فصل چهارم: احکام مطهّرات
1- استحاله
سؤال 43- مادّۀ کلاژین که در ساختمان استخوان، زرد پی، رباط، پوست و جلد حیوانات قرار دارد، به خودی خود و در ساختار طبیعی‌اش دارای پروتئینهای فراوانی است، که تحصیل این پروتئینها جز با به جوش آوردن آن در آب ممکن نیست. با حرارت مخصوص و قلیایی، یا اسیدی نمودن کلاژین، و انجام فعل و انفعالات مختلف، در نهایت این پروتئینها تبدیل به «ژلاتین» که یک مادّۀ بدون طعم، بو، رنگ ولی مقوّی است می‌شود، و پس از ترکیب این مادّه با اسانسهای مختلفِ میوه‌ای، رنگهای خوراکی، و شکر به صورت مادّۀ خوراکی در آمده، و در ساخت شکلات، کاکائو، شیرینی، بستنی، بیسکویت و مانند آن استفاده می‌شود.
در اغلب موارد «ژلاتین» از «کلاژین» های موجود در ساختمان بدن گاو یا گوسفند، که بهترین نوع آن می‌باشد، اخذ می‌شود، ولی ممکن است این عمل از ساختمان بدن حیوانات حرام گوشت، یا حیوانات حلال گوشتی که ذبح شرعی نشده باشند، نیز انجام پذیرد. با توجّه به استحاله شدن کلاژین و تبدیل آن به محصول جدیدی به نام ژلاتین، و این که امروزه این مادّه در اکثر موادّ خوراکی مورد مصرف جهانیان موجود است، آیا فرقی بین حیوانات حلال گوشت، یا حرام گوشت، و ذبح شرعی شده، یا ذبح شرعی نشده وجود دارد؟
جواب: اوّلًا: در موارد مشکوک که نمی‌دانید از چه مادّه‌ای گرفته شده، حکم حلّیّت و طهارت است، و جستجو لازم نیست. ثانیاً: اگر یقین داشته باشید از
استفتاءات جدید (مکارم)، ج3، ص: 30
حیوان حرام گوشت، یا حیواناتی که ذبح شرعی نشده‌اند گرفته شده، هرگاه تغییرات زیادی روی آن داده می‌شود تا بصورت فعلی درآید، حکم استحاله را دارد، و پاک و حلال است. در غیر این صورت خوردن آن حرام است؛ مگر در موارد ضرورت.
2- ثلثان
سؤال 44- در روستای ما شیرۀ انگور را به طریق زیر تهیّه می‌کنند:
«ابتدا انگورها را می‌چینند، و در حوضهای مخصوص ریخته، و می‌شویند. سپس انگورها را لِه کرده و آب آن را می‌گیرند. پس از آن، خاک مخصوصی با آن مخلوط کرده، و آن را رها می‌کنند، تا ته‌نشین شود. آنگاه آب انگور را در ظرفهای مخصوص بزرگی می‌ریزند، و آن را به وسیلۀ آتش می‌جوشانند، تا 13 یا 14 آن تبخیر شود. سپس باقیماندۀ آن را در ظرفهای کوچکتر ریخته و در آفتاب قرار می‌دهند، تا دو ثلث، یا بیشتر آن، تبخیر شود، در حدّی که سفت می‌شود.» با توجّه به توضیحات بالا لطفاً بفرمایید:
1- آیا خوردن شیره‌ای که به این طریق به دست آمده حلال است؟ و بر فرض حرمت، آیا نجس هم می‌باشد؟ وظیفۀ کسانی که سالهای متمادی به این طریق، شیره تهیّه کرده، و خود مصرف نموده، و مقدار زیادی از آن را به فروش رسانده‌اند، چیست؟
جواب: چنین شیره‌ای نجس نیست؛ ولی خوردن و معاملۀ آن اشکال دارد. باید آن را با آتش ثلثان کنند.
2- در صورتی که آن قدر آب انگور را بجوشانند تا دو ثلث آن با آتش کم شود، سپس جهت سفت شدن آن را در آفتاب قرار دهند، حکم آن چیست؟
جواب: هیچ اشکالی ندارد.
3- آیا استحالۀ «آب انگور» به «شیرۀ انگور» باعث حلّیّت می‌شود؟
جواب: این موضوع داخل در عنوان استحاله نیست.
