نماز قضا
پیش از این گذشت که «نماز قضا» نمازی را گویند که بعد از وقت خوانده می‌شود.
انسان باید نمازهای واجب را در وقت خود بخواند و چنانچه بدون عذر نمازی از او قضا شود، گناهکار است و باید توبه کرده و قضای آن را هم بجا آورد.
در دو مورد بجا آوردن قضای نماز، واجب است:
الف: نماز واجب را در وقت آن، نخوانده باشد.
ب: بعد از وقت متوجه شود نمازی که خوانده است باطل بوده. «(1)» 1- کسی که نماز قضا دارد، نباید در خواندن آن کوتاهی کند، ولی واجب نیست فوراً آن را بجا آورد. «(2)»
1- توضیح‌المسائل، م 1370- 1371.
2- توضیح‌المسائل، م 1372.
2- حالتهای مختلف انسان نسبت به نماز قضا:
* می‌داند نماز قضا ندارد: چیزی واجب نیست.
* شک دارد نماز قضا دارد یا نه: چیزی واجب نیست.
* احتمال می‌دهد نماز قضایی داشته باشد: مستحب است احتیاطاً قضای آن را به جا آورد.
* می‌داند نماز قضا دارد، ولی شماره آنها را نمی‌داند؛ مثلًا نمی‌داند چهار تا بوده یا پنج تا: چنانچه کمتر را بخواند کافی است.
* اگر شماره آنها را می‌دانسته ولی فراموش کرده است؛ اگر مقدار کمتر را بخواند کفایت می‌کند.
* شماره آن را هم می‌داند: باید قضای آن را بجا آورد. «(1)» 3- قضای نمازهای یومیّه لازم نیست «(2)» به ترتیب خوانده شود؛ مثلًا کسی که یک روز نماز عصر و روز بعد نماز ظهر را نخوانده، لازم نیست اوّل نماز عصر و بعد از آن نماز ظهر را قضا کند. «(3)» 4- نماز قضا را با جماعت می‌توان خواند، چه نماز امام جماعت ادا باشد یا قضا، و لازم نیست هر دو، یک نماز را بخوانند؛ مثلًا اگر نماز قضایصبح را با نماز ظهر یا عصر امام بخواند اشکال ندارد. «(4)»
1- توضیح‌المسائل، م 1374 و 1383.
2- اراکی باید به ترتیب خوانده شود. مسأله 1368
3- توضیح‌المسائل، م 1375.
4- توضیح‌المسائل، م 1388.
5- اگر مسافری که باید نماز را شکسته بخواند، نماز ظهر یا عصر یا عشا، از او قضا شود، باید آن را دو رکعتی بجا آورد، اگر چه در غیر سفر بخواهد قضای آن را بجا آورد. «(1)» 6- درسفرنمی‌توان روزه‌گرفت، حتی‌روزه‌قضا، ولی نماز قضا می‌توان بجا آورد. «(2)» 7- اگر در سفر بخواهد نمازهایی را که در غیر سفر قضا شده است بجا آورد، باید نمازهای ظهر و عصر و عشا را چهار رکعتی قضا کند. «(3)» 8- نماز قضا را در هر وقتی می‌توان بجا آورد؛ یعنی قضای نمازصبح را می‌توان ظهر یا شب خواند. «(4)»
نماز قضای پدر
1- تا انسان زنده است اگر چه از خواندن نماز خود عاجز باشد، شخص دیگری نمی‌تواند نمازهای او را قضا کند. «(5)» 2- پس از مرگ پدر، نماز و روزه‌هایی را که بجا نیاورده باشد، بر پسر بزرگتر او واجب است آن نماز و روزه‌ها را قضا کند، و احتیاط مستحب «(6)» است نماز و روزه‌هائی را که از مادرش قضاء شده است بجا آورد. «(7)»
1- توضیح‌المسائل، م 1368.
2- تحریرالوسیله، ج 1، ص 224، م 5؛ و العروة الوثقی، ج 1، ص 734، م 10.
3- توضیح‌المسائل، م 1368.
4- تحریرالوسیله، ج 1، ص 293، م 1؛ العروة الوثقی، ج 1، ص 734، م 10.
5- توضیح‌المسائل، م 1387.
6- اراکی نماز و روزهای مادر را هم باید قضا کند. مسأله 1382 گلپایگانی احتیاط واجب است نماز و روزه‌های مادر را نیز قضا کند. مسأله 1399
7- توضیح‌المسائل، م 1390.
3- حالتهای مختلف پسر بزرگتر نسبت به نماز قضای پدر:
الف: می‌داند، پدر نماز قضا داشته است و:
* تعداد آن را هم می‌داند: باید آنها را قضا کند.
* تعداد آن را نمی‌داند: اگر مقدار کمتر را بجا آورد کافی است.
* شک‌دارد که‌خودش بجاآورده‌است‌یانه: بنابر احتیاط واجب باید قضا کند. «(1)» ب: شک دارد که پدر، نماز قضا داشته است یا نه: چیزی بر او واجب نیست. «(2)» 4- اگر پسر بخواهد نماز پدر یا مادر را بخواند، باید به تکلیف خود عمل کند؛ مثلًا نماز قضای صبح و مغرب و عشاء را باید بلند بخواند. «(3)» 5- اگر پسر بزرگتر، پیش از آن که نماز و روزه پدر را قضا کند، از دنیا برود، بر پسر دوم چیزی واجب نیست. «(4)» «(5)» راهنمایی آنان که نماز قضا دارند، فرصت را از دست ندهند و اوقات فراغت خود را بیهوده نگذرانند، و بیش از مقدار نیاز وقت خود را در بازارها و مغازه‌ها تلف نکنند، و نمازهای قضای خود را بجای آورند، که این وظیفه واجب آنهاست، و باید بدان عمل کنند و چه بهتر که این عبادتها در اماکن مقدسی همچون مسجدالحرام و مسجدالنبی انجام شود، که افزون بر عمل به واجب شرعی از پاداش بیشتری نیز بهره‌مند خواهند شد.
1- توضیح‌المسائل، م 1390- 1392.
2- توضیح‌المسائل، م 1391.
3- توضیح‌المسائل، م 1395.
4- توضیح‌المسائل، م 1398.
5- گلپایگانی چنانچه بین مرگ پدر یا مادر و مرگ او به قدری طول کشیده که‌می‌توانسته قضای نماز و روزه‌ها را به جا آورد، بر پسر دوّم چیزی واجب نیست و اگر این مقدار طول نکشیده بنابر احتیاط واجب پسر دوم باید قضای آن‌را بجا آورد. مسأله 1407
