فصل هشتم: احکام اموات
1- غسل میّت
سؤال 110- میّتی که خون زخم او را با پلاستیک و یا چیز دیگری قطع کرده‌اند و مقداری از اعضایش هنگام غسل شسته نمی‌شود، آیا تیمّم تنها کافی است؟ یا باید اوّل غسل بدهند و بعد تیمّم کنند؟ آیا باید غسل را با آب لوله‌کشی انجام بدهند یا با آب قلیل نیز صحیح است؟
جواب: فقط او را غسل دهند و با آب لوله‌کشی بی‌اشکال‌تر است.
سؤال 111- آیا میّت پس از غسل طاهر می‌شود؟
جواب: بعد از تمام شدن سه غسل، بدن میّت مسلمان طاهر می‌شود.
سؤال 112- شخصی در اثر تصادف با ماشین می‌میرد، سر و صورت او بر اثر جراحات وارده خون می‌آید و نمی‌توان جلوی خون را گرفت، آیا می‌توان عوض هر سه غسل، او را تیمّم داد؟
جواب: آری می‌توانند او را تیمّم دهند، بجای هر غسل یک تیمّم.
سؤال 113- بدن میّت قبل از اتمام غسلهای سه‌گانه نجس است، کسی که میّت را غسل می‌دهد، یا ظروف و وسایلی که استفاده می‌کنند نجس می‌شود؛ فقها می‌فرمایند: «بعد از تمام شدن غسلها میّت طاهر می‌شود و نیز دست و لباس غسل دهنده و ظروف و وسایلی که مورد استفاده قرار گرفته به حکم تبعیّت طاهر می‌شود» آیا افرادی که تماشا می‌کنند، ظروفی که مورد استفاده نبوده و لباسهایی که به دیوار آویزان بوده و آب به آنها ترشح شده نیز طاهر می‌شوند؟
جواب: اشیایی را که ذکر کردید مشمول تبعیّت نیست؛ ضمناً توجّه داشته باشید که غیر از دست و محلّی که میّت را بر آن می‌شویند و لباس خود میّت (چنانچه با لباس او را غسل دهند)، پاک شدن بقیّه، که ذکر کرده‌اید، محلّ اشکال است.
سؤال 114- همان گونه که مستحضرید باقیمانده اجساد مطهّر برخی از شهدای مفقود الاثر پس از سالیانی دراز کشف و به خانواده‌های معزّز آنها تحویل داده می‌شود، با توجّه به این که جز مشتی استخوان چیزی از این پیکرهای پاک باقی نمانده است، کیفیّت غسل و کفن و نماز میّت و نماز وحشت آن را بیان فرمایید. آیا تماسّ با آنها موجب غسل مسّ میّت می‌شود؟
جواب: در صورتی که در میان استخوانها استخوان سینه بوده باشد، احتیاط آن است که آن را غسل دهند و کفن کنند و نماز بر آن بخوانند و دفن کنند، و اگر استخوان سینه در آن نباشد بنابر احتیاط غسل و کفن و دفن لازم است، ولی نماز واجب نیست. و در هر حال غسل مسّ میّت ندارد و بهتر خواندن نماز وحشت است به قصد رجا.
2- نماز میّت
سؤال 115- میّتی را غسل داده و سپس بر او نماز خوانده‌اند، ولی در موقع دفن متوجّه شدند که از جنازه خون آمده است. آیا بعد از پاک کردن کفن و جنازه، تکرار نماز میّت واجب است؟
جواب: اگر نمی‌دانید کی خون آمده است تکرار نماز لازم نیست.
سؤال 116- آیا نماز میّت بر بچّه‌ای که کمتر از شش سال دارد، واجب است؟
جواب: احتیاط واجب آن است که بر بچّه نابالغ نیز، اگر کمتر از شش سال نداشته باشد، نماز خوانده شود.
سؤال 117- کیفیّت ذکر نماز میّت برای میّت منافق، مستضعف و بچه نابالغ را بیان فرمایید.
جواب: اگر منافق است چهار تکبیر اوّل را بگوید و تکبیر پنجم را نگوید، و اگر مجهول الحال است بعد از تکبیر چهارم بگوید: «اللّهُمَّ انْ کانَ یُحِبُّ الْخَیْرَ وَ اهْلَهُ فَاغْفِرْ لَهُ وَ ارْحَمْهُ وَ تَجاوَزْ عَنْهُ» و اگر طفل است بگوید: «اللّهُمَّ اجْعَلْهُ لَابَوَیْهِ وَ لَنا سَلَفاً وَ فَرَطاً وَ اجْراً».
3- دفن
سؤال 118- آیا دفن میّت در حیاط مسجد، در صورتی که وصیّت کرده باشد، لازم است؟
جواب: جایز نیست؛ مگر این که واقف در حال وقف کردن چنین حقّی را برای خود یا دیگری قائل شده باشد.
4- نبش قبر
سؤال 119- آیا ورثه میّت می‌توانند جنازه میّت را از قبر بیرون آورند و آن را در گورستان دیگری (در همان شهر یا شهر دیگری) دفن کنند؟ آیا در این مسأله تفاوتی بین کسی که تازه دفن شده با کسی که مدّت زیادی از دفن او می‌گذرد، وجود دارد؟
جواب: اشکال دارد؛ مگر این که ضرورتی ایجاب کند.
5- مسائل متفرّقه اموات
سؤال 120- تعدادی از قبرها (به استثنای قبور شهدا) در قبرستان عمومی کوچک این روستا قرار دارد که به وسیله فرزندان آنها مسقّف شده است، اطراف این سرپوشها باعث مزاحمت در رفت و آمد و پاره شدن لباس و بدن زائرین قبرستان شده است، زائرین از شورای روستا درخواست رفع ممانعت و سهولت در رفت و آمد را نموده‌اند، آیا برداشتن پوششهای آهنی سقف (نه نرده اطراف آن) شرعاً موجب هتک حرمت به میّت می‌شود؟
جواب: چنانچه بازماندگان اموات حاضر شوند سقفها را طوری نصب کنند که مزاحم مردم نباشد، باقی ماندن سقفها جایز است، در غیر این صورت می‌توان رفع مزاحمت کرد.
سؤال 121- آیا نگهداری جنین ساقط شده، چه از حیث جسمی سالم یا ناقص الخلقه و یا عقب مانده باشد و چه مال خود شخص باشد و یا آن را از صاحبش گرفته باشد، به عنوان کلکسیون در شیشه الکل جایز است؟
جواب: هرگاه جنین به صورت انسان کاملی درآمده باشد باید او را غسل داد و کفن کرد و دفن نمود و نگهداری آن به صورتی که نوشته‌اید جایز نیست، امّا اگر به این مرحله نرسیده باشد، مانعی ندارد.
سؤال 122- آیا جایز است انسان جسد مورّث خود را، چه زن باشد و چه مرد، بجای دفن در قبر، به صورت مومیایی و یا در شیشه الکل نگهداری نماید؟ و اگر جایز نیست موضوع مشمول تعقیب و تعزیر است؟
جواب: جایز نیست و مشمول تعزیر است.
سؤال 123- آیا قبر به منزله ملک شخصی محسوب می‌شود؟
جواب: در زمین‌های موقوفه و مباح، قبر ملک نمی‌شود؛ ولی اگر زمین را خریداری کند، یا زمین مباح بوده و قصد تملّک و حیازت نموده است، مالک می‌شود.
سؤال 124- چرا میّت مرد را از طرف سر، و میّت زن را از طرف عرض بدن، وارد قبر می‌کنند؟ خواهشمند است محسّنات آن را بیشتر شرح دهید.
جواب: این کار در مردان نوعی عبرت و در زنان برای رعایت اصول عفّت است.
سؤال 125- شعری را سروده‌ام که بر سنگ قبرم نوشته شود؛ ولی فرزندانم این شعر را بر خلاف شرع مقدّس می‌دانند؛ امّا به نظر خودم بسیار مناسب حالم می‌باشد، لطفاً نظر مبارک خود را در این مورد مرقوم دارید:
به یک عمر طبیعی با دل ریش نمودم زندگی شد عاقبت هیچ
ترحّم کن تو ای دانای اسرار که در گور التیام یابد دل ریش
جواب: شعری که در بالا ذکر کرده‌اید خلاف شرع نیست؛ ولی جستجو کنید اشعاری بهتر از آن پیدا کنید.
سؤال 126- با توجّه به این که تجهیزات میّت و هزینه کفن و دفن او شرعاً واجب است، اگر میت مالی نداشته باشد که از مال او مخارج کفن و دفنش را بدهند، و بدین جهت یکی از ورثه حین الفوت میّت به تنهایی و از مال خودش این مخارج را متحمّل شود، آیا این فرد می‌تواند به منظور وصول سهم سایر ورثه به آنها مراجعه کند؟ و اگر می‌تواند، آیا این مخارج بایستی بطور مساوی از کلّ ورثه وصول شود یا طبق قانون ارث؟
جواب: در چنین فرضی نمی‌تواند به سایر ورثه رجوع کند، مگر این که با توافق آنها این کار را کرده باشد، و در این صورت باید طبق توافق عمل شود.
