فصل چهل و یکم: احکام وصیّت
سؤال 867- شخصی وصیّت کرده همسرش پس از مرگ وی ازدواج نکند، و اگر ازدواج کند حقّ مسکن در خانۀ معیّن ندارد. همسرش پس از مرگ او، ازدواج موقّت کرد. اوّلًا: آیا این شرط صحیح است؟ و ثانیاً: ازدواج موقّت هم مشمول وصیّت مذکور می‌گردد؟
جواب: اگر ازدواج موقّت برای مدّت کوتاهی بوده، مشمول این وصیّت نمی‌شود. ولی اگر برای مدّت طولانی، یا به طور مکرّر و در نتیجه طولانی باشد، مشمول خواهد شد. و وصیّت مذکور در مورد حق الارث زن هیچ تأثیری ندارد، امّا اگر چیزی اضافه برای او قائل شده، در صورتی می‌تواند از آن اضافه استفاده کند که به آن شرط عمل کند.
سؤال 868- آیا وصیّت به تقسیم ارث قبل از فوت جایز است؟ مثل این که زید وصیّت کند که پس از فوتش، فلان باغش مال فلان پسرش، و فلان خانه‌اش مال فلان دخترش باشد. آیا چنین وصیّتی نافذ است؟
جواب: چنین وصیتی باطل است.
سؤال 869- شخصی وصیّت کرده که از درآمد باغش، به إزای هر سال بعد از رسیدن به سنّ تکلیف، نماز و روزه خریداری شود. اکنون به اندازۀ سالهای مذکور عمل انجام شده است. آیا تکرار عبادت لازم است، یا به همین مقدار اکتفا شود؟
جواب: به همان مقدار قناعت می‌شود، و بقیّه تعلّق به ورثه دارد؛ مگر این که وصیّت کرده باشد آن را در کارهای خیر صرف کنند.
سؤال 870- شخصی وصیّت به ثلث نموده، و در اثر تصادف ماشین فوت کرده است. وصیّ میّت ادّعای دیه نموده، و بابت آن چکی از قاتل دریافت نموده است.
پس از این جریان، بعضی از ورثه، رضایت داده، و بعضی سهمشان از دیه را گرفته‌اند. حکم سهم میّت و وظیفۀ وصیّ چیست؟
جواب: در فرض مسأله، ثلث به دیه نیز تعلّق می‌گیرد.
سؤال 871- شخصی نصف باغ انگور خود را به عنوان ثلث قرار داده، و در وصیّت نامه‌اش سفارش کرده که بعد از کم کردن مخارج باغ، وصی ما بقی محصول و سود آن را از طرف موصی احسان نماید. اکنون بعد از گذشت مدّت زمانی، درآمد و منافع باغ مخارج خودش را کفایت نمی‌کند؛ یعنی مخارج کارگر بیشتر از درآمد باغ می‌باشد. آیا کسی که مسئولیّت این باغ را دارد، می‌تواند آن را به طور اقساطی، یا به صورت نقدی بفروشد و پول باغ را در حقّ او احسان کند؟
جواب: باید آن را بفروشد و در جای دیگری ملکی، هر چند کوچک که منافعی داشته باشد، تهیّه و وقف نماید، و منافع آن را در موارد وصیّت مصرف کند.
سؤال 872- در متن وصیّتنامه‌ای آمده: «چنانچه ارحام موصی فقیر و پریشان شدند، از درآمد ثلث املاک، اوّل به آنان داده شود، و بعد عزاداری نمایند، و چنانچه ارحام از سادات باشند آنها را مقدّم دارند.» لازم به ذکر است که وصی فعلی که نوه پسری موصی می‌باشد فاقد اولاد از صلب خود بوده، و نامبرده در زمانهای گذشته دختری را به فرزندی برداشته و از شیر خواهرش استفاده نموده، که محرم وصی گردد، و برای فرزند خوانده شناسنامه‌ای هم به عنوان فرزند گرفته است (عیال وصی غیر سید می‌باشد.) آیا دختر خوانده و فرزندش از ارحام موصی محسوب می‌شوند؟
جواب: فرزند خوانده جزء نسل موصی حساب نمی‌شود، و وصیّت‌نامه شامل حال او نمی‌گردد.
سؤال 873- 14 سال پیش پدر این جانبان، که 4 برادر و دو خواهر می‌باشیم، به رحمت ایزدی پیوسته، و سالها قبل از فوت در دفتر اسناد رسمی وصیّت کرده، و عیال دائمی (که اکنون 88 سال دارند) و فرزند بزرگش سید جواد (یعنی بنده) را در
خصوص ادارۀ امور صغار موصی، بعد از فوت وصیّ قرار داده، و متذکّر شده پس از رشد و کبر، بقیّۀ برادران شرکت در وصایت داشته باشند. در تاریخی که این وصیّت‌نامه نوشته شده هنوز خواهر کوچکمان به دنیا نیامده بود، و ایشان از بدو تولّد عقب افتادگی ذهنی داشته و دارد. اکنون که ایشان 41 سال دارند، آیا برادران هنوز می‌توانند قیّم خواهر کوچک باشند؟ و آیا این وصیّت‌نامه به قوّت خود باقی است؟
لازم به ذکر است که از زمان فوت پدر تاکنون، در این مدّت 14 سال، برادران از او به نحو احسن نگهداری کرده‌اند.
جواب: در صورتی که وصیّت‌نامه مطلق بوده، و قید و شرطی در آن نباشد، شامل قیمومیّت فرزندهایی که عقل کافی پیدا نکرده‌اند می‌شود.
سؤال 874- شخصی به شکل زیر وصیّت می‌کند: «با اتّکال به خداوند متعال، و با توسّل به ائمّۀ اطهار، علیهم السلام در حالت صحّت نفس و سلامت کامل، و با رضا و رغبت، با در خواست شورای اسلامی و شهرداری شهر، و با رضایت قلبی خود و خانواده‌ام، وصیّت می‌کنم که در زمین اهدایی آقای … جهت قبرستان مؤمنین و مؤمنات، زیارتگاهی با هزینه خودم احداث، و هر زمان که خداوند تبارک و تعالی مقرّر فرمودند در آن زمین به خاک سپرده شوم، و کلیّۀ نذوراتی که از طرف مردم پرداخت می‌شود، 50% سهم فرزندانم و 50% به منظور هزینۀ امور فرهنگی، ساختمانی، مذهبی، اجتماعی و آموزشی، فضای سبز قبرستان و زیارتگاه در اختیار شهرداری قرار گیرد.
ضمناً زمینی به مساحت 400 متر مربع جهت منزل یکی از فرزندانم به عنوان خادم زیارتگاه قرار داده شود، تا با هزینۀ شخصی خود اقدام به ساخت نماید.» آیا وصیّت نامۀ مذکور شرعاً معتبر است؟
جواب: این وصیّت‌نامه اعتباری ندارد، و باید از ساختن چنین زیارتگاهی پرهیز کرد.
