فصل سی و چهارم: احکام ذبح حیوانات

فصل سی و چهارم: احکام ذبح حیوانات

چگونگی ذبح

سؤال 1175- آیا قطع رگهای چهارگانه در ذبح شرعی لازم است، یا تنها قطع حلقوم کافی است؟
جواب: قطع سه رگ، حلقوم و دو رگ بزرگ گردن، کافی است؛ هرچند احتیاط قطع چهار رگ می‌باشد.
سؤال 1176- آیا لازم است قطع رگها پشت سر هم باشد؟ به فرض لازم بودن، اگر با فاصله قطع گردد چه حکمی دارد؟
جواب: احتیاط آن است که رگها را پشت سر هم ببرند؛ البتّه مختصر فاصله مانعی ندارد.
سؤال 1177- اگر پس از ذبح، جوزک متّصل به بدن باشد، چه حکمی دارد؟
جواب: اگر حلقوم و دو رگ بزرگ گردن بریده شود کافی است، ولی احتیاط بریدن چهار رگ است.
سؤال 1178- آیا قطع گردن حیوان مورد ذبح مانند مرغ، گوسفند، گاو و مانند آن، که ضمن آن، رگهای مورد نظر در ذبح شرعی نیز بریده خواهد شد، کافی است؟
جواب: هرگاه از جلو ببرد اشکالی ندارد.
سؤال 1179- آیا خروج روح از بدن حیوان باید مستند به قطع رگها باشد؟ اگر گوسفندی در بلندی ذبح گردد و قبل از خروج روح از بلندی بیفتد و بمیرد، به گونه‌ای که خروج روح مستند به افتادن از بلندی باشد، آیا این ذبیحه حلال است؟
جواب: هرگاه ذبح بطور کامل انجام گرفته است، اشکالی ندارد.
سؤال 1180- اگر پس از ذبح شرعی، با تفنگ و یا کارد بر قلب و مغز حیوان ضربه وارد کنند، حکم چنین ذبیحه‌ای چیست؟
جواب: در صورتی که ذبح کامل انجام شده باشد، اشکالی ندارد.
سؤال 1181- اگر سر حیوانی به علّتی از زیر چانه بریده شود و قبل از خروج روح دوباره محل ذبح قطع گردد، حلال است یا خیر؟
جواب: اشکالی ندارد.
سؤال 1182- آیا قطع کردن رگهای چهارگانه از پشت سر جایز است؟ اگر جواب منفی است، آیا موجب حرمت ذبیحه می‌گردد؟
جواب: این کار جایز نیست و خوردن گوشت آن اشکال دارد.

 

شرایط ذابح

سؤال 1183- آیا ذبیحه‌ای که از روی اجبار ذبح می‌شود، حلال است؟ و به تعبیر دیگر، اختیار در ذابح شرط است؟
جواب: در صورتی که شرایط ذبح در آن جمع بشود، اشکال ندارد.
سؤال 1184- آیا شرط است که ذابح یک نفر باشد، یا ممکن است با یک کارد، که دو دسته دارد، دو نفر در آنِ واحد، حیوان را ذبح کنند؟ در این صورت بسم اللّه یک نفر کافی است، یا هر دو باید تسمیه را بگویند؟ اگر نصف آن را یک نفر و نصف دیگر را شخص دیگر بگوید، آیا کافی است؟
جواب: اگر هر دو بسم اللّه بگویند، ذبیحه حلال است و اگر هر کدام نیمی از آن را بگوید، و یا یکی بگوید و دیگری نگوید حلال نیست.
سؤال 1185- ذابحی که در اسم مسلمان است و رفتارش به هیچ وجه منطبق با دستورات اسلام نیست، یعنی حتّی شهادتین را بلد نیست، آیا ذبح او صحیح است؟
جواب: اگر به یگانگی خدا و نبوّت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) اعتقاد دارد، ذبیحه او با رعایت شرایط شرعیّه دیگر حلال است، هرچند در انجام عبادات و وظایف اسلامی مقصّر باشد.
سؤال 1186- ذبح کسانی که به علی‌اللّهی معروفند، چه حکمی دارد؟
جواب: در صورتی که به یگانگی خدا و نبوّت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) معتقد باشند، ذبیحه آنها حلال است.
سؤال 1187- آیا ذبیحه ناصبی حلال است؟
جواب: حلال نیست.
سؤال 1188- آیا ذبیحه خوارج حلال است؟
جواب: حلال نیست.
سؤال 1189- آیا در ذابح، مرد بودن شرط است؟
جواب: شرط نیست.
سؤال 1190- آیا در ذابح، بلوغ شرط است؟
جواب: بلوغ شرط نیست.
سؤال 1191- آیا در ذابح، عقل شرط است؟
جواب: ذبح دیوانه اشکال دارد.
 

شرایط ذبح

1- اسلام

سؤال 1192- اگر یقین کنیم که اهل سنّت علاوه بر شرط استقبال قبله بعضی شرایط دیگر را نیز رعایت نمی‌کنند، ذبیحه آنها چه حکمی دارد؟
جواب: ذبیحه آنها برای ما حلال است.
سؤال 1193- ذبح افراد مسلمان غیر شیعه اثنا عشری تا چه حد مشروعیّت دارد؟
جواب: ذبح تمام مسلمانان حلال و پاک است؛ مگر ناصبی‌ها و خوارج و مانند آنها.
سؤال 1194- در کانالهای ماهواره‌ای دبی، که در تمام دنیا دیده می‌شود، عدّه‌ای از علمای آنها، ذبیحه اهل کتاب را حلال دانسته‌اند و ادّعا شده که، تعدادی از علمای قم از نظر خود برگشته‌اند، فتوای شما در این مورد چیست؟
جواب: ذبیحه اهل کتاب حلال نیست؛ هرچند پاک است. و در قم کسی را سراغ نداریم که آن را حلال بداند.

 

2- وسیله ذبح

سؤال 1195- آیا آلت ذبح باید از جنس آهن باشد، یا آن که با هر چیز تیزی می‌توان ذبح کرد؛ اگر چه از پلاستیک و غیره تهیّه شود؟
جواب: آهن بودن لازم نیست و می‌توان با کاردهایی که از آهن یا استیل یا هر فلزّ دیگری ساخته شده باشد سر حیوان را برید؛ ولی اشیای تیز دیگر اشکال دارد.
 

3- قبله

سؤال 1196- انحراف ذبیحه از قبله تا چه مقدار بی‌اشکال است؟
جواب: به مقداری که عرفاً آن را رو به قبله بگویند کافی است.
سؤال 1197- اگر یک یا چند شرط از شرایط ذبح سهواً ترک گردد، آیا خوردن چنین ذبیحه‌ای حلال است؟ آیا در این جهت فرقی در شرایط وجود دارد؟
جواب: در صورتی که قبله یا نام خدا فراموش شود، ذبیحه حلال است، بقیّه اشکال دارد.
سؤال 1198- آیا در رو به قبله کردن حیوان، روش خاصّی وجود دارد؟ اگر جواب منفی است، بهترین روش آن که مطابق با احتیاط باشد کدام است؟
جواب: در مثل گوسفند و طیور معمولًا آنها را می‌خوابانند بطوری که سر و سینه و پاهای آن رو به قبله باشد، و در صورتی که ایستاده ذبح یا نحر کنند باید سر و دستها رو به قبله باشد.
سؤال 1199- گوشت مرغی که آن را در کارخانه توسّط دستگاه ذبح می‌کنند، حلال است یا حرام؟ اگر حلال است، آیا رعایت رو به قبله بودن و تکرار بسم اللّه برای هر مرغ لازم است؟ اگر کسی در بلاد کفر از مسلمانی مرغی خریداری کند، در صورت ایجاد زمینه شک، آیا لازم است از کیفیّت ذبح مرغ‌ها سؤال کند؟
جواب: ذبح با ماشین در صورتی که شرایط شرعیّه را رعایت کنند اشکالی ندارد، و رعایت رو به قبله بودن لازم است و بسم اللّه را در طول مدّتی که ماشین کار می‌کند بطور تدریجی ادامه دهد؛ هرچند چندین مرغ با یک بسم اللّه ذبح شود. و اگر ذبیحه را از دست مسلمانی بخرد که جای حمل بر صحّت دارد، تحقیق لازم نیست.
سؤال 1200- آیا در هنگام ذبح رو به قبله بودن ذابح نیز شرط است؟
جواب: رو به قبله بودن ذابح شرط نیست؛ ولی مستحب است.
 

4- تسمیه (گفتن نام خدا به هنگام ذبح)

سؤال 1201- در ذبح با دستگاه، آیا به هنگام روشن کردن آن تسمیه لازم است، یا به هنگام قطع رگهای حیوان؟
جواب: بسم اللّه به هنگام قطع رگهای حیوان لازم است و مقارنت عرفیّه کافی است.
سؤال 1202- اگر دو نفر مشترکاً بسم اللّه بگویند، آیا برای ذبح کافی است؟
جواب: اگر هر کدام نیمی از نام خدا را بگویند کافی نیست، ولی اگر هر دو بگویند کافی است.
سؤال 1203- حکم فاصله زمانی میان بسم اللّه و ذبح چیست؟
جواب: اگر مقارنت عرفیّه باشد کافی است.
سؤال 1204- آیا بسم اللّه گفتن اشخاص لال که قدرت بر ادای درست سخن ندارند، کافی است؟
جواب: در صورتی که دسترسی به افراد سالم نباشد، کافی است.
سؤال 1205- آیا در ذبح شرعی بسم اللّه باید به زبان عربی باشد، یا به هر زبانی کافی است؟
جواب: بردن نام خدا به هر زبانی کافی است.
سؤال 1206- آیا در بسم اللّه قصد ذبح لازم است؟ اگر به قصد دیگر بگوید و حیوان را ذبح کند چه حکمی دارد؟
جواب: باید به قصد ذبح باشد.
سؤال 1207- اگر بسم اللّه را مثلًا به قصد ذبح مرغ به زبان آورد و سپس گوسفندی را ذبح کند، صحیح است؟
جواب: اشکال دارد.
سؤال 1208- آیا دانستن معنای بسم اللّه لازم است؟ و بر فرض جایز بودن به غیر عربی، اگر بدون توجّه به معنای آن، مثلًا به زبان انگلیسی بگوید، آیا ذبح صحیح است؟
جواب: همین اندازه که اجمالًا بداند نام خدا را می‌برد کافی است، به هر زبانی که باشد.
سؤال 1209- اگر جنب یا زن حائض بسم اللّه را به قصد خواندن یکی از سوره‌های سجده بگوید، برای ذبح کافی است؟ به عبارت دیگر، آیا در ذبح تسمیه حرام کافی است؟ هرچند به نیّت ذبح باشد؟
جواب: تسمیه حرام کافی نیست؛ ولی به فتوای ما برای جنب و زن حائض تنها آیه سجده حرام است و بقیّه سوره حرام نیست؛ هرچند احتیاط مستحب در ترک آن است.
سؤال 1210- اگر چند ثانیه پیش از شروع به گفتن نام خدا، قطع رگها را آغاز کرده باشند، آیا ذبیحه حلال است؟
جواب: اشکال ندارد، مقارنه عرفیّه کافی است.
سؤال 1211- آیا ضبط مکرّر بسم اللّه در ضبط صوت و پخش آن صدا به هنگام ذبح کفایت می‌کند؟
جواب: کافی نیست.
سؤال 1212- آیا بسم اللّه باید بر زبان جاری شود، یا آن که بسم اللّه در قلب و دل هم کافی است؟
جواب: بسم اللّه باید بر زبان جاری شود.
سؤال 1213- آیا گفتن الحمد للّه، اللّه اکبر، سبحان اللّه، یا فقط گفتن اللّه، یا اذکار دیگر که مشتمل بر اللّه است، یا ترجمه یکی از اینها، مانند «خدا منزّه است» کافی است؟
جواب: کافی است.
 

5- استقرار حیات

سؤال 1214- آیا در ذبیحه استقرار حیات به هنگام ذبح در ذبیحه شرط است؟
جواب: حیات مستقر به این معنا که حیوان برای مدّت قابل ملاحظه‌ای، یک روز و یا حتّی یک ساعت زنده بماند، شرط نیست، ولی حیوان باید به هنگام ذبح زنده باشد.
سؤال 1215- اگر پیش از ذبح، حیوان را با آمپول یا با وارد کردن شوک و یا با وسایل دیگر بی‌هوش کنند، آیا چنین ذبحی صحیح است؟ آیا با استقرار حیات منافات ندارد؟
جواب: از جواب بالا معلوم شد که استقرار حیات شرط نیست، بعلاوه بی‌هوشی منافات با استقرار حیات ندارد.
سؤال 1216- آیا حرکت دست و پای ذبیحه و خروج خون از آن، هر دو شرط حلّیّت ذبیحه است؟
جواب: باید بعد از ذبح، مختصر حرکتی داشته باشد و احتیاط آن است که خون به مقدار متعارف از آن خارج شود.
سؤال 1217- چنانچه قطع سر حیوان قبل از خروج روح اشکال داشته باشد، آیا این حکم در حیواناتی مانند گنجشک نیز جریان دارد؟
جواب: قطع سر حیوان بطور کامل قبل از خروج روح حرام نیست بلکه مکروه است.

 

احکام صید

سؤال 1218- آیا صید برای سرگرمی و خوشگذرانی جایز است؟
جواب: جایز نیست، تنها برای نیاز شخصی یا برای کسب و کار جایز است.
سؤال 1219- آیا در صید ماهی لازم است صیّاد، مسلمان باشد؟
جواب: لازم نیست، صید کافر هم حلال است؛ قبله و بسم اللّه نیز در آن شرط نیست.
سؤال 1220- اگر ماهی در تور بمیرد برای حلّیّت آن کافی است، یا باید آن را از آب خارج کنند و در خارج آب بمیرد؟
جواب: هر دو حلال است.
سؤال 1221- ماهیانی در دریا وجود دارد، از جمله کوسه‌ماهی، که آنها را صید می‌کنند و گوشت آنها را مصرف می‌نمایند، بدن آنها پولک (فلس) دارد؛ ولی با چشم غیر مسلّح دیده نمی‌شود. حکم شرعی این گونه ماهیان چیست؟
جواب: پولک باید با چشم عادی دیده شود.
سؤال 1222- آیا خوردن گوشت صید لهوی حرام است؟
جواب: حرام نیست؛ ولی عمل صید کردن لهوی حرام است.
سؤال 1223- ملاک لهوی بودن صید چیست؟ آیا صید ماهی از باب تفریح، لهوی محسوب می‌شود؟
جواب: هرگونه صید تفریحی که مورد نیاز برای زندگی شخصی یا تجارت یا امثال آن نباشد، لهوی محسوب می‌شود.

 

مسائل متفرّقه ذبح

سؤال 1224- در موارد شک در ذبح شرعی وظیفه چیست؟ آیا اصل عدم تزکیه جریان دارد، یا اصل حلّیّت و طهارت؟
جواب: در صورتی که مسلمانی اقدام به آن کرده باشد، حکم به حلّیّت می‌شود، در غیر این صورت حرام است.
سؤال 1225- در ذبح با دستگاه‌های جدید که یک نفر کلید دستگاه را می‌زند و می‌رود، اگر به سبب قطع برق، دستگاه به کار نیفتد و پس از مدّتی (با جریان پیدا کردن برق) دستگاه روشن شود و بطور اتوماتیک حیوانات آماده را ذبح کند، آیا این گونه ذبح صحیح است؟
جواب: در صورتی که جهات شرعیّه دیگر رعایت شود، مانعی ندارد.
سؤال 1226- آیا مقلّد مجتهدی که قطع رگهای چهارگانه را شرط حلّیّت ذبح می‌داند، می‌تواند از ذبیحه شخصی که تنها قطع حلقوم را شرط حلّیّت می‌داند، استفاده کند؟
جواب: اگر یقین داشته باشد جایز نیست؛ ولی در صورت شک، حمل بر صحّت کند.
سؤال 1227- شرایط حلّیّت جنین در شکم حیوان مذبوح کدام است؟
جواب: باید خِلقتش کامل باشد و مو یا پشم بر بدنش روییده باشد، در این صورت با ذبح مادرش آن هم حلال و پاک است؛ ولی سزاوار است چنین حیوانی را ذبح نکنند.
سؤال 1228- آیا قطع سر حیوان پیش از خروج روح حرام است؟ اگر حرام است، حرمت آن تکلیفی است یا وضعی؟
جواب: حرام نیست، مکروه است.
سؤال 1229- طبق اعلام بعضی مؤسّسات آگاه، نوع بعضی از جانداران، کمیاب و یا رو به زوال است، به نظر مبارک حضرتعالی شکار آنها برای نگهداری و یا فروش چه صورتی دارد؟
جواب: سزاوار است برای حفظ این نعمت‌های الهی کوشش شود، و حیوانات کمیاب شکار نشود، تا نوع آنها منقرض نگردد.
سؤال 1230- گروهی از پرندگان در کشورهای مجاور تحت حفاظت بوده و برای پرورش آنها هزینه‌های کلانی صرف می‌شود، آیا شکار آنها در زمانی که به کشور ما مهاجرت می‌کنند جایز است؟
جواب: شکار آنها دور از انصاف اسلامی است.
سؤال 1231- اگر نسبت به رعایت قبله و گفتن بسم اللّه واقعاً تردید و شک وجود داشته باشد.
الف) آیا خوردن گوشت آن جایز است؟
ب) پول حاصل از فروش آن چه حکمی دارد؟
ج) این گوشت نجس است، یا پاک؟
جواب: باید فعل مسلم را حمل بر صحّت کرد و مادام که یقین به خلاف نداشته باشد ذبیحه آنها پاک و حلال است.
سؤال 1232- شکار و صید بی‌رویّه آبزیان، که موجب نابودی نسل آنها خواهد شد، از لحاظ شرعی چه حکمی دارد؟
جواب: اگر موجب ضرر و زیان جامعه گردد حرام است.
سؤال 1233- آیا تماسّ بدن مرطوب اهل کتاب با لاشه ذبیحه موجب نجاست آن می‌شود؟
جواب: احتیاط، اجتناب است.

Share