فصل یازدهم: احکام اعتکاف
اهمیّت اعتکاف
سؤال 307- اهمیّت اعتکاف را برای همه مخصوصاً نسل جوان، بیان فرمایید:
جواب: در دنیای پرغوغای مادّی، که جاذبه‌ها به سوی مادّیّت است، بر قلب و روح انسان زنگار می‌نشیند. زنگاری از غفلت و دوری از خدا، که اگر با نیایش و عبادت برطرف نگردد، ممکن است روحانیّت و معنویّت را از وجود انسان برچیند. و این که در روایات اسلامی نماز تشبیه به نهر آب پاکیزه‌ای شده که انسان در هر شبانه روز پنج بار خود را در آن شستشو می‌دهد، اشاره به همین نکته است.
در میان عبادات «اعتکاف» ویژگی خاصّی دارد، و از جهاتی شبیه به مراسم حج و احرام است، که انسان را به جهانی مملوّ از روحانیّت و معنویّت سوق می‌دهد. در محیط یک مسجد جامع سه روز ماندن، روزه گرفتن، و به عبادت پرداختن، و در خودسازی کوشیدن، و به غیر خدا نیندیشیدن، تحوّل عظیمی در روح انسان پدید می‌آورد، که صفا و نورانیّت آن بی‌نظیر است. به حمد اللّه در سالهای اخیر اعتکاف از سوی قشر جوان، و مخصوصاً دانشجویان عزیز، مورد استقبال واقع شده، و لذّت و آثار این عبادت روحانی را دریافته‌اند، و ما این استقبال عظیم را به آنها تبریک می‌گوییم. امیدواریم جوانان عزیز ما، مخصوصاً دانشجویان در این امر، که وسیلۀ مؤثّری برای قرب پروردگار است، نیز نسبت به دیگران پیشگام باشند، و از نتایج معنوی آن کاملًا بهره‌مند شوند.
شرایط اعتکاف
سؤال 308- اگر مردی به همسرش اجازۀ اعتکاف بدهد، ولی در روز سوّم پشیمان شود، تکلیف زن چیست؟ اگر کفّاره واجب شود بر عهدۀ کیست؟
جواب: زن اعتکاف را تا آخر ادامه می‌دهد.
سؤال 309- حکم اعتکاف کودک نابالغ، خصوصاً بعد از ورود به روز سوّم اعتکاف، چیست؟
جواب: در صورتی که ممیّز باشد، و شرایط اعتکاف را انجام دهد، اشکالی ندارد.
سؤال 310- آیا شرکت در مراسم و راه‌پیمایی‌های مهم مانند روز قدس، 22 بهمن، و مانند آن، جزء مصادیق ضرورت عرفی، یا شرعی محسوب می‌شود؟
جواب: احتیاط آن است که معتکف در این امور شرکت نکند.
مکان اعتکاف
سؤال 311- با توجّه به استقبال زیادِ مشتاقینِ اعتکاف، و عدم ظرفیّت مساجد جامع برای انجام این امر، نظر حضرت عالی در مورد اعتکاف در سایر مساجد چیست؟
جواب: اعتکاف باید در مسجد جامع باشد.
خروج از مسجد
سؤال 312- کسانی که مشکل خاصّی از نظر تغذیه دارند، آیا می‌توانند جهت آوردن غذا از محلّ اعتکاف خارج شوند، و مجدّداً بازگردند؟
جواب: در صورت ضرورت مانعی ندارد.
سؤال 313- هرگاه معتکف برای کار ضروری از مسجد خارج شود، حکم ایستادن و راه رفتن در سایه چیست؟
جواب: اشکالی ندارد.
مبطلات اعتکاف
سؤال 314- آیا در حال اعتکاف می‌توان صیغۀ عقد خواند؟
جواب: اشکالی ندارد.
سؤال 315- اگر معتکف در معامله‌ای پول نپردازد، بلکه جنس را نسیه بخرد، یا نسیه بفروشد، یا برای معامله نائب بگیرد، یا پول را به دست خود فروشنده ندهد، یا مستقیماً پول از دست خریدار نگیرد، اعتکاف چه حکمی پیدا می‌کند؟
جواب: حکم معامله کردن قبلًا گذشت؛ ولی اگر دیگری را نائب بگیرد، اشکالی ندارد.
سؤال 316- معتکف از کسی طلبکار است، آیا می‌تواند طلب خویش را بازستاند؟
جواب: مانعی ندارد.
سؤال 317- پول دادن به حمّامی به خاطر استفاده از حمّام مستحبّ است؛ آیا این عمل به عنوان خریدوفروش، که مبطل اعتکاف است، محسوب می‌شود؟
جواب: اشکالی ندارد.
سؤال 318- آیا رفتن به حمّام نزدیک محلّه، جهت انجام مستحبّات اعتکاف، خروج از اعتکاف محسوب، و موجب ابطال آن می‌شود؟ رفتن به منزل نزدیک مسجد جهت حمّام استحبابی چطور؟
جواب: هر دو اشکال دارد.
سؤال 319- پول دادن به افرادی که معتکف نیستند، جهت خرید لوازم مورد نیاز، مثل شامپو و خمیر دندان و مانند آن، چه حکمی دارد؟
جواب: آنچه ضروری است، مانعی ندارد.
سؤال 320- در مساجد معمولًا عطر می‌زنند، و گریزی از آن نیست، وظیفۀ معتکف چیست؟
جواب: عمداً استنشاق نکند.
سؤال 321- آیا معتکف می‌تواند از صابونها و شامپوهای معطّر استفاده کند؟
جواب: احتیاطاً پرهیز کند.
سؤال 322- ملاقات و گفتگوی اعتکاف‌کننده با اعضای خانواده‌اش (همسر، خواهر، مادر) در طول اعتکاف چه حکمی دارد؟
جواب: اشکالی ندارد.
سؤال 323- اگر روزه برای کسی ضرر داشته باشد، چه حکمی دارد؟
جواب: اعتکاف اشخاصی که روزه برای آنها ضرر دارد باطل است.
سؤال 324- آیا نگاه شهوت‌انگیز موجب بطلان اعتکاف و وجوب کفّاره می‌شود؟
جواب: موجب بطلان اعتکاف نمی‌شود.
محرّمات اعتکاف
سؤال 325- کدام یک از محرّمات اعتکاف، باعث بطلان اعتکاف می‌شود؟ و در چه مواردی کفّاره واجب می‌شود؟
جواب: پنج چیز بر معتکف حرام است:
1- تمتّع از همسر، خواه جماع باشد، یا لمس و بوسیدن، بنابر احتیاط.
2- استمناء بنابر احتیاط؛ هر چند از طریق حلال باشد، مانند ملاعبۀ با همسر.
3- بوییدن عطریّات و بوهای خوش؛ هر چند به قصد لذّت نباشد.
4- خریدوفروش، بلکه مطلق تجارت با نبودن ضرورت بنابر احتیاط؛ ولی پرداختن به امور مباح دنیوی مانند خیّاطی و امثال آن اشکال ندارد.
5- جدال بر سر مسائل دینی یا دنیوی به قصد غلبه کردن بر طرف مقابل و اظهار فضیلت، و در این امور فرقی میان شب و روز نیست و هر یک از امور فوق اعتکاف را باطل می‌کند.
سؤال 326- اگر در حال اعتکاف معامله‌ای انجام دهد آیا معامله نیز باطل می‌شود؟
جواب: معامله باطل نیست.
متفرّقات اعتکاف
سؤال 327- گفتن شعر در اعتکاف نهی شده است؛ اگر در اعتکاف اشعاری در مدح اهل بیت علیهم السلام بیان شود، آیا خللی در اعتکاف ایجاد می‌کند؟
جواب: خللی وارد نمی‌کند.
سؤال 328- اگر کسی در نیّت خود شرط رجوع کند، آیا بدون بروز مانع می‌تواند اعتکاف را در روز سوّم بهم بزند؟
جواب: اشکال دارد.
