فصل هفتم: طواف مستحب و نماز آن
1- استحباب طواف
489 773- طواف- یعنی هفت دور گرد خانه کع گردیدن- مستحب است و بلکه هرچه شخص بتواند طواف کند خوب(1)است. در طواف مستحب، طهارت شرط نیست.
طواف از طرف معصومین علیهم السلام و سایرین
490 774- طواف از طرف معصومین علیهم السلام و خویشاوندان و غیر آنها چه مرده و چه زنده، به‌شرط آن‌که در مکه نباشند، یا معذور (2) باشند، مستحب است.
تحیت مسجدالحرام
491 775- تحیّت مسجدالحرام، نماز است یا طواف کعبه؟ (3)
عدم استحباب کمتر از هفت شوط
492 776- استحباب کمتر از هفت شوط طواف ثابت نیست؛ و نیابت در یک شوطِ طواف مستحب،صحیح نیست، ولی می‌توان مجموع را نیت چند نفر انجام داد. (4)
1- آیة اللَّه مکارم: بهتر است هنگام ازدحام جمعیّت برای طواف واجب، طواف مستحب را ترک کنند.
2- آیة اللَّه فاضل: استحباب و مشروعیّت طواف مستحبّی برای حاضر در مکّه، هرچند معذور باشد، ثابت نشده است.
3- آیةاللَّه فاضل، آیةاللَّه بهجت: انجام هر کدام، کفایت می‌کند.
آیت‌اللَّه تبریزی: برای کسانی که از بلاد دور آمده‌اند، تحیت مسجدالحرام طواف است. واللَّه العالم.
آیات عظام: خامنه‌ای،صافی، نوری،: طواف است.
آیت‌اللَّه مکارم: برای مسجدالحرام نماز تحیت است که مانند سایر مساجد در خود مسجد خوانده می‌شود.
4- آیة اللَّه سیستانی: نیابت در یک شوط نیزصحیح است ولی در اینصورت نباید مجموع هفت شوط را عنوان یک طواف انجام دهد. ملحق مناسک، سؤال 178.
آیة اللَّه مکارم: و نیز می‌تواند ثواب هر شوط را یک نفر اهدا کند.
2- شرایط طواف مستحبی
493 777- شرایطی که در طواف واجب، رعایت آن لازم است، در طواف مستحبی نیز معتبر است مگر آنچه استثنا شده است. (1)
عدم لزوم طهارت در طواف مستحبی
494 778- طهارت از حدث اکبر و اصغر، در طواف مستحبی شرط نیست، هرچند جنب یا حایض، جایز نیست در مسجدالحرام وارد شوند، ولی اگر با غفلت یا نسیان، طواف مستحب انجام دادند، طواف آنهاصحیح است.
779495- در طوافهای مستحبی هم ختنه شرط است.
محدوده طواف مستحبی
496 780- انجام طواف مستحبی در خارج از حد طواف واجب، جایز نیست (2)مگر در مورد ضرورت.
نماز طواف مستحب و ترک آن
497 781- به‌جا آوردن نماز طوافِ مستحب حتی در حال اختیار، در هر جای مسجدالحرام، جایز است، بلکه گفته‌اند می‌تواند آن را عمداً ترک (3) کند.
1- آیة اللَّه سیستانی: حسب اختلاف شرایط و احکام، موارد متفاوت می‌شود. برای شناخت آن مناسک مراجعه شود. ملحق مناسک، س 244.
آیة اللَّه فاضل: مانند این‌که در طواف مستحبی موالات، طهارت از حدث و خواندن نماز طواف معتبر نیست و قطع آن حتی بدون عذر جایز است و شک در عدد دورهای آن، موجب بطلان نمی‌شود و بنا را بر اقل می‌گذارند وصحیح است و قران بین دو طوافِ مستحب، حرام نیست بلکه مکروه است و خواندن نماز آن در هر جای مسجدالحرام در حال اختیارصحیح است.
2- مراجعه شود مسأله اعتبار و عدم اعتبار حدّ در طواف مسأله 656.
3- آیة اللَّه بهجت: مورد تأمّل است مناسک شیخ،ص 47.
آیة اللَّه خامنه‌ای، متعرض ترک نماز نشده‌اند.
آیة اللَّه سیستانی: ظاهر آن است که نماز طواف مستحب، مستحب است.
آیة اللَّهصافی، آیة اللَّه گلپایگانی: سزاوار نیست ترک کنند.
آیة اللَّه مکارم: ترک آن مشکل است.
نماز طواف استحبابی در حال حرکت
498 782- آیا خواندن نماز طواف مستحب در حال راه رفتن، جایز است؟ (1)
شک در طواف مستحب
499 783- اگر در طواف مستحب، در عدد دورها شک کند، بنابر اقل بگذارد و طوافشصحیح است.
3- طوافهای مستحب
مقدار طواف مستحب
در هر شبانه روز، ده مرت طواف (2)مستحب است: در اول شب، سه طواف؛ در آخر شب، سه طواف؛ پس از دخولصبح، دو طواف؛ و بعدازظهر، دو طواف.
هنگام توقف در مکه، عدد ایام سال، طوافْ مستحب است، یعنی سیصد و شصت مرتبه، طواف نماید؛ و اگر این مقدار نشد، پنجاه و دو مرتبه؛ و اگر آن هم میسور نشد، هر مقداری که بتواند.
طواف وداع
500 788- کسی که می‌خواهد از مکه بیرون رود، مستحب است طواف وداع انجام دهد؛
و درصورت امکان، در هر شوطی، حجرالاسود و رکن یمانی را، استلام نماید؛
و هنگامی که مستجار رسد، مستحبات آن را بجا آورد و آنچه خواهد دعا نماید؛
بعد حجرالاسود را استلام نموده و شکم خود را خانه کع بچسباند و یک دست را بر حَجَر و دست دیگر را طرف درب گذاشته و حمد و ثنای الهی نماید وصلوات بر پیغمبر و آل او بفرستد و این دعا را بخواند:
1- آیت اللَّه خامنه‌ای و آیةاللَّه مکارم:صحّت نماز طواف ولو نماز طواف مستحبی باشد در حال راه رفتن محل اشکال است، و احوط استقرار در حال نماز طواف مستحبی است.
آیات عظام: بهجت، تبریزی، سیستانی،صافی، فاضل: مانعی ندارد.
آیت اللَّه مکارم: زیرا ادلّه جواز نافله در حال حرکت، از اینجا منصرف است.
2- آیة اللَّه مکارم: ولی در مواقعی که ازدحام جمعیت برای طواف واجب است، بهتر است طواف‌های‌مستحب را ترک کنند و مجال را کسانی که طواف واجب دارند بدهند «أللَّهُمَّصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَرَسُولِکَ وَنَبِیِّکَ وَامِینِکَ وَحَبِیبِکَ وَنَجِیِّکَ وَخِیَرَتِکَ مِنْ خَلْقِکَ، أللَّهُمَّ کَما بَلَّغَ رِسالاتِکَ وَجاهَدَ فی سَبِیلِکَ وَصَدَعَ بِأَمْرِکَ وَاوذِی فی جَنْبِکَ وَعَبَدَکَ حَتّی أتاهُ الْیَقِینُ، أللَّهُمَّ أقْلِبْنی مُفْلِحاً مُنْجِحاً مُسْتَجاباً بِأفْضَلِ ما یَرْجِعُ أحَدٌ مِنْ وَفْدِکَ مِنَ الْمَغْفِرةِ وَالْبَرَکَةِ وَالرَّحْمَةِ وَالرِّضْوانِ وَالْعافِیَةِ».
و مستحب است وقت بیرون آمدن از باب حناطین، که مقابل رکن شامی است، بیرون رود و از خداوند متعال توفیق مراجعت را بطلبد و وقت بیرون رفتن یکدرهم خرما خریده و آن را بر فقرا تصدّق نماید.
