فصل اول: برخی از احکام نماز و روزه
1- احکام نماز جماعت
631 1318- هنگام اقامه نماز جماعت در مسجدالحرام و مسجدالنبی، مؤمنین خارج نشوند و در جماعت با سایر مسلمین، شرکت کنند. (1)
نماز استداره‌ای
632 1319- نماز نحو استداره در مسجدالحرام، نیاز اعاده ندارد. (2)
حکم عدم اتصال صفوف
633 1320- در نماز جماعت مسجدالحرام که امام جماعت مقابل در کعبه، یا کنار مقام ابراهیم نماز می‌ایستد، و چندصف دور کع تشکیل شده و بقیه داخل شبستانها هستند و اتصالصفوف برقرار
1- آیات عظام: بهجت،صافی، گلپایگانی، زنجانی: گونه‌ای عمل شود که موجب وهن نشود و وظیفه منفرد رعایت شود، یا اعاده شود و آیات عظام: تبریزی، خویی، سیستانی و وحید: همین نظر با این اضافه: درصورتی که نتواند در جماعت با آنها قرائت را با شرایط کامل بجا آورد، قرائت را آهسته ادا می‌کند و اگر آن هم ممکن نیست، گونه حدیث نفس بخواند؛ و نماز جمعه را بعد از فراغ در هرصورت اعاده کند.
2- آیات عظام: بهجت، تبریزی، خویی، سیستانی، وحید،صافی و گلپایگانی: وظیفه ذیل مسأله 1318 عمل شود.
آیة اللَّه خامنه‌ای: نماز کسانی که پشت سر یا دو طرف امام ایستاده‌اندصحیح است لکن نماز افرادی که روبروی امام قرار دارندصحیح نیست.
آیة اللَّه مکارم: نماز نحو استداره مانعی ندارد ولی بنابر احتیاط باید حسب دایره مقدم بر امام نباشد و همچنین بنابر احتیاط نزدیکتر از امام کع هم نباشد.
آیة اللَّه فاضل: اگر جهت تقیّه خوانده باشد اعاده ندارد و در غیر مورد تقیه استداره جایز نیست؛ و اگر کسی نمی‌دانسته و اینصورت خوانده نمازشصحیح و قضا ندارد.
آیة اللَّه نوری: با حفظ نسبت در تمام دایرهصحیح است.
نیست؛ آیا شیعیان باید اتصالصفوف را مراعات کنند و یا همان مقداری که آنان نماز راصحیح می‌دانند، کافی است، مخصوصاً این که امکان اتصال نماز بانوان، وجود ندارد؟ (1)
خواندن عشا بلافاصله بعد از مغرب
634 1321- کسانی‌که هنگام نماز مغرب در مسجدین هستند، جایز است بعد از اتمام نماز جماعت ولو بلافاصله، نماز عشا را بخوانند؛ ولی جهت اقامه نماز مغرب، اگر وقت داخل نشده، بایدصبر کنند. (2)
شبهای مهتابی و جماعت
635 1322- در مکه و مدینه، در لیالی مقمره، کسانی که نمازصبح را جماعت با سایر مسلمین می‌خوانند، نماز آنهاصحیح است و اعاده ندارد. (3)
لزوم اعاده با عدم احراز شرایط لازم
636 1323- اگر انجام نماز در مسجدین، کیفیتی باشد که معلوم نیست موافق نظر اهل سنت باشد، مانند سجده بر پشت نمازگزارانِصفِ جلو و عدم رعایت اتصال و مانند آن، باید اعاده شود.
نماز در پشت بام مسجدالنبی
637 2/ 1323- پشت بام مسجدالنبیصلی الله علیه و آله که دیوار اطراف پشت بام، بیش از قامت انسان بلند است و هیچ
1- آیات عظام: بهجت، تبریزی، خویی، سیستانی، وحید،صافی و گلپایگانی: وظیفه ذیل مسأله 1318 عمل شود.
آیة اللَّه خامنه‌ای: همانطور که آنهانماز راصحیح می‌دانند کفایت می‌کند، واللَّه‌العالم.
آیة اللَّه فاضل: چنانچه هنگام اقامه جماعت اتفاقاً داخل شبستانها بودند همانجا اقتدا کنند و نمازصحیح است هر چند اتصال برقرار نباشد. ولی اختیاراً و با وسعت وقت آنجا نروند و نمانند. و در این مسأله فرقی بین آقایان و بانوان نیست.
آیة اللَّه مکارم: در مورد بانوان که راه دیگری ندارند، اشکالی ندارد. ولی در مورد آقایان چنانچه بتوانند اتصالصفوف را رعایت کنند، لازم است.
آیة اللَّه نوری: لازم است درصورت امکان اتّصالصفوف را مراعات کنند.
2- آیة اللَّه بهجت: اشکالی ندارد با رعایت وظیفه منفرد، چه آن‌که استتار قرص کافی است.
آیة اللَّه خویی: اگر نماز مغرب قبل از زوال حمره مشرقیه باشد، فتوای ایشان بهصحت آن معلوم نیست و لذا احتیاط رعایت شود.
آیة اللَّه سیستانی: اگر قبل از دخول وقت، نماز با آنها بخواند مجزی نیست.
آیة اللَّه مکارم: وقت وارد شده است.
3- آیات عظام بهجت، تبریزی، خامنه‌ای، خویی، سیستانی،صافی، فاضل، گلپایگانی، مکارم، نوری: فرقی میان شبهای مهتابی و غیر مهتابی نیست.
طرفصفهای جماعت مسجد پیدا نیست، آیا اقتدا با این وضعصحیح است؟ (1)
نماز جماعت در هتل
638 1324- در مکه و مدینه، نباید (2)در هتل، نماز را جماعت بخوانند. (3)
حکم جماعتی که در آن آیه سجده‌دار می‌خوانند
639 1325- هنگامی که امام جماعت اهل سنت، در نمازْ سوره سجده‌دار می‌خواند و نمازگزاران در اثنای قرائت، سجده می‌روند و برمی‌خیزند:
اولًا: تکلیف چیست؟
ثانیاً: اگر کسی عمداً یاجهلًا یاسهواً سجده را ترک کرد، نمازش چه حکمی دارد؟
و اگر ندانسته رکوع رفت و سپس سجده و دوباره قیام برگشت تکلیف چیست؟(4)
1- آیات عظام: بهجت، تبریزی، سیستانی،صافی: ذیل مسأله 1318 مراجعه شود. اعاده نماز لازم است مگر شرایط تقیه محقق باشد.
آیة اللَّه فاضل: چنانچه موقع اقامه جماعت بالای پشت بام باشد لازم است همانجا در نماز شرکت کند ولی اختیاراً رفتن بالای بام هنگام نماز جایز نیست.
آیة اللَّه مکارم: احتیاط آن است در داخل مسجد نماز بخواند.
2- آیة اللَّه فاضل: اگر خلاف تقیه ولو تقیّه مداراتی است نماز را جماعت نخوانند.
3- آیات عظامصافی، گلپایگانی: درصورتی که مفسده داشته باشد.
آیة اللَّه بهجت: برگزار نمودن نماز جماعت در هتلها و مسافر خانه‌ها در مکّه و مدینه مانعی ندارد اگر مستلزم مفسده نباشد.
آیة اللَّه خویی: متعرض این مسأله نشده‌اند.
آیة اللَّه سیستانی: اگر خلاف تقیه نباشد اشکال ندارد.
آیة اللَّه مکارم: نماز جماعتهای کاروانی و بزرگ اشکال دارد ولی نماز چند نفری اشکال ندارد.
4- آیةاللَّه بهجت: در سجده هم با آنها تبعیّت کند، و در جمیع فروض مسأله نماز را اعاده کند، واللَّه العالم.
آیةاللَّه تبریزی: در فرض استماع باید ایماءاً سجده کرده و احوط اعاده آن بعد از نماز است و با ترک آن نمازش باطل نمی‌شود و اگر رکوع یا سجده زائده انجام داد باید نمازی را که خوانده اعاده کند واللَّه العالم.
آیةاللَّه خامنه‌ای: باید تبعیّت کنند، بلی اگر خلاف تقیّه نباشد می‌توانند تبعیّت نکنند و در هرصورت تبعیّت مضر نیست؛ و اگر خلاف تقیّه عمل نکرده باشد نمازشصحیح است، گرچه رعایت احتیاط خوب است.
آیةاللَّه سیستانی: تکلیف این است که اگر امام سجده کرد او هم سجده کند و پس از اتمام احتیاطاً اعاده کند و اگر امام سجده نکرد اوبا ایماء و اشاره سجده کند و نمازصحیح است و اگر عمداً یا جهلًا یا سهواً سجده نکرد نمازصحیح است و اگر رکوع رفت نماز بنابر احتیاط واجب باطل است.
آیةاللَّهصافی: اگر شرکت در نماز عنوان تقیه داشته باشد و ترک موافقت با آنان در سجده مخالف تقیه باشد، در سجده با آنها موافقت کند و نماز اوصحیح است و در غیر مورد تقیه درصورت استماع آیه، سجده نماید و بعد هم نماز را اعاده کند واللَّه العالم.
آیةاللَّه فاضل: تکلیف تبعیت است و نمازصحیح است.
اگر هر جهت سجده را ترک کرده است نماز لطمه‌ای نمی‌خورد، ولی اگر خلاف تقیه نیست، بعد از نماز احتیاطاً سجده را انجام دهد.
اگر ندانسته رکوع و سپس سجده رفته و بعداً قیام برگشته است نمازش باطل است و بنابر احتیاط باید اعاده کند.
آیةاللَّه مکارم: تکلیف آن است که از آنها متابعت شود و احتیاطاً نماز را بعداً اعاده نماید و در دوصورت دیگر هم احتیاط اعاده است.
آیةاللَّه نوری: 1- نمازش را بخواند و دوباره اعاده کند 2- درصورت ترک سجده عمداً یا جهلًا یا سهواً اگر مشغول خواندن ذکر شود تا سکوت طولانی که محو کنندهصورت نماز است عمل نیامده باشد نمازشصحیح است 3- درصورت اخیر نمازش باطل است.
640 1326- جواز اقتدا اهل سنّت، اختصاص نماز ادا دارد، یا نماز قضا را نیز می‌توان اقتدا کرد؟ (1)
نماز در هواپیما
641 1341- هنگامی که زائران بیت‌اللَّه الحرام یا سایرین، وقت نماز در هواپیما هستند، درصورتی که شرایط نماز- مثل قیام و قبله و رکوع و سجود- مراعات شود، آیا درصورت علم یا احتمال رسیدن در وقت نماز مقصد و امکان خواندن آن، نماز در هواپیما کفایت می‌کند یا باید تأخیر بیندازند؛ و درصورتی که نماز را در آن حال خواندند و در وقت نماز پیاده شدند، اعاده آن لازم است یا نه؟ (2)
1- آیةاللَّه بهجت: فرقی نمی‌کند و در هر دو باید وظیفه منفرد مراعات شود و یا اعاده شود.
آیت اللَّه خامنه‌ای: قدر متیقّن جواز اقتداء در نماز اداء است وصحّت اقتداء در نماز قضاء محلّ اشکال بل منع است.
آیة اللَّه تبریزی و آیة اللَّه سیستانی: نماز قضا را هم می‌شود با آنها خواند، لکن با رعایت وظیفه در مسأله 1318.
آیت اللَّهصافی: مختص نماز ادا است، واللَّه العالم.
آیة اللَّه مکارم، آیة اللَّه فاضل: اختصاص نماز ادا ندارد، تفاوتی نمی‌کند.
2- آیةاللَّه بهجت: اظهر جواز و کفایت آن است اگر چه احوط تأخیر است برای تحصیل استقرار مطلق.
آیت اللَّه خامنه‌ای: با تمکّن از استقرار و استقبال قبله، نمازصحیح و مجزی است، بلکه جهت درک فضیلت اوّل وقت افضل است.
آیت اللَّه تبریزی: چنانچه احتمال بدهند که تا آخر وقت هواپیما زمین ننشیند می‌تواند در هواپیما نماز بخوانند و اگر پیش از اتمام وقت هواپیما زمین نشست نمازشان را اعاده کنند.
آیت اللَّه فاضل و آیت اللَّه سیستانی: در فرض مذکور نماز در هواپیما کافی است.
آیت اللَّهصافی: درصورت علم باید تأخیر نماید و درصورت احتمال، احوط خواندن و چنانچه قبل از گذشتن وقت مقصد رسید اعاده است.
آیت اللَّه مکارم: چنین نمازیصحیح است و اعاده ندارد.
2- احکام سجده
سجده بر سنگهای حرمین
642 1327- سجده بر تمام اقسام سنگها- مرمر، سنگهای سیاه معدنی، سنگ گچ و آهک، قبل از آن‌که پخته شود- جایز است؛ (1)و سجده بر سنگ‌فرشهای مسجد الحرام و مسجد رسول‌اللَّهصلی الله علیه و آله، که از این قبیل است، اشکال ندارد.
643 1328- هنگام شستشوی مسجدالحرام، علم سرایت پیدا نمی‌شود؛ و با فرض شک، سجده بر سنگهای آن مانعی ندارد و نباید شک اعتنا شود. (2)
سجده روی فرش
644 1329- در مسجد النبی،صلی الله علیه و آله سجده روی فرشهای مسجد، مانع ندارد؛ (3) و گذاردن مهر، جایز
1- آیات عظام بهجت، خامنه‌ای، فاضل: بلکه گچ و آهک پخته و آجر و کوزه گلی و مانند آن هم می‌شودسجده کرد.
آیة اللَّه سیستانی: بلکه بعد از پخته شدن نیز جایز است.
2- آیة اللَّه گلپایگانی، کتباً فرموده: و با فرض یقین طواف و نماز از جهت تقیه محکوم بهصحت است و شفاهاً فرموده: در وقت طواف نعلین بپا کند. آراء المراجع،ص 418.
3- آیة اللَّه بهجت: درصورت امکان سجده بر« مایصح السجود علیه»، اکتفا غیر آن نکند.
آیة اللَّه خویی: اگر در آن مکان، تمکن از سجود بر آنچه سجود بر آن جایز است ندارد، سجدهصحیح است.
آیة اللَّه سیستانی: اگر تقیه اقتضا کند و در همانجا مایصحّ السجود علیه نباشد، سجدهصحیح است و لازم نیست از آنجا منتقل شود جای دیگر.
آیة اللَّه فاضل: اگر مخالف تقیه نباشد و موجب هتک و انگشت‌نما شدن نشود باید در محلّی که بتواند پیشانی او در محلّ سجده بر سنگهای مسجد قرار گیرد سجده نماید.
آیة اللَّه گلپایگانی: سجده روی فرشهای مسجد درصورت تقیه مانع ندارد. استفتائات ویژه حج،
ص 30، مسأله 52.
آیة اللَّه مکارم: ولی هرگاه بتواند سهولت روی سنگهای مسجد نماز بخواند آن را ترک نکند.
آیة اللَّه وحید: بر فرش کفایت نمی‌کند و باید اعاده نماید.
نیست؛ و لازم نیست (1)در جایی که سنگ است نماز بخوانند؛ و لازم نیست حصیر یا مانند آن، همراه خود ببرند؛ هرچند همراه داشتن آن، اگر گونه‌ای باشد که متعارف سایر مسلمین است و موجب وهن نشود، اشکال ندارد.
645 1330- در مسجد النبیصلی الله علیه و آله بعد از اتمام نماز جماعت، می‌توان روی فرشهای مسجد سجده نمود؛ و لازم نیست نمازگزار بجای دیگر که سنگفرش است برود. (2)
لباس پن و کتان
646 1331- درصورتی که لباس نمازگزار از پن یا کتان باشد، در جایی که بر فرض تقیّه، سجده بر فرشصحیح است، چنانچه بتواند بدون محذور بر لباس خود سجده کند، آیا سجده بر فرش که از پشم یا مواد لاستیکی است، مجزی است یا نه؟ (3)
1- آیة اللَّه تبریزی: درصورت تمکّن لازم است ....
آیة اللَّهصافی، آیة اللَّه گلپایگانی: اگر فرادی می‌خواند و ضرورتی نباشد نباید فرش سجده کند و اگر جماعت می‌خواند سجده بر فرش در مواردی که خاطر تقیّه ضرورت داشته باشد، مانع ندارد و حکم لزوم اعاده و عدم آن در مسأله 1318 گذشت.
آیةاللَّه خامنه‌ای: قرار دادن چیزی در محل سجده اگر خلاف تقیه باشد جایز نیست و واجب است مکلف کوشش کند تادرصورت امکان جایی بیابد که بر سنگفرش یا چیزی که سجده بر آنصحیح است سجده کند و اگر تقیه ایجاب کند که بر فرش سجده کند نمازشصحیح است.
2- مراجعه شود مسأله 1329.
آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: با وجود مکان سنگ فرش در مسجد باید آنجا برود. آیة اللَّه سیستانی اضافه کردند: بلی نماز مستحب را می‌تواند رجاءً در روضه مقدسه بخواند.
3- آیةاللَّه بهجت: احوط تقدیم قطن و کتان بر مثل پشم و مو است با امکان.
آیت اللَّه خامنه‌ای: لباس تقدّم بر فرش ندارد اگر چه از کتان یا پن باشد.
آیت اللَّه تبریزی: چنانچه با رعایت تقیه بتواند بر لباسش سجده کند، باید بر لباس مذکور سجده نماید، واللَّه العالم.
آیت اللَّه سیستانی: در فرض مذکور مجزی است.
آیت اللَّهصافی: در فرض سؤال باید بر لباس خود سجده کند، واللَّه العالم.
آیت اللَّه فاضل: در فرض سؤال، باید لباسش سجده کند و سجده بر فرش و مواد پلاستیکی مجزی نیست.
آیت اللَّه مکارم: سجده بر پن و کتان در فرض سؤال، اولویت دارد.
سجده بر پشت دست
647 1332- اگر نمازگزار در مسجدالحرام یا مسجد النبی- زادهمااللَّه شرفاً- بر پشت دست سجده کرده است، نماز اوصحیح نیست، مگر جاهل قاصر باشد. «(1)
648 1333- اگر کسی در مساجد مکه معظمه و مدینه منوّره همگام نماز جماعت و بعد از آن که نمازگزاران هنوز در مسجد هستند، وارد شد، لازم نیست برای رعایت ما یصح السجود جای دیگر برود. (2)
649 2/ 1333- اگر کسی بخواهد در مسجد اهل سنت پیش از نماز جماعت، دو رکعت نماز تحیت بخواند، آیا سجده بر غیر آنچه که جایز شمرده شده،صحیح است؟ (3)
سجده بر حصیر
650 1334- حصیرهایی که مورد استفاده حجاج واقع می‌شود، اگر عرفاً روی حصیر سجده می‌شود، مانع ندارد ولو چیزی مانند نخ با آن مخلوط باشد.(4)
1- آیة اللَّه بهجت: نمازهایش را قضا کند و نماز طواف را خود یا نایبش اعاده نماید.
آیة اللَّه تبریزی: نمازهایی که اینصورت خوانده، باطل است و باید اعاده کند و اگر نماز طواف را هم اینصورت خوانده، حکم نسیان نماز طواف بر آن جاری است، چنانچه متمکّن است باید پشت مقام ابراهیم اعاده کند، و اگر متمکّن نیست می‌تواند در جای خود اعاده کند.
آیات عظام خویی،صافی، گلپایگانی: جاهل قاصر مُستثنی نشده است.
2- مراجعه شود مسأله 1329.
آیة اللَّه تبریزی: با وجود مکان سنگفرش در مسجد، باید در آنجا نماز بخواند و در غیر اینصورت اگر روی فرشها هم سجده کند مجزی است.
آیة اللَّه فاضل: باید در منزل با رعایت شرایط معتبره بخواند مگر تقیّه اقتضای غیر آن را داشته باشد.
آیة اللَّه مکارم: یعنی برای سجده مهر نگذارد.
3- آیةاللَّه بهجت: با فریضه از حیث حکم شرطی تفاوتی ندارد.
آیة اللَّه خامنه‌ای: چنانچه حفظ وحدت ایجاب کند جایز است.
آیةاللَّه فاضل: خیر، نماز مستحبی بر غیر ما یصح السجودصحیح نیست.
آیةاللَّه مکارم: درصورتی که قسمتهای سنگی مسجد در دسترس نباشد، مانعی ندارد.
4- آیة اللَّه بهجت: اگر مجموع آنچه سجده بر آنصحیح است اندازه کفاف برسد اشکال ندارد.
آیة اللَّه سیستانی، آیة اللَّه مکارم: سجده بر این حصیرها مانعی ندارد.
نماز عاجز از سجده متعارف
651 1335- کسی که قادر بر سجده معمول نیست، و در مسجدالحرام و مسجدالنّبی نماز می‌خواند- با توجه این که نمی‌تواند مُهر یا چیز دیگری پیشانی بگذارد (1) چگونه باید سجده کند؟
3- محدوده تخییر بین قصر و اتمام
652 1336- تخییر بین قصر و اتمام، در مکه و مدینه، اختصاص(2) مسجدالحرام و مسجد النبی ندارد.
آیة اللَّه خویی: ظاهراً اختصاص ندارد بلکه این حکم در شهر قدیمی مکه و مدینه جاری است.( منهاج الصالحین، مسأله 925). قید قدیمی در منهاج نیست بلکه در استفتائات و در بعض مناسک مذکور است.» مسجدالحرام و مسجدالنبی دارد؛
1- آیةاللَّه بهجت: کسی که قادر بر مرتبه‌ای از سجود است، مانند دیگران است از حیث شرائط تقیه و مندوحه زمانی و مکانی در گذاشتن پیشانی بر مایصح السجود علیه؛ و امّا کسی که وظیفه او اشاره است؛ لازم نیست مهر بر پیشانی بگذارد.
آیت‌اللَّه تبریزی: چنانچه با رعایت تقیّه، سنگ یا کاغذی را در حال اشاره برای سجده بلند کرده و بر آن سجده کند و اگر این نیز ممکن نباشد با چشم اشاره کند. واللَّه العالم.
آیت‌اللَّه خامنه‌ای: اگر چیزی که روی آن سجده کند وجود ندارد، باید اشاره نماید.
آیت‌اللَّه سیستانی: در غیر این مورد نیز گذاشتن مُهر بر پیشانی لزومی ندارد، بلکه کافی است برای سجده ایماء کند.
آیت‌اللَّهصافی: درصورت ضرورت اشاره سجده کند والّا شرکت نکند؛ واللَّه العالم.
آیت‌اللَّه فاضل: با اشاره سجده کند.
آیت‌اللَّه مکارم: برای چنین اشخاصی ایماء و اشاره کافی است برای رکوع کمتر و برای سجده بیشتر خم می‌شود و اگر قادر خم شدن نیست، چشمان خود را برای سجده بیشتر می‌بندد و با دست بیشتر اشاره می‌کند و برای رکوع کمتر.
آیت‌اللَّه نوری: در فرض سؤال، در حد امکان برای سجود خم شود، نیازی مهر نیست.
2- آیة اللَّه بهجت: مسافر می‌تواند در مسجدالحرام و مسجد پیغمبرصلی الله علیه و آله و ... نمازش را تمام بخواند واحتیاط در این است که نماز را شکسته بخواند ولی اگر بخواهد در جایی که اوّل جز و این مسجد نبوده و بعد این مساجد اضافه شده نماز بخواند، احتیاط واجب آن است که شکسته بخواند.
آیة اللَّه تبریزی و آیةالله وحید: در همه مکه و مدینه قدیم می‌تواند قصر و تمام بخواند. استفتائات، س 129.
آیات عظام خامنه‌ای، سیستانی،صافی، فاضل، گلپایگانی، مکارم، نوری: می‌تواند در تمامی دو شهر مکه و مدینه نماز را تمام بخواند و اختصاص مسجدالحرام و مسجد النبی ندارد.
آیة اللَّه خویی: ظاهراً اختصاص ندارد بلکه این حکم در شهر قدیمی مکه و مدینه جاری است. منهاج الصالحین، مسأله 925. قید قدیمی در منهاج نیست بلکه در استفتائات و در بعض مناسک مذکور است.
ولی مسجد اصلی اختصاص ندارد، هرچند احتیاط در اقتصار بر مسجد اصلی است.
حکم نوافل در اماکن تخییر
653 2/ 1336- در اماکن تخییر مثل مکه معظمه و مدینه طی اگر مسافر اختیار تمام نمود، آیا نوافل ساقط می‌شود و بر فرض سقوط، نحو عزیمت است یا رخصت؟ (1)
4- احکام روزه و اعتکاف
روزه ماه رمضان و حکم اول ماه
654 1342- اگر از سوی حاکم عامه اوّل ماه رمضان اعلام شود، برای کسانی که در آن بلاد هستند و تقیّه‌ای هم در تبعیّت نیست و برای خود فرد هم یقین اوّل ماه نیست، آیا تبعیّت لازم است؟ (2)
آیة اللَّه مکارم: در فرض مسأله، تبعیّت واجب نیست.
آیة اللَّه نوری: تبعیّت لازم است و این خود یک نوع تقیّه است که تقیّه مداراتی خوانده می‌شود.»
روزه در مدینه
655 1343- آیا استحباب سه روز روزه مستحبی در مدینه منوره برای برآمدن حاجت، اختصاص مسافر دارد، یا برای اهالی مدینه و کسی که قصد عشره دارد نیز، مستحب است. (3)
1- آیةاللَّه بهجت: ساقط است و نحو عزیمت.
آیةاللَّه تبریزی: نوافل ساقط است و استحباب ندارد و مقصود از سقوط نحو عزیمت همین است ولی منافات با اتیان آنها قصد رجا ندارد.
آیةاللَّهصافی: ظاهراً نوافل ساقطه از مسافر در مورد سؤال ساقط است بلی اتیان آنها برای کسی که تمام را اختیار کرده رجاء مانعی ندارد.
2- آیةاللَّه بهجت: با عدم شرائط تقیه وظیفه خود طبق رساله عمل می‌کند.
آیة اللَّه تبریزی: در فرض مزبور تبعیت لازم نیست بلکه قصد ماه رمضان نباید روزه بگیرد.
آیة اللَّه سیستانی: تبعیّت در اینصورت جایز نیست.
آیة اللَّهصافی: در فرض سؤال، تبعیّت واجب نیست ولی قصد شعبان روزه گرفتن مستحب است.
آیة اللَّه فاضل: بلی در این موارد مطلقاً تبعیتصحیح و لازم است.
آیة اللَّه مکارم: در فرض مسأله، تبعیّت واجب نیست.
آیة اللَّه نوری: تبعیّت لازم است و این خود یک نوع تقیّه است که تقیّه مداراتی خوانده می‌شود.
3- آیت اللَّه خامنه‌ای: اختصاص مسافر ندارد، و ذکر مسافر جهت استثناء ازصوم در حال مسافر بودن است.
آیت اللَّه تبریزی: حکم مزبور اختصاص مسافر دارد و شامل اهل مدینه نمی‌شود و در مسافر بین این‌که نمازش قصر باشد یا جهت قصد اقامت ده روز نمازش تمام باشد، فرقی نیست، واللَّه العالم.
آیت اللَّه سیستانی: برای همه مستحب است.
آیت اللَّهصافی: بعید نیست اختصاص مسافر نداشته باشد، واللَّه العالم.
آیت اللَّه فاضل: استحباب آن قصد ورود برای غیر مسافر ثابت نیست، بلی رجاءاً مانعی ندارد.
آیت اللَّه مکارم: این حکم مخصوص مسافر است ولی دیگران بر اساس قانون اوّلی هر روزی بخواهند می‌توانند قصد حاجت روزه بگیرند.
اعتکاف در مسجدالحرام
656 1344- بسیاری از زائران خانه خدا خواهان اعتکاف در مسجدالحرام هستند باتوجه فرصت معنوی و تأثیر فراوان روحی و روانی آن و لزوم روزه جهت اعتکاف، آیا می‌توانند پس از حضور در مکه مکرمه با نذر، اعتکاف بپردازند؟ (1)
657 1345- شخصی قصد اعتکاف در مسجدالحرام را دارد، آیا می‌تواند قبل از اذانصبح در تنعیم محرم شود و بقیه اعمال را در حال اعتکاف انجام دهد، با توجه این‌که محل سعی جزو مسجد نیست؟ (2)
1- آیة اللَّه بهجت: مانعی ندارد.
آیة اللَّه تبریزی: چنانچه نذر روزه در مکّه نماید تا روزه در سفرصحیح باشد، می‌تواند معتکف شود.
آیة اللَّه سیستانی: اگر نذر کنند که در سفر روزه بگیرند اشکال ندارد.
آیة اللَّهصافی:صحت نذر روزه بعد از ورود مکه مکرمه مورد اشکال است.
آیة اللَّه خامنه‌ای و آیة اللَّه فاضل: ظاهر آن است کهصحّت روزه در سفر با نذر در وطن محقّق می‌شود.
آیة اللَّه مکارم: بدونِ نیّت اقامه ده روز روزه گرفتن و اعتکاف کردن، اشکال دارد.
آیة اللَّه نوری: نمی‌توانند مگر این‌که در وطن نذر روزه کرده باشند.
2- آیةاللَّه بهجت: مانعی ندارد.
آیة اللَّه خامنه‌ای: می‌تواند محرم شود و خروج از مسجد برای انجام سعی مانع ندارد.
آیة اللَّه سیستانی: می‌تواند ولی لازم است اعمال را تا زمانی تأخیر بیاندازد که سعی او پس از پایان اعتکاف باشد، ولی چنانچهصبر کردن تا آن موقع سخت باشد می‌تواند از عنوان حاجت ضروری استفاده نماید و از مسجد جهت انجام سعی خارج شود.
آیة اللَّهصافی: احرام اوصحیح است و خروج از مسجد برای سعی مضرّ اعتکاف نیست و اگر احتیاط نماید و اعمال عمره را بعد از اعتکاف بجا آورد اولی است.
آیة اللَّه فاضل: مانعی ندارد لکن سعی نماید تا عمل سعی را زودتر پایان رساند.
آیة اللَّه مکارم: این مقدار اشکال ندارد.
