آواتار/ احسان و جزای آن

هَلْ جَزَاءُ الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ؛
آیا جزای نیکی جز نیکی است ؟
( آیا آنها که در دنیا کار نیک کرده اند جز پاداش نیک الهی انتظاری در باره آنها می رود؟)[*]
هَلْ جَزَآءُ الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ ¤ فَبِأَىِ  آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ؛
آیا پاداش نیكى (شما) جز نیكى (ما) است،
پس كدام یك از نعمت هاى پروردگارتان را انكار می كنید؟
«احسان» دو معنا دارد: یكى كار نیك و دیگرى نیكى به دیگران. مراد از احسان اول در آیه، كار نیك و مراد از احسان دوم، نیكى به غیر است.[1] «هل جزاء الاحسان الاّ الاحسان»
امام صادق  علیه السلام فرمود: جمله «هل جزاء الاحسان...» در باره كافر و مؤمن جارى است و هر كس براى دیگرى كار نیكى انجام دهد، بر او لازم است جبران كند.[2]

در قرآن، اصلِ مقابله به مثل بارها تكرار شده است:
«فاذكرونى أذكركم»[3]یاد كنید مرا تا یاد كنم شما را.
«اِن عُدتم عُدنا»[4]اگر برگردید ما نیز برمی گردیم.
«فاعتدوا علیه بمثل ما اعتدى علیكم»[5] به همان مقدار كه لطمه زدند، به آنان لطمه بزنید.
«و لهنّ مثل الّذى علیهنّ»[6] به همان مقدار مسئولیّت كه بر عهده زن هست، براى او حق و حقوق است.
«اِن عاقبتم فعاقبوا بمثل ما عوقبتم»[7]اگر قصد انتقام از دشمن دارید، به همان مقدار كه ضرر دیدید، ضربه وارد كنید.
«اِن تنصروا اللّه ینصركم»[8] اگر خدا را یارى كنید، شما را یارى مى كند.
«فلمّا زاغوا أزاغ اللّه»[9]اگر به اراده خود كج روند، خدا آنان را در كجى رها مى كند.

حضرت علیه علیه السلام از رسول خدا صلى الله علیه وآله نقل می فرماید كه خداوند فرمود: آیا پاداش كسى كه به او نعمت توحید داده ام غیر از بهشت است.[10]«هل جزاء مَن أنعمتُ علیه بالتّوحید الاّ الجنّة»

پی نوشت:
*) تفسیر نمونه ، آیت الله العظمی مکارم
1) تفسیر راهنما.
2) تفاسیر مجمع البیان و المیزان.
3) بقره، 152.
4) اسراء8 .
5) بقره، 194.
6) بقره، 228.
7) نحل، 126.
8) محمّد، 7.
9) صف، 5 .
10) امالى طوسى، ج 2، ص 182.
-----------------------------------
مطالعه بیشتر در :
احسان حسن (ع) در آیات و روایا