تعبّد و مُتعبِّدان
قرآن و سنّت پیامبر (صلی الله علیه وآله) چند دستگی را نمی پذیرند ، بلکه آمده اند تا این باورِ جاهلی را بزدایند . خدای سبحان بارها در قرآن با شیوه های گوناگون ، بر وجوب پیروی از پیامبر درس ناخوانده ، تأکید میورزد ; مانند :
( مَن یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ ) ;(1)
هرکه از پیامبر فرمان برَد ، از خدا اطاعت کرده است .
( وَمَن یُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَیَخْشَ اللَّهَ وَیَتَّقْهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْفَائِزُونَ ) ;(2)
هرکس از خدا و پیامبرش اطاعت کند و خشیتِ خدا را داشته باشد و از او بترسد ، از رستگاران است .
( یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَلاَ تُبْطِلُوا أَعْمَالَکُمْ ) ;(3)
1- 1. سوره نساء (4) آیه 80 .
2- 2. سوره نور (24) آیه 52 .
3- 3. سوره محمّد (صلی الله علیه وآله) (47) آیه 33 .
ای کسانی که ایمان آورده اید ، از خدا اطاعت کنید و پیامبر را فرمان برید ، و اعمالتان را باطل نسازید .
( إِنَّمَا کَانَ قَوْلَ الْمُؤْمِنِینَ إِذَا دُعُوا إِلَی اللَّهِ وَرَسُولِهِ لِیَحْکُمَ بَیْنَهُمْ أَن یَقُولُوا سَمِعْنا وَأَطَعْنَا وَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ) ;(1)
سخنِ مؤمنان هنگامی که سوی خدا و رسولش خوانده شوند تا میان آنها حکم کند تنها این است که بگویند : «شنیدیم و فرمان بریم» و اینان اند که رستگارند .
( وَمَا کَانَ لِمُؤْمِن وَلاَ مُؤْمِنَه إِذَا قَضَی اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْراً أَن یَکُونَ لَهُمُ الْخِیَرَهُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَمَن یَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلاَلاً مُّبِیناً ) ;(2)
هیچ مرد و زن مؤمنی را نسزد که آن گاه که خدا و رسولش در امری حکم کند ، برای خویش حقّ اختیار قائل شود ; و هرکس خدا و رسولِ او را عصیان ورزد ، در گمراهی آشکار است .
و نیز دیگر آیاتی که به پیرویِ پیامبر فرامی خواند و بیشتر آنها با طاعتِ خدای متعال قرین می باشد و بدین معناست که امر پیامبر (صلی الله علیه وآله) همان امر خداست .
درباره عظمتِ پیامبر (صلی الله علیه وآله) و اینکه آن حضرت جز از سوی خدا سخن نمی گوید ، همین بس که خدای متعال می فرماید :
1- 1. سوره نور (24) آیه 51 .
2- 2. سوره احزاب (33) آیه 36 .
( وَمَا یَنطِقُ عَنِ الْهَوَی * إِنْ هُوَ إِلاَّ وَحْیٌ یُوحَی ) ;(1)
پیامبر از روی هوای نفس سخن نمی گوید ، آنچه بر زبان می آورد جز وحیی که به او می شود نیست .
و آیاتِ فراوان دیگر که متعبّدانِ محض به سخن پیامبر (صلی الله علیه وآله) را می ستاید ; مانند :
( إِنَّمَا المُؤْمِنُونَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَإِذَا کَانُوا مَعَهُ عَلَی أَمْر جَامِع لَّمْ یَذْهَبُوا حَتَّی یَسْتَأْذِنُوهُ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَأْذِنُونَکَ أُولئِکَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ ) ;(2)
همانا مؤمنان _ تنها _ کسانی اند که به خدا و رسولش ایمان آورند ، و هنگامی که برای کاری همگانی نزد او باشند بی اجازه اش بیرون نروند ] ای پیامبر [ آنان که از تو اجازه می گیرند همان کسانی اند که به خدا و رسولِ او ایمان ] راستین [دارند .
سنّتِ نبوی نیز ، پیوسته اوامری را درباره وجوب پیروی اقوال و اَفعالِ پیامبر (صلی الله علیه وآله) بر وجه تعبّد و التزام مطلق ، در خود دارد . در حدیث «اَریکه» آمده است که پیامبر (صلی الله علیه وآله) فرمود :
یوشکُ الرجل مُتَّکِئاً عَلَی أَریکته یُحَدِّثُ بحدیث مِن حدیثی فَیَقُول : «بیننا وبینکم کتابُ الله ، فما وَجَدنا فیه مِن حلال اسْتَحْلَلْناه ، وما وَجَدْنا فیه مِن حرام حَرَّمْناه» .
1- 1. سوره نجم (53) آیات 3 و4 .
2- 2. سوره نور (24) آیه 62 .
ألا وإنّ ما حَرَّم رسولُ الله مثل ما حَرَّمَ الله ;(1)
به زودی مردی بر تخت تکیه می زند و حدیثی از من بر زبان می آورد و می گوید : «میانِ من و شما کتابِ خدا هست ; حلالی را که در آن یافتیم حلال می دانیم ، و حرامی را که در آن یافتیم حرام می شماریم» .
هوشیار باشید ! آنچه را رسول خدا حرام سازد ، چونان چیزهایی است که خدا حرام ساخت .
افزون بر این ، احادیثی از پیامبر (صلی الله علیه وآله) رسیده که در آنها متعبّدان به گفتار و کردار و تقریرهای پیامبر (صلی الله علیه وآله) را می ستاید ; مانند این سخن که فرمود :
یا معشر قریش ، لَتَنْتَهُنّ أو لَیَبْعَثنّ علیکم مَن یَضْرِبُ رِقابَکُم بالسَّیف عَلَی الدّین ، قَدِ امْتَحَنَ اللهُ قَلْبَه للإیمان !
قالوا : مَن هو یا رسولَ الله ؟
وقال أبوبکر : مَن هو یا رسولَ الله ؟
وقال عُمَر : مَن هو یا رسولَ الله ؟
قال (صلی الله علیه وآله) : هو خاصِفُ النَّعل ! وکان قد أَعْطی علیّاً نَعْلَه یَخْصِفُها ;(2)
ای گروه قریش ، از مخالفت با اوامر الهی دست بردارید وگرنه بر شما کسی برانگیخته می شود که خدا ایمانِ قلبی او را آزموده است و در راه دین گردنتان را با شمشیر می زند !
1- 1. مسند احمد 4 : 132 ; سنن ابن ماجه 1 : 6 ، حدیث 12 ; سنن اَبی داود 4 : 200 ، حدیث 2604 ; المستدرک علی الصحیحین 1 : 108 ; سنن بیهقی 9 : 331 .
2- 2. کنز العمّال 13 : 107 و115 و173 .
اصحاب گفتند : ای رسول خدا ، او کیست ؟
ابوبکر گفت : او چه کسی است ای رسول خدا ؟
عمر گفت : ای رسول خدا ، او کیست ؟
پیامبر (صلی الله علیه وآله) فرمود : او پینه دوز کفش است ! (آن حضرت کفش خویش را به علی داده بود تا پینه کند) .
و در باره عمّار یاسر فرمود :
إنّ عمّاراً مُلِئَ إیماناً إلی مُشاشه ;(1)
عمّار سرتاپا آکنده از ایمان است .
و نیز فرمود :
مَن عادی عَمّاراً عاداه اللهُ ، ومَن أَبْغَضَ عمّاراً أَبْغَضَهُ اللهُ ;(2)
هرکه با عمّار دشمنی ورزد ، خدا با او درمی افتد ; و هرکه با عمّار کینه بتوزد ، خدا از او نفرت دارد .
و آن گاه که حَنْظَلَه ندای پیامبر را در جنگ اُحُد لبّیک گفت و در صبح دم شبِ زفاف ، با حالت جنابت ، روانه جنگ شد و شهید گشت ، پیامبر (صلی الله علیه وآله)درباره اش فرمود :
همرزمتان را فرشتگان غسل می دهند ، ماجرا را از همسرش بپرسید !
1- 1. شرح نهج البلاغه 10 : 103 (وجلد 20 ، ص38) ; وقعه الصفین : 323 .
2- 2. الإصابه 2 : 512 .
همسر حنظله گفت : آن گاه که آوای جنگ را شنید ، با اینکه جُنُب بود سوی آن شتافت .
پیامبر (صلی الله علیه وآله) فرمود : به همین جهت است که ملائکه او را غسل می دهند(1) .
1- 1. الإصابه 1 : 361 .