فصل بیست و سوّم: احکام دین و قرض
سؤال 581- پسری بالغ و متأهّل، در جمهوری اسلامی ایران، بدون اجازه و رضایت پدر معاملاتی به این صورت انجام می‌دهد، که پول کارگران افغانی کشور ما را به قیمت معیّنی در مقابل پول رایج افغانستان می‌خریده، ولی قیمت آن را در اینجا نمی‌پرداخته، بلکه به طرفهایی که با آنها قرار داشته، در افغانستان حواله می‌داده است. اکنون طرفهای او ورشکست شده، و فرار کرده‌اند، و پسر نیز ورشکست شده، و فرار کرده است. این پسر هیچ گونه اموالی در نزد پدر ندارد، و حتّی عائله‌اش را نیز پدر تکفّل می‌کند. آیا طلبکاران حقّ مطالبه از پدر او را دارند؟
جواب: در فرض مسأله، که پسر مستقلًاّ و بدون اجازۀ پدر کار می‌کرده، پدر در برابر نتیجۀ کار او مسئولیّتی ندارد.
سؤال 582- بدهکار به حساب جاری طلبکار پول واریز کرده، و فیش آن را به طلبکار تحویل داده، ولی طلبکار آن را گم کرده است. طلبکار پس از مدّتی جهت گرفتن پول به بانک مراجعه کرده، و بانک واریز شدن چنین پولی را انکار می‌کند، و می‌گوید اگر مدرکی دارید، ارائه دهید! در حالی که طلبکار و بدهکار به همدیگر اعتماد کامل دارند. حکم الهی در این مورد چیست؟
جواب: نظر به این که طلبکار فیش را گم کرده، و راه تحقیق را بر بدهکار بسته، به خود ضرر زده است. ولی چنانچه مسأله را از طریق خصوصی دنبال کنند، شاید به نتیجه برسند.
سؤال 583- میزان در حبس مدیون مدّعی اعسار، طریقی است یا موضوعی؟ اگر قاضی مردّد باشد، می‌تواند او را در حبس نگهدارد؟ آیا قاضی می‌تواند تا رفع تردید با ضمانت معتبر او را آزاد نماید؟
جواب: در صورت شک قاضی باید او را با وثیقۀ معتبر آزاد کند. و پس از تحقیق اگر معلوم شد معسر نیست می‌تواند او را به زندان بیندازد.
سؤال 584- اگر زوج، زوجه را در منزلی که جزء مستثنیات دین نمی‌باشد طلاق دهد، و پس از آن حاکم او را حجر کند، آیا حقِّ سکنای مطلّقۀ رجعیّه در این منزل بر حق غرما مقدّم است؟
جواب: حقِّ غرما مقدّم است.
سؤال 585- در فرض فوق، اگر طلاق پس از حجر باشد حکم آن چگونه است؟ در نفقه چطور؟
جواب: در این صورت نیز حکم همان است که در بالا گفته شد، ولی در مورد نفقه، اگر نفقه قبل از حجر بوده باشد زوجه جزء غرما محسوب می‌شود، و اگر نفقۀ روزمرّه باشد جزء مستثنیات دین است.
سؤال 586- دربارۀ تغییرات در ارزش پول، (اعمّ از کاهش و افزایش) گاه ممکن است در شرایط خاصّی نرخ تورّم منفی شود، و بر مالیّت پول افزوده گردد. در این صورت، آیا مدیون می‌تواند ما به التفاوت را در پرداخت لحاظ کند، و آن را کسر نماید؟
جواب: اگر تفاوت فاحشی صورت گیرد، می‌تواند کسر کند.
سؤال 587- آیا منظور از دین مستوعب، دیون عاجله است، یا اعمّ از عاجله و آجله؟
جواب: اعمّ از تمام دیون است.
سؤال 588- آیا درآمد حاصل از کار مدیون بعد از صدور حکم حجر، متعلّق به طلبکاران است؟
جواب: آری بعد از حکم حجر متعلّق به طلبکاران است
ربای قرضی
سؤال 589- شخصی مبلغی را با محاسبۀ سود تقریبی 7% به این جانب پرداخت نموده، و در قبال آن چک گرفته است. در این مورد به دو سؤال زیر پاسخ فرمایید:
1- با توجّه به این که آن شخص در قبال وجهی که داده با محاسبۀ سود آن چک گرفته، و طبق قانون چک به منزلۀ پول نقد و از جمله اسناد لازم الاجراست؛ آیا عمل آن شخص، حتّی اگر در قبال وجهی که پرداخته چک گرفته باشد، ربا محسوب می‌شود؟
جواب: مادام که چک را وصول نکند، ربا نگرفته است.
2- چنانچه آن شخص در قبال وجهی که داده چک را با محاسبۀ سود آن گرفته باشد، و در خصوص چک هم اقدام نموده باشد، آیا با توجّه به این که وی جهت اخذ سود محاسبه شده اقدام نموده، عمل وی رباخواری است؟
جواب: مادام که وجه را نگیرد، ربا محسوب نمی‌شود، و شرعاً نمی‌توان او را به عنوان رباخوار تعقیب کرد.
