مقدمتاً عرض کنم که اگر انسان بخواهد همواره خودش را درست ارزیابی کند، باید بتواند موقعیت خود را در ابتدا و در انتهای حیاتش بشناسد و بفهمد چگونه بوده است و چگونه باید باشد.
اگر به شما بگویند که فردا شب شما را بر اساس این که صد عدد گردو دارید یا ندارید، ارزیابی می کنیم، امروز شما تکلیفتان را می دانید و معلوم است که تکلیف شما امروز این است که فکری بکنید که تا فردا شب صدتا گردو تهیه نمایید. خداوند برای تعیین تکلیف ما در این دنیا همین طور وارد عمل می شود. می فرماید: فردای زندگی، ارزیابی شما به این است که توانسته باشید در طول زندگی بندگی کرده، و یک عمر بندگی را به قیامت بیاورید. به ما گفته اند و به خوبی هم به ما فهمانده اند که ابدیت شما در رابطه با بندگی در زندگی دنیایی با آن خصوصیاتی که دارد، شکل می گیرد. در همین رابطه ما امروز تکلیفمان را می توانیم بفهمیم و در واقع تحلیل امروز ما برایمان روشن می شود که چطوری خودمان را ارزیابی کنیم تا ابدیتمان درست شکل گیرد و منطبق بر آنچه که مایل هستیم آن را بسازیم.
همان طور که شروع حیات ما را هم به ما گفته اند. مثل این که به ما بگویند: ای آدم! درست است که تو نشان داده ای می توانی از این گوشه و آن گوشه صد عدد گردو تهیه کنی، ولی این را هم بدان که کسانی هم هستند که مانع تو می شوند و تو برای کار خودت باید با این موانع هم مبارزه کنی. یعنی هم شروع کار را گفته اند که چطوری می توانی گردو تهیه کنی و هم چگونگی موانع را و دفع آنها را و هم نهایت کار را روشن نمودند که چگونه تو را ارزیابی می کنند. در توجه دادن به شروع و انتهای کار ما، در واقع معنی حیات دنیایی ما را به ما گوشزد می کنند. در این حال و با توجه به آیاتی که بحث آن گذشت و یا بحث آن در پیش است، ما می توانیم هر لحظه که خواستیم خودمان را ارزیابی کنیم و توانایی هایمان را بشناسیم. در شرایطی قرارمان دادند که هم دشمنانمان را می شناسیم و هم به چگونگی سعادتمان آگاهی داریم، که در ابدیتِ حیات خود چگونه باید باشیم و در دنیا چه کار باید بکنیم که هرز نرویم.
