11- شیخ فارس حسّون «روشنگر جوان» * * * سید محمدحسین حسینی ضیغمیان
پیشگفتار
نامش را پرسیدم. گفت: فارِس. این نام را پدر برایش انتخاب کرده بود. فارِس یعنی سوار و سوار چون شهابی فروزان در پهنه آسمان زندگی خطی از نور بر جای گذاشت و گذشت. او قافله سالار کاروان رهیافتگان در عبور از ظلمات و رسیدن به چشمه آب حیات بود.
ره یافتگانی که در تولد دوباره خویش به فرقه ناجیه پیوستند.
این نوشته، روایت زندگی کوتاه امّا پرخیر و برکت آن سوار عاشق است. مرزبان سلحشور، مدافع اهل بیت علیهم السلام و روشنگر جوان مرحوم شیخ فارس حسّون...
تولد
سال 1347 خورشیدی بود. روزی دیگر در شهر نجف اشرف آغاز شده بود. خانه حاج حسون تُرک با حرم امیرمؤمنان علیه السلام فاصله چندانی نداشت. حاج حسّون عمده فروش حبوبات بود. تاجری با تقوا و اهل خیر که نیاکانش حدود 250 سال قبل(1)از تبریز به عراق مهاجرت کرده بودند و در آن جا نسل در نسل از تجار معروف و موفق به شمار می رفتند. او در عین تجارت، با علما ارتباط خاصی داشت. همین طور با مجاهدان و مبارزان مخالف حزب بعث.یکبار در سال 1974 میلادی عده ای از مجاهدان از جمله سید عزّالدّین قبانچی (از شهدای خمسه و اولین شهید به دست بعثی ها) و همین طور سید محمد شیرازی دستگیر شدند. با آن که آن زمان ضمانت مخالفان حزب بعث بسیار سخت بود؛ امّا حاج حسّون که از تجار معروف و معتبر بود آنها را ضمانت کرد و آزاد شدند. او به طلّاب و فقرای نجف نیز کمک های بسیار می کرد. حاج حسّون آن روز در خانه مانده بود او منتظر مهمانی مبارک بود. او و همسر سیده اش، بانوی نیک نهاد از شجره طیبه ی زهرای اطهر علیهاالسلام ، دختر سید موسی میلانی برادر آیت اللّه سید محمدهادی میلانی در انتظار تولد فرزندشان بودند. انتظاری که زیاد به طول نیانجامید. طفل به دنیا آمد و پدر او را فارس نام نهاد.
فارس از کودکی شاهد ارتباط، حشر و نشر و علاقه ی پدرش نسبت به اهل علم بود. از این رو او نیز چون برادرانش به کسب علم علاقمند گردید. دوران کودکی به سرعت سپری شد. فارس با هوش سرشار خود به اطرافیان فهماند بایستی او را در وادی معارف الهی هدایت کنند. اگر چه آنان با توجه به تمکّن مالی پدر و فرهنگ حاکم روز، بیشتر مشتاق بودند او به تحصیلات جدید بپردازد اما انتخاب علوم حوزوی از فرازهای مهم زندگی فارس نوجوان بود.
1- 1. گفتگو با برادر بزرگ مرحوم فارس حسّون.
هجرت و تحصیلات
سال 1980 میلادی یک سال قبل از شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران خانواده ی حسّون که ایرانی الاصل بودند به اجبارِ دولت وقت از عراق اخراج شدند. آنان با توجه به نسبت مادری که با خاندان ایت اللّه میلانی داشتند، عازم مشهد شدند و در جوار علی بن موسی الرضا علیه السلام سکنی گزیدند.
فارس نوجوان دروس مقدماتی حوزه را در حوزه علمیّه ی مشهد نزد استاد مدرس افغانی و استاد حجّت هاشمی خراسانی آغاز کرد. یک سال بعد عازم شهر مقدس قم شد و تحصیلات حوزوی خود را در این شهر ادامه داد. با هوش و ذکاوت خدادادی و تلاش پیگیر به رشد بالای علمی دست یافت و دروس خارج اصول و فقه را نزد اساتیدی همچون: آیات عظام وحید خراسانی و حاج شیخ جواد تبریزی فراگرفت.
1 _ شرکت فعال در بسیاری از مجامع و نشست های علمی داخلی و خارجی از جمله مشارکت سازنده و علمی در کنگره ی امام رضا علیه السلام ، کنگره ی هزاره ی شیخ مفید، همایش کتاب و کتابخانه و همینطور
فعالیت های علمی
مرحوم فارس حسّون جزو فعال ترین و پرکارترین نیروهای جوان حوزه ی علمیه ی قم در سال های اخیر به شمار می رفت. از جمله ی این فعالیت ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
کنگره ی اعتدال و میانه روی در اسلام که در کشور اردن برگزار شد.
2 _ ملازمت و دستیاری فهرست نگارِ برجسته ی معاصر مرحوم آیت اللّه آقا عزیز طباطبایی. او از سنین نوجوانی از این استاد فرزانه آموزه های فراوانی در احیاء، تحقیق و پژوهش در میراث شیعه و به ویژه نسخ خطی کسب کرد که حاصل آن چاپ و ارائه ی ده ها اثر علمی و ماندگار است.
3 _ سفر به نقاط مختلف جهان از جمله هندوستان، امارات متحده ی عربی، عربستان سعودی، کویت، سوریه، اردن، لبنان، مصر، مغرب و انگلیس، و.... برای آشنایی و اطلاع از وضعیت نسخه های خطی کتاب خانه های معروف و ارتباط با اندیشمندان و متفکران اسلامی.
4 _ راه اندازی ستاد احیاء کتابخانه های عتبات عالیات در عراق پس از سرنگونی رژیم بعثی. این ستاد اوایل سال 1383ش. آغاز به کار کرد. او خود در این باره می گوید:
«با توجه به گستردگی کار بر آن شدیم شروع کار را در نجف اشرف قرار دهیم و بعد از تجهیز کتابخانه ی آستان حیدری به دیگر مراقد شریف در عراق بپردازیم.»
آن مرحوم هر کاری را با چشم انداز وسیع نگاه می کرد و برای آن برنامه داشت.اگر چه اجل مهلت نداد.
5 _ تأسیس مؤسّسه ی قائم آل محمد و نیز تأسیس مرکز الابحاث العقائدیه (مرکز پژوهش های اعتقادی) در قم و مشهد. او مدیریت مرکز پژوهش های اعتقادی را بر عهده داشت که در سال 1378ش. توسط دفتر آیت اللّه سیستانی در قم بنیان گذاری شد. مرکز مذکور که در راستای دفاع از تشیّع و نشر مذاهب اهل بیت علیهم السلام شکل گرفته و دارای بخش های مختلفی است از جمله:
الف _ بخش پاسخگویی به شبهات اعتقادی.
ب _ آشنایی و ارتباط با گروندگان به مذهب تشیع در سراسر جهان و جمع آوری اطلاعات آماری درباره ی شیعیان و دشمنان آنان.
ج _ برگزاری همایش های اعتقادی.
د _ راه اندازی کتابخانه ای منحصر به فرد با حجم 6000 عنوان کتاب در 30000 جلد شامل آخرین تألیفات و کتب با موضوع شبهه شناسی و شبهه افکنی علیه مذهب تشیع و پاسخ گویی به آنها.
ه _ اقدام جهت انتشار مجموعه کتاب های المستبصرون که تا کنون مجلداتی از آن منتشر شده است.
مرحوم فارس حسّون قبل از عروج به تبیین فعالیت های مرکز پژوهش های اعتقادی پرداخت. او در این باره می گوید:
«مرکز الابحاث العقائدیه بیش از پنج سال پیش تأسیس شد. مهمترین کار این مرکز پاسخ گویی به شبهاتی است که نسبت به مذهب شیعه مطرح می شود. پاسخ گویی به شبهات در این مؤسسه به طرق مختلف انجام می شود. برخی از شبهات را با نامه های الکترونیکی پاسخ می دهیم و در برخی از موارد به ارسال کتاب، جزوه و سی دی اقدام می کنیم. با استفاده از این روش ها اکنون با بیش از صدکشور جهان ارتباط داریم. برگزاری همایش های اعتقادی و علمی نیز از وظایف و اشتغالات دیگر مرکز است. تحقیق پیرامون ریشه های تاریخی شبهات،دفاع از مبانی اعتقادی شیعه، تماس با کسانی که تازه شیعه شده اند و چاپ کتابهای آنان و همچنین تحقیقات وسیعی پیرامون شیعیان جهان در حال انجام است که حاصل این تحقیقات به صورت کتاب ارائه خواهد شد... تاکنون بیش از 60 عنوان کتاب و ده ها برنامه لوح فشرده از این مرکز عرضه شده است.»(1)
آثار علمی
شامل: تألیفات، تحقیقات، تعلیقات
تألیفات
1 _ وسیله المحبّین الی زیاره المقربین، چاپ _ ایران _ قم
2 _ الجهاد الابتدایی (بحث فقهی، استدلالی) _ مخطوط
3 _ الشطرنج (بحث فقهی، استدلالی) مخطوط
4 _ العلامه سید هاشم بحرانی _ چاپ، ایران _ قم
5 _ الامام الکاظم علیه السلام عند أهل السّنه _ مخطوط
6 _ المنتقی من مخطوطات مکتبات الهند _ مخطوط
7 _ عثمان ابن مظعون _ چاپ _ قم _ مجله میقات الحج
8 _ الحج فی نهج البلاغه _ چاپ _ قم _ مجله میقات الحج
9 _ اماره الحج و بیت الموسوی _ چاپ _ قم _ مجله میقات الحج
10 _ الجامع فی زیارت الامام الرضا علیه السلام _ مخطوط (قسمتی از این کتاب ترجمه فارسی شده است) چاپ - ایران _ قم
11 _ المجازر و التعصبات الطائفیه فی عهد الشیخ المفید _ چاپ _ ایران _ قم
12 _ المحقق الطباطبایی و عطاؤه الفکری الخالد _ چاپ _ ایران _
1- 1. کتاب یادمان، گفتگو از محمد حسین زینلی
قم
13 _ الحضوم و شبهاتهم ضد مذهب اهل البیت علیهم السلام _ چاپ _ ایران قم _ (ترجمه فارسی هم شده)
14 _ العلاقه مع الآخر فی ضوء الوسطیه فی الاسلام _ چاپ _ اردن _ عمان
15 _ اسرار الحج و اعماله الباطنیه _ از شرح نهج البلاغه ابن میثم بحرانی چاپ _ ایران _ قم _ مجله میقات الحج
تحقیقات، تعلیقات
1 _ ارشاد الأذهان الی احکام الایمان _ تألیف علاّمه حلّی (حسن بن یوسف بن المطهّر، متوفی سال 726) چاپ _ ایران _ قم _ انتشارات جامعه مدرسین
2 _ القواعد الجلیه فی شرح الرساله الشمسیه _ تألیف علاّمه حلّی _ چاپ _ ایران _ قم _ انتشارات جامعه مدرسین
3 _ نهج البلاغه _ تألیف الشریف الرضی محمد بن الحسین _ چاپ _ ایران _ قم
4 _ تقریب المعارف (به بررسی اصول اعتقادات اسلامی پرداخته است).
5 _ الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه _ شهید ثانی _ چاپ _ ایران _ قم _ در چهار جلد _ انتشارات دلیل ما
6 _ بصائر الدّرجات _ تألیف الشیخ الصفار (از أصحاب امام حسن عسکری علیه السلام ) مخطوط
7 _ محاسبه النّفس اللوّامه و تنبیه الروح النوّامه _ تألیف شیخ کفعمی ابراهیم بن علی _ چاپ _ ایران _ قم _ موسسه قائم آل
محمد(عج)
8 _ المقام الأسنی فی شرح الأسماء الحسنی _ تألیف الشیخ الکفعمی _ چاپ (عنوان رساله ای در علم کلام، اثر ابراهیم بن علی کفعمی است با پژوهش فارس حسّون. مسائلی از قبیل خداشناسی، اسماء و صفات خدا و شرح اسماء الهی در آن مورد بررسی قرار گرفته.)
9 _ التقیه _ تألیف شیخ مرتضی انصاری _ چاپ _ ایران _ قم _ موسسه قائم _ چاپ در لبنان _ بیروت _ دارالهادی
10 _ الملهوف علی قتلی الطفوف _ تألیف سید بن طاووس علی بن موسی (متوفی 664) چاپ _ ایران _ قم _ دلیل ما
11_ سعد السعود _ تألیف سید ابن طاووس _ چاپ _ ایران _ قم _ دلیل ما
12 _ تأویل مانزل من القرآن الکریم فی النّبی و آله _ تألیف ابن الحجام محمد بن العباس البزاز _ ایران _ قم _ نشر الهادی
13 _ المسائل العشر فی الغیبه _ تألیف الشیخ المفید _ چاپ _ ایران _ قم
14 _ استقصاء النظر فی البحث عن القضاء و القدر _ تألیف علاّمه حلّی _ چاپ _ ایران _ قم
15 _ واجب الاعتقاد علی جمیع العباد _ تألیف علامه حلی _ مخطوط
16 _ زینب الکبری _ تألیف شیخ جعفر نقدی (متوفی 1370) _ چاپ _ ایران _ قم _ مؤسسه امام الحسین علیه السلام
17 _ عید الغدیر فی الاسلام _ تألیف علامه امینی _ چاپ _ ایران _ قم _ سلسله من فیض الغدیر _ مرکز الابحاث العقائدیه
18 _ مأتم الحسین _ تألیف العلامه السید عبدالحسین شرف الدین _ چاپ _ ایران _ قم _ مرکز الأبحاث العقائدیه _ مصر _ لهدف الاعلام و النشر.
اجازات «روایت»
فقید سعید پس از گذراندن مدارج علمی حوزه علمیه قم، موفق به کسب اجازه روایت از حضرات آیات ذیل گردید:
1 _ آیه اللّه سید محمدرضا گلپایگانی، که اولین اجازه و در سال 1413 قمری می باشد.
2 _ آیت اللّه سید شهاب الدین مرعشی
3 _ آیت اللّه سید عبدالعزیر طباطبایی
4 _ دکتر حسین محفوظ
5 _ سید حسن بن علی سقاف
فارس حسّون از نگاه دکتر عابدی(1)
حیات طیبه ی مرحوم حجت الاسلام و المسلمین فارس حسّون (تبریزیان) که از جهت مدت و کمیت، اندک، اما از جهت کیفیت، بسیار پربار؛ چون شجره ی طیبه ای بود که اینک آن نهال مبارک درختی تنومند گردیده و ثمرات آن در آسمان فرهنگ و ادب و معنویت متبلور شده است. در این مختصر برخی از زوایای مختلف تلاش علمی و فرهنگی ایشان را متذکر می شوم:
1- 1. مطالب مستقیماً از حجه الاسلام والمسلمین دکتر احمد عابدی گرفته شده است.
1 _ آن مرحوم قبل از ورود به مباحث اعتقادی و کلامی به تقویت بنیه ی فقهی خود پرداخت و سال ها در درس های خارج فقه و اصول حوزه علمیه تحصیل و تحقیق کرد تا بتواند با چنین پشتوانه ای به قرآن و حدیث و عقاید روی آورد.
2 _ او از میان علوم حوزوی و مسئولیت های مختلف دینی که به ده ها و بلکه صدها نوع تقسیم می شود به درستی، کار در امور اعتقادی و مسائل اصول دین را _ که پایه و ریشه ی تمام دین است _ وجهه ی همت خود قرار داد و با پشتوانه های قوی فقهی و منطقی و کلامی به این مهم روی آورد و در همه ی این کارها از حمایت های بی دریغ حجت الاسلام والمسلمین سید جواد شهرستانی برخوردار بود.
3 _ با درک عمیقی که از واقعیات جهان اسلام داشت و می دانست که اکنون با چه مشکلات فکری و فرهنگی مواجه هستیم، به تبیین اعتقادی _ کلامی شیعه و اثبات و دفاع از آنها در برابر تهاجم وهابیت پرداخت و مرکز پژوهش های اعتقادی و آثاری که تدوین نمود، همه در پی تحقّق این هدف مهم بود.
4 _ به حقانیت و درستی کار خود ایمان داشت. باور داشت کارهایش مورد رضای خدا و در جهت کسب و تحقق خواسته های امام زمان می باشد و لذا در این مسیر خستگی نشناخت و با تلاش و کار و جدّیت فراوان و با دست کشیدن از آسایش و استراحت خود از صبح تا شام و بدون تعطیلی جهت جامه ی عمل پوشاندن به منویات مرجعیت شیعه و اهداف والا و متعالی مکتب خود کوشش نمود.
5 _ فعالیت های او تنها در مسائل علمی و فرهنگی خلاصه نمی شد او به کمک شیعیان و دستگیری از آنان می شتافت. حقیر در کازابلانکای مغرب مشاهده کردم که وی چگونه و با چه جدّیتی به دنبال یافتن شیعیان و تفقّد و دلجویی از آنان و یاری رساندن به ایتام آل محمد صلی الله علیه و آله بود. قبایل سوس و نوادگان و ذریه های حضرت زینب کبری علیهاالسلام که در آن مناطق زندگی می کنند مورد توجه او بودند و شب و روز به دنبال شناسایی و یافتن آنان و تلاش در جهت رفع مشکلات اقتصادی و رسیدگی به امور مذهبی آنان بود.
پرواز ملکوتی
استاد فارس حسّون چون گل زیبا و معطر بود. به هر جا که می رفت عطر وجودش که با خدمت صادقانه همراه بود پراکنده می گشت. اما افسوس عمر گل کوتاه است و او در آستانه ی سی و هشتمین بهار زندگی بود که باد خزان وزیدن گرفت و در شامگاه جمعه بیست و چهارم تیرماه سال 1384 ش. مصادف با هشتم جمادی الثانی سال 1426 ق. در حالی که سینه اش مالامال از غم غروب جمعه ی بی ظهور مهدی (عج) بود، در حادثه ی رانندگی ندای حق را لبیک گفت و به سرای باقی شتافت. وقتی خبر وفات او به آیت اللّه وحید خراسانی رسید بسیار متأثر شد و با وجود آنکه همان روز از مسافرت بازگشته بود برای نماز بر پیکر مرحوم حسّون حضور یافت و بعد از اقامه ی نماز میّت با حالت تأثّر فراوان خطاب به برادر بزرگ آن مرحوم گفت:
«من مات مدافعاً لمذهب اهل البیت مات شهیداً؛ ان شاء اللّه ایشان هم شهید شد و شهید است.»(1)
پیکر پاکش را پس از تشییع و نماز در قبرستان شیخان قم به خاک سپردند.
1- 1. گفتگو با مدیر مؤسسه ابحاث العقائدیه
مراسم یادبود
شب اول از طرف بیت ایشان در مسجد امام رضا علیه السلام واقع در گذرخان قم با حضور گسترده علماء و فضلاء و محققین ،
شب دوم از طرف حجه الاسلام والمسلمین حاج سید جواد شهرستانی مسئول دفتر آیت اللّه سیستانی در حسینیه شهداء قم
شب سوم از طرف مؤسسات تحقیقاتی وابسته به دفتر آیت اللّه سیستانی مجلسی برگزار گردید.
شب چهلم دو شب مراسم برگزار گردید:
1 _ در مسجد امام رضا علیه السلام ، گذر خان قم .
2 _ در مرکز ابحاث العقائدیه و با حضور محققین و فضلاء و تعدادی از مستبصرین که به واسطه تبلیغ همین مرحوم هدایت یافته بودند.
همچنین در مشهد مقدس، حسینیه نجفی ها و در نجف اشرف از طرف مرکز ابحاث العقائدیه سه شب مراسم برگزار گردید.
در شهر کربلا ضمن اعلام از مأذنه حرم، از طرف کتابخانه امام حسین علیه السلام که مؤسس آن، مرحوم فارس حسّون بود مراسم گرامیداشت برگزار شد.
