91- اگر در آزمایش ادرار شخصی منی مشاهده شود، آیا این شخص جنب محسوب می‌شود؟
جواب: اگر منی به صورت مشخّص و نمایان باشد غسل واجب می‌شود؛ ولی اگر آمیخته با ادرار و ظاهراً ناپیدا باشد چیزی بر او نیست.
سؤال 92- گاه در موقع عمل جرّاحی لوله انزال منی در مثانه قرار گرفته و منی با ادرار دفع می‌شود، این ترشّحات چه حکمی دارد؟ آیا با این وضعیّت فرایض دینی (نماز، روزه، مسّ خطّ قرآن و توقّف در مساجد) را چگونه انجام دهد؟
جواب: هرگاه منی در ادرار مستهلک شود، یعنی به صورت چیز ناپیدایی درآید، موجب جنابت نمی‌شود؛ ولی اگر منی بطور آشکار دفع می‌گردد باید غسل کند و اگر مشقّت دارد تیمّم کند؛ ولی در این گونه موارد معمولًا از قبیل قسم اوّل است.
سؤال 93- أیا شخص جنب می‌تواند قرآن همراه داشته باشد؟
جواب: اشکالی ندارد.
سؤال 94- اگر رطوبتی از مرد خارج شود که نداند منی است یا آب دیگر، آیا ملاحظه این رطوبت جهت فهمیدن آن که چه نوع رطوبتی است ضروری است؟ یا بدون مشاهده هم می‌توان رأی به پاک بودن آن داد؟
جواب: اگر با مختصر بررسی روشن می‌شود باید بررسی کند و الّا لازم نیست.
غسل استحاضه
سؤال 95- زنی حامله هستم که مدّت سه ماه است پشت سر هم خون می‌بینم، به سونوگرافی مراجعه کردم خونریزی را از ناحیه جفت تشخیص داده‌اند، دکتر هم همین عقیده را دارد و می‌گوید: «چون جفت پایین‌تر از حدّ معمول است خونریزی می‌کنید، اگر جفت بالا رود خون قطع خواهد شد» تا حال به وظیفه مستحاضه عمل کرده‌ام، چون خون کم بود حتّی بعضی اوقات فقط ترشّح زردرنگی می‌آمد. ولی امروز یک ساعت مانده به سحری ناگهان خون زیادی آمد یعنی به اندازه استحاضه کثیره خون دیدم، برای نماز صبح غسل کردم ولی باز خون قطع نشد و هر بار بعد از غسل بلافاصله خون می‌آمد ناچاراً وضو گرفتم و نماز خواندم.
الف) وظیفه‌ام را بیان فرمایید.
جواب: مطابق دستور مستحاضه عمل کنید و اگر غسل کردن برای شما ضرر دارد یا موجب مشقّت شدیده است تیمّم نمایید؛ ولی در ایّام عادت، آن خون در حکم عادتِ ماهیانه است.
ب) چون دکترها خون را از جفت می‌دانند، آیا بازهم حکم استحاضه دارد، وانگهی سه ماه پی‌درپی حتّی بدون یک روز فاصله خون دیده‌ام، آیا استحاضه این قدر طول می‌کشد؟
جواب: خون مزبور حکم استحاضه را دارد و استحاضه حدّ معینی ندارد و انجام اعمال آن ساده است.
سؤال 96- آیا زن در ایّام استحاضه می‌تواند قرآن تلاوت نماید؟
جواب: اگر وظایف مستحاضه را انجام دهد در حکم طاهر است، و همه عبادات را می‌تواند انجام دهد.
سؤال 97- خانمی که عمل جرّاحی کرده و رحم او را برداشته‌اند، خونی که می‌بیند و در سنّ کسی است که عادتاً حیض می‌بیند، آیا حکم حیض را دارد یا حکم استحاضه؟ در صورتی که احتمال بدهد و یا این که یقین کند که خون از زخم و عمل جرّاحی است چه صورت دارد؟
جواب: اگر یقین داشته باشد یا احتمال بدهد خون زخم یا جرّاحی است تکلیفی برای او ایجاد نمی‌کند تنها خود را می‌شوید و غسل و وضو به خاطر آن واجب نیست.
سؤال 98- همان طور که در توضیح المسائل ذکر شده، خانمها در سنّ 50 سالگی (ه- ق) که تقریباً مطابق با 48 سال و 6 ماه (ه- ش) است یائسه می‌شوند. اگر بعد از این سن هر ماه مثل عادت ماهانه خون ببینند، آیا باید آن را حیض قرار دهند، یا استحاضه؟ و عبادت خود را در این حال انجام دهند یا ترک نمایند؟
جواب: خونهایی که زنان بعد از 50 سال قمری می‌بینند استحاضه محسوب می‌شود، خواه به شکل و صفات حیض باشد یا نباشد.
غسل حیض
سؤال 99- اگر زنی به وسیله خوردن قرص از عادت ماهانه خود جلوگیری نماید، آیا می‌تواند با آن حال قرآن بخواند و روزه و حج و سایر عبادات را انجام دهد؟
جواب: می‌تواند و اعمال او اشکالی ندارد.
سؤال 100- زنی برای جلوگیری از بچّه‌دار شدن از دستگاه استفاده می‌کند، به همین علّت روزهای عادتش کم و زیاد می‌شود و موقع معیّنی ندارد، وظیفه او چیست؟ آیا عباداتی که انجام داده، باطل است؟ توضیح این که: قبل از استفاده از دستگاه، ایّام عادت او هفت روز بوده است. آیا بعد از هفت روز می‌تواند غسل کند و عباداتش را انجام دهد؟
جواب: اگر چند مرتبه در مواقع مختلف یا ایّام مختلف بر خلاف عادت اوّل خون ببیند جزء مضطربه است و در این حال اگر 10 روز یا کمتر خون ببیند همه‌اش حیض است، و اگر بیش از ده روز خون ببیند آن مقدار از آن که نشانه حیض را داشته باشد و از سه روز کمتر و از ده روز بیشتر نباشد حیض محسوب می‌شود و اگر همه‌اش یک جور باشد مطابق عادت خویشاوندان خود عمل می‌کند.
سؤال 101- آیا نزدیکی در روز آخر عادت ماهیانه در حالی که هنوز خون قطع نشده، حرام است؟ و در صورتی که قطع شده ولی هنوز غسل نکرده چه حکمی دارد؟
جواب: اگر خون قطع نشده حرام است و بعد از آن اشکالی ندارد.
سؤال 102- در بعضی از اوقات عادت ماهانه زنان در اثر مصرف دارو دچار اختلال می‌شود؛ از آن جمله این که در ایّام عادت خون کمرنگ و گاهی به صورت لکه مشاهده می‌کنند، در این صورت وظیفه زن نسبت به نماز و روزه و طواف چیست؟
جواب: خون کمرنگ و لکه در ایّام عادت اگر سه روز متوالی ادامه یابد در حکم عادت است؛ ولی اگر سه روز متوالی ادامه نیابد حکم استحاضه را دارد.
غسل نفاس
سؤال 103- در صورت شک بین خون نفاس و خون زخم، تکلیف زن چیست؟
جواب: در این مورد احتیاط کند؛ یعنی عبادات را انجام دهد و از آنچه بر حائض حرام است پرهیز کند تا وضع او روشن شود.
غسل مسّ میّت
سؤال 104- مادری که در شکم خود جنین مرده‌ای دارد، آیا لازم است جهت انجام فریضه نماز غسل مسّ میّت انجام دهد؟ و در صورت لزوم، آیا باید برای هر نماز غسلی بجا آورد، یا یک غسل تا خارج شدن جنین کافی است؟ آیا در این مسأله تفاوتی میان جنین کامل و ناقص می‌باشد؟
جواب: در هیچ یک از دو حالت غسل مسّ میّت بر او نیست.
سؤال 105- چنانچه دست پزشک با جنینِ مرده داخلِ شکمِ مادر تماس پیدا کند، آیا غسل مسّ میّت بر او واجب می‌شود؟ خواه سنّ جنین زیر چهار ماه باشد، یا بالای چهار ماه.
جواب: تنها در صورتی غسل مسّ میّت واجب می‌شود که تماس در بیرون از رحم انجام گیرد و خلقت جنین کامل شده باشد؛ یعنی بعد از چهار ماه.
سؤال 106- یکی از مؤمنین به دست ظلمه شهید شد و بعد از آن، ظلمه برای محو آثار جنایتشان بر روی بدن مطهّر شهید ماشین رانده‌اند، به همین جهت حتّی شیشه فانوس همراه و موتور وی سالم مانده؛ ولی بدن شهید بطور دلخراشی متلاشی شده است و فقط توانسته بودند تکّه‌های جمجمه و مغز سر وی را از روی آسفالت جمع‌آوری کنند و همراه با بدن، پس از غسل به خاک بسپارند، سپس قطعه استخوان دیگری از او پیدا شد، کسی که این تکّه جمجمه را مسّ کند، غسل مسّ میّت می‌خواهد؟ حکم کفن و دفن این تکّه چگونه است؟
جواب: غسل آن واجب نیست؛ در لفّافه‌ای بپیچید و دفن کنید و غسل مسّ میّت نیز ندارد.
سؤال 107- آیا غسل مسّ میّت برای مسّ دندان جدا شده هم لازم است؟ و اگر همراه دندان، مقداری گوشت لثه نیز باشد، چه حکمی دارد؟ مقدار گوشت لثه (کم یا زیاد) نقشی در حکم دارد یا خیر؟
جواب: در هر حال غسل ندارد.
سؤال 108- در جرّاحی‌های فکّ و صورت، مقداری گوشت و استخوان به صورت ریز و پودر شده، جدا می‌گردد و به دست و صورت دندانپزشک می‌ریزد. آیا این امر باعث وجوب غسل مسّ میّت می‌گردد؟
جواب: غسل مسّ میّت ندارد.
سؤال 109- اگر دست کسی که تماسّ با میّت انسان داشته، به دست شخص دیگری، که مستقیماً با میّت تماس نداشته، اصابت کند، آیا بر شخص دوّم نیز غسل مسّ میّت واجب می‌شود؟
جواب: غسل ندارد.
