این اعتکاف و خلوت با معبود، بسیار مورد علاقه نبی مکرم اسلام(صلی الله علیه وآله و سلم) بود و در این اوقات، ایشان مکان خلوتی برای خویش مهیّا می نمود تا بتواند عبادات خویش را به دور از هیاهو و در خلوتی با معبود انجام دهد و بدین وسیله به خداوند متعال تقرّب بیشتری پیدا نمایند. چنانچه امام صادق (علیه السلام) فرمود: «رسول خدا(صلی الله علیه وآله و سلم) چون دهه آخر ماه رمضان مى شد، در مسجد اعتکاف مى کرد؛ برایش خیمه اى مویین مى زدند و حضرت کمر همّت براى عبادت مى بست و بستر خوابش را برمى چید.»
بسم الله الرحمن الرحیم
انگیزه سازی:
پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه وآله و سلم) پس از هجرت به مدینه، هر ساله سنت اعتکاف را برپا می داشتند و زمانی را برای خلوت با خداوند در مسجد - که خانه خداست- قرار می دادند و به عبادت و راز و نیاز با معبود بی نیاز می پرداختند. چنانچه در روایتی وارد شده است:
امام صادق (علیه السلام) فرمود: رسول خدا(صلی الله علیه وآله و سلم) در ماه رمضان (سال اول هجرت) در دهه اول در مسجد اعتکاف کرد، و سال دوم در دهه دوم و در سال سوم در دهه آخر اعتکاف نمود، ولى پس از آن همیشه در دهه آخر ماه رمضان اعتکاف مى نمود.[محمد بن یعقوب بن اسحاق الکلینی، الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ۴، ص: ۱۷۵]
این اعتکاف و خلوت با معبود، بسیار مورد علاقه نبی مکرم اسلام(صلی الله علیه وآله و سلم) بود و در این اوقات، ایشان مکان خلوتی برای خویش مهیّا می نمود تا بتواند عبادات خویش را به دور از هیاهو و در خلوتی با معبود انجام دهد و بدین وسیله به خداوند متعال تقرّب بیشتری پیدا نمایند. چنانچه امام صادق (علیه السلام) فرمود: «رسول خدا(صلی الله علیه وآله و سلم) چون دهه آخر ماه رمضان مى شد، در مسجد اعتکاف مى کرد؛ برایش خیمه اى مویین مى زدند و حضرت کمر همّت براى عبادت مى بست و بستر خوابش را برمى چید.»[محمد بن یعقوب بن اسحاق الکلینی، الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ۴، ص: ۱۷۵]
همان گونه که در روایت مطرح شد، حضرت کمر همت را برای عبادت می بستند و این خلوت را غنیمت می شمردند. رسول خدا(صلی الله علیه وآله و سلم) در ایام اعتکاف روزها را به روز ه داری و شب ها را به عبادت می پرداختند. در روایتی وارد شده است که فرمود:
شَمَّرَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه وآله و سلم) وَ شَدَّ مِئْزَرَهُ وَ بَرَزَ مِنْ بَیْتِهِ وَ اعْتَکَفَهُنَ وَ أَحْیَا اللَّیْلَ کُلَّهُ وَ کَانَ یَغْتَسِلُ کُلَّ لَیْلَةٍ بَیْنَ الْعِشَاءَیْنِ.[نعمان بن محمد مغربى بن حیون، دعائم الإسلام، ج ۱، ص: ۲۸۶]
رسول خدا(صلی الله علیه وآله و سلم) آماده شد و کمربند (یا شال دور کمر) خویش را محکم نمود و از خانه اش خارج شد و آن شب ها را معتکف شد و شب ها را تا صبح به عبادت می گذراند و هر شب بین نماز مغرب و عشاء غسل می نمود.
حساسیت پیامبر(صلی الله علیه وآله و سلم) و اهل بیت بزرگوار ایشان(علیهم السلام) به مسئله اعتکاف به قدری بود که حتی در صورت عذر و نبود شرایط مناسب برای اعتکاف و عبادت در خلوت، به نحوی سعی در جبران آن اوقات می نمودند. همان گونه که در روایتی آمده است:
امام صادق(علیه السلام) فرمود: «جنگ «بدر» در ماه رمضان (سال دوم هجرت) اتفاق افتاد، به این جهت رسول خدا(صلی الله علیه وآله و سلم) در آن سال در مسجد معتکف نشد. اما سال بعد، آن حضرت دو دهه اعتکاف کرد: یک دهه براى همان سال، و دهه دیگر براى قضاء اعتکاف سال قبل.»[محمد بن یعقوب بن اسحاق الکلینی ،الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ۴، ص: ۱۷۵]
اقناع اندیشه:
خداوند متعال در قرآن کریم هدف خلقت انسان را فقط و فقط عبادت و اطاعت از او بیان می دارد و می فرماید:
وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُونِ.[الذاریات، آیه ۵۶]
و جنّ و انس را نیافریدم جز براى آنکه مرا بپرستند.
و چون مولای حقیقی اوست و ما بندگان او هستیم، پس راه و رسم بندگی را او باید تعیین کند. چه اینکه راه و رسم بندگی را مولا و صاحب عبد باید تعیین نماید. اگر عشقی هم بین خالق و مخلوق حاکم باشد باز هم عشق به معشوق حکم می کند که راه عشق بازی را معشوق مشخص نماید. زیرا رضایت معشوق است که عاشق را سر ذوق آورده و راضی می کند.
پس در هر صورت راه و روش بندگی و عبادت را باید از خداوند متعال بپرسیم. خداوند متعال پاسخ این سؤال ما را در کلام خودش و کلام اولیائش داده است. در قرآن و روایات، بهترین روش عبادت را اینگونه مطرح نموده اند:
۱. عبادت آگاهانه و با معرفت باشد.
قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ(علیه السلام) الْمُتَعَبِّدُ عَلَى غَیْرِ فِقْهٍ کَحِمَارِ الطَّاحُونَةِ یَدُورُ وَ لَا یَبْرَحُ وَ رَکْعَتَانِ مِنْ عَالِمٍ خَیْرٌ مِنْ سَبْعِینَ رَکْعَةً مِنْ جَاهِلٍ لِأَنَّ الْعَالِمَ تَأْتِیهِ الْفِتْنَةُ فَیَخْرُجُ مِنْهَا بِعِلْمِهِ وَ تَأْتِی الْجَاهِلَ فَیَنْسِفُهُ نَسْفاً وَ قَلِیلُ الْعَمَلِ مَعَ کَثِیرِ الْعِلْمِ خَیْرٌ مِنْ کَثِیرِ الْعَمَلِ مَعَ قَلِیلِ الْعِلْمِ وَ الشَّکِّ وَ الشُّبْهَة.[محمد بن محمد المفید، الإختصاص، النص، ص: ۲۴۵]
عبادت کننده اى که (عبادتش) از روى فهم و دانائى نیست، مانند الاغ آسیاب است که به اطراف خود می گردد و (از جایش) دور نمی شود، و دو رکعت نماز از فرد دانا بهتر است از هفتاد رکعت از نادان، زیرا فتنه و تباهکارى به عالم روى مى آورد و او به وسیله دانش خود از آن بیرون می رود، و فتنه برای جاهل و نادان رخ می دهد، پس او را (به سبب نادانیش) از جا بر کند و پراکنده سازد، و کار اندک با دانش بسیار بهتر است از کار بسیار با دانش کم و شکّ و دو دلى و شبهه و چیزى که در آن حقّ به باطل اشتباه و مانند گردد.
و نیز امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
مَنْ صَلَّى رَکْعَتَیْنِ یَعْلَمُ مَا یَقُولُ فِیهِمَا انْصَرَفَ وَ لَیْسَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ اللَّهِ ذَنْبٌ.[محمد بن یعقوب بن اسحاق الکلینی، الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ۳، ص: ۲۶۶]
هر کس دو رکعت نماز بخواند و بداند چه می گوید، از نماز فارغ می شود، درحالی که میان او و خداوند (عز و جل) گناهی نیست.
۲. عبادت با عشق و نشاط همراه باشد.
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ(علیه السلام) قَالَ: لَا تُکَرِّهُوا إِلَى أَنْفُسِکُمُ الْعِبَادَةَ.[محمد بن یعقوب بن اسحاق الکلینی، الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ۲، ص: ۸۶]
امام صادق (علیه السلام) فرمود: عبادت را به خود مکروه و ناپسند ندارید.[البته مقصود، نهى از زیاده روى در مستحبات است، به نحوى که انسان را از شوق و نشاط بیندازد. بنده مؤمن باید تا میل و رغبت دارد به ادعیه و نمازهاى مستحب بپردازد و چون کسالت عارضش شد و افسرده گشت، خود را بکار دیگرى سرگرم کند.]
عبادت باید با نشاط همراه باشد، همان گونه که پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه وآله و سلم) و ائمه معصومین(علیهم السلام) برای عبادت مشتاق بوده اند، فلذا اوقاتی را برای خلوت خویش قرار می دادند.
۳. عبادت همراه با خشوع باشد.
خداوند متعال در قرآن کریم یکی از نشانه های مؤمنین را خشوع در نماز معرفی نموده و می فرماید:
الَّذینَ هُمْ فی صَلاتِهِمْ خاشِعُون.[المؤمنون، آیه۲]
همانان که در نمازشان فروتن هستند.
و نیز امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) می فرمایند:
زَیْنُ الْعِبَادَةِ الْخُشُوع .[علی بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم و المواعظ ،ص: ۲۷۶]
زینت عبادت خشوع است.
۴. عبادت با خلوص نیت انجام شود.
خداوند متعال می فرماید:
وَ ما أُمِرُوا إِلاَّ لِیَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصینَ لَهُ الدِّین.[البینه، آیه ۵]
در حالى که فرمان نیافته بودند جز آنکه خدا را بپرستند.
أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ(علیه السلام) کَانَ یَقُولُ طُوبَى لِمَنْ أَخْلَصَ لِلَّهِ الْعِبَادَةَ وَ الدُّعَاء.[محمد بن یعقوب بن اسحاق الکلینی، الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ۲، ص: ۱۶]
امیرالمؤمنین(علیه السلام) همواره می فرمودند: خوشا به حال کسی که عبادت و دعا را برای خدا خالص کند.
و نیز فرمودند:
إِنَّکَ لَنْ یُتَقَبَّلَ مِنْ عَمَلِکَ إِلَّا مَا أَخْلَصْتَ فِیه .[عبد الواحد بن محمد تمیمى آمدى، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص: ۱۵۵]
هیچ عملى از تو در پیشگاه خداوند مورد قبول واقع نمی شود مگر آن را که با خلوص انجام داده باشى.
۵. عبادت به صورت مخفیانه انجام گیرد.
رسول خدا(صلی الله علیه وآله و سلم) فرمود: «اَعْظَمُ الْعِبادَةِ اَجْراً اَخْفاها»[عبدالله بن جعفر حمیری، قرب الإسناد (ط - الحدیثة)، متن، ص: ۱۳۵]
پاداش عبادتى بیشتر است که مخفى تر باشد.
البته این در مواردى است که خود اسلام، دستور به عبادت هاى علنى (مثل نماز جماعت و جمعه و حجّ و زکات) نداده باشد، چرا که نماز جماعت در مسجد، برتر از نماز فرادى در خانه است. و عبادت مخفیانه بسیارى اوقات، جلوى ریا و تباه شدن عبادت را مى گیرد.
با توجه به این شرایط و سعی در رعایت آن ها، روزهایی که به عنوان اعتکاف در خانه خدا انجام می پذیرد، زمان بسیار مناسبی برای عباداتی خالص و مقبول خواهد بود. خصوصاً اینکه اعتکاف محل مناسبی برای خلوت و خالص نمودن عمل می باشد.
رفتارسازی:
عَنْ عَلِیٍّ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ أَنَّهُ قَالَ: یَلْزَمُ الْمُعْتَکِفُ الْمَسْجِدَ وَ یَلْزَمُ ذِکْرَ اللَّهِ وَ التِّلَاوَةَ وَ الصَّلَاةَ وَ لَا یَتَحَدَّثُ بِأَحَادِیثِ الدُّنْیَا وَ لَا یُنْشِدُ الشِّعْرَ وَ لَا یَبِیعُ وَ لَا یَشْتَرِی وَ لَا یَحْضُرُ جَنَازَةً وَ لَا یَعُودُ مَرِیضاً وَ لَا یَدْخُلُ بَیْتاً یَخْلُو مَعَ امْرَأَةٍ وَ لَا یَتَکَلَّمُ بِرَفَثٍ وَ لَا یُمَارِی أَحَداً وَ مَا کَفَّ عَنِ الْکَلَامِ مِنَ النَّاسِ فَهُوَ خَیْرٌ لَهُ.[نعمان بن محمد مغربى بن حیون، ، دعائم الإسلام، ج ۱، ص: ۲۸۷]
معتکف باید ملازم مسجد باشد و نیز دائماً به ذکر خداوند مشغول باشد و تلاوت قرآن نماید و نماز بخواند و حرف های دنیوی نزند و شعر نخواند و خرید و فروش ننماید و بر جنازه ای حاضر نگردد و از مریضی عیادت نکند و داخل خانه ای نشود که با زنی تنها باشد و حرف های زشت نزند و با کسی مجادله نکند و هر چه با مردم کمتر سخن بگوید برای او بهتر است.
طبق آنچه مرحوم مجلسى از طبرسى (رحمه الله) نقل کرده، حضرت سلیمان(علیه السلام) اعتکاف هاى طولانى داشته است.
إن سلیمان(علیه السلام) کان یعتکف فى مسجد بیت المقدس السنة، و السنتین، و الشهر و الشهرین و اقل و اکثر و یدخل فیه طعامه و شرابه و یتعبّد فیه.[محمد باقر مجلسی، بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ۱۴، ص: ۱۴۱]
حضرت سلیمان همواره در مسجد بیت المقدّس معتکف مى شد. گاه یک سال، گاه دو سال، گاه یک ماه و گاه دو ماه و گاه کمتر و بیشتر از این مدّت طول مى کشید. و در مدّت اعتکاف مشغول عبادت بود، و آب وغذا برایش مى آوردند تا از مسجد خارج نشود.
و عجیب این جاست که وقتی امام کاظم(علیه السلام) به دستور هارون زندانی می گردد، با خدای خود این گونه مناجات می نماید:
اللَّهُمَّ إِنَّکَ تَعْلَمُ أَنِّی کُنْتُ أَسْأَلُکَ أَنْ تُفَرِّغَنِی لِعِبَادَتِکَ اللَّهُمَّ وَ قَدْ فَعَلْتَ فَلَکَ الْحَمْد.[محمد بن محمد مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج ۲، ص: ۲۴۰]
بار خدایا تو میدانى که من جاى خلوتى براى عبادت از تو خواسته بودم و تو چنین جایى براى من آماده کردى، پس سپاس از آن تو است (که حاجت مرا بر آوردى).
آری انبیاء و اولیاء خدا همیشه به دنبال انجام عبادات خالص و خلوتی برای مناجات با معشوق خویش بودند و چه زیباست که قدر نعمتی که خداوند به معتکفین عنایت فرموده دانسته شود و مؤمنین معتکف با تأسی به سیره نبوی(صلی الله علیه وآله و سلم) و اهل بیت عصمت(علیهم السلام) اعتکاف را محلی برای خلوت عاشقانه با معبود قرار داده و به سوی خداوند متعال تقرب بجویند.
پرورش احساس:
امیرالمؤمنین در پاسخ عالم یهودی که فضائل انبیاء بنی اسرائیل را گفته و از عبادت و گریه حضرت داوود(علیه السلام) سخن می راند، سخنانی را در فضیلت پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله و سلم) فرمودند که قسمتی از آن را عرض می نماییم:
عالم یهودى گفت: این حضرت داوود(علیه السلام) است، که بر خطاى خود گریست به نوعى که کوه ها از سر ترس با او سارى و جارى شدند.
حضرت علی (علیه السلام) فرمود: همین طور است، و به حضرت محمد(صلی الله علیه وآله و سلم) برتر از آن عطا شده. آن حضرت وقتى به نماز مى ایستاد، از شدّت گریه از سینه و شکم او صوتى همچون آوازى که از دیگ مسی مملوّ از آب که بر بالاى آتش افروخته باشد و در جوش و غلیان بود شنیده مى شد، و این در حالى بود که خداوند او را از عقاب خود ایمن ساخته بود، و آن حضرت با این گریه مى خواست به درگاه خداوند اظهار تخشّع نماید و او امام و مقتداى همه است، و آن رسول گرامى مدّت ده سال به واسطه عبودیّت خداوند بر اطراف انگشتان پای خود ایستاده و عبادت ربّ العزّة نمود تا آنکه قدم هاى مبارکش متورّم و ستبر و رنگ مبارکش مایل به زردى گردید، و دائماً نماز شب می خواند، تا آن که از جانب خداوند (عزّ و جلّ) عتاب شد که (طه، ما أَنْزَلْنا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لِتَشْقى) ،[طه، آیه ۱و۲] ما قرآن را نازل ننمودیم تا تو خود را به مشقت افکنی، بلکه باید به واسطه ی آن خوشبخت گردى. و او چندان گریه مى کرد که در برخى اوقات بیهوش مى شد. روزى یکى از أصحاب به او عرض کرد: اى رسول خدا، مگر نه این است که خداوند گناهان دور و نزدیک گذشته تو را آمرزیده؟ گفت:آرى، ولی آیا من نباید بنده سپاسگزار خدا باشم؟!
و چنانچه کوه ها با داود جارى شده و تسبیح گفتند، با محمد(صلی الله علیه وآله و سلم) برتر از آن انجام شده. ما با او بر کوه حراء بودیم که ناگاه کوه به لرزه درآمد و آن حضرت به کوه فرمود: آرام بگیر، که جز نبىّ و وصىّ یا صدّیق شهید بر روى تو نایستاده. پس کوه مطیع فرمان آن حضرت آرام گرفت، و ما با او از کوهى عبور مى کردیم که ناگاه قطرات گریه از برخى از قسمت هاى آن کوه بیرون مى زد، و آن حضرت به کوه فرمود: براى چه گریه مى کنى؟ کوه گفت: اى رسول خدا، حضرت مسیح بر من عبور کرد و او مردم را از آتشى مى ترساند که هیزم آن مردمند و سنگ ها، و من ترس آن دارم که نکند من از آن سنگ ها باشم. حضرت بدو فرمود: هراس مکن، آن سنگ؛ کبریت (یاقوت) است. پس کوه آرام گرفته و سکون یافت.
امّ سلمه۳ همسر بزرگوار پیامبر(صلی الله علیه وآله و سلم) در گزارشى از چگونگى عبادات و راز و نیازهاى شبانه آن حضرت مى گوید: «وقتى در نیمه هاى شب، متوجه عدم حضور پیامبر(صلی الله علیه وآله و سلم) شدم به جستجو پرداختم و با کمال شگفتى دیدم حضرت در نیمه هاى تاریک شب در گوشه اى ایستاده، دست ها را به سوى آسمان دراز کرده و اشک از چشمانش سرازیر است و با خداوند راز و نیاز مى کند و با لحنى آکنده از عشق و سوز و معرفت مى گوید: «اَللَّهُمَّ لا تَنْزَعْ مِنِّى صالِحَ ما اَعْطَیتَنِى اَبَداً، اَللَّهُمَّ لا تَشْمُتْ بِى عَدُوّاً وَ لا حاسِداً اَبَداً، اللَّهُمَّ وَ لا تَرُدَّنِى فِى سُوءٍ اسْتَنْقَذْتَنِى مِنْهُ اَبَداً، اللَّهُمَّ وَ لا تَکِلْنِى اِلى نَفْسِى طَرْفَةَ عَینٍ اَبَداً؛ پروردگارا! هرگز از من نیک ترین عطاهایت را باز پس نگیر! خدایا! مرا در معرض شماتت دشمن و افراد حسود قرار نده! بار الها! مرا دوباره به حوادث بد و ناگوار که نجات داده اى برنگردان! بار پروردگارا! مرا [یک لحظه ] به اندازه چشم بر هم زدن به نفس خودم واگذار مکن!»
امّ سلمه با دیدن این حالت عرفانى و سراسر عشق و خلوص پیامبر(صلی الله علیه وآله و سلم) به گریه افتاد تا اینکه پیامبر متوجه او شد و فرمود: «اى ام سلمه! چرا گریه مى کنى؟» گفت: «اى رسول خدا! پدر و مادرم به فدایت! شما با آن مقام و منزلت که نزد خداى متعال دارى این گونه با تضرع و خشوع و التماس دعا مى کنى و حاجت مى طلبى؟» پیامبر فرمود: «اى ام سلمه! من چگونه خود را در امان ببینم، در حالی که خداوند یک لحظه «یونس بن متى» را به خودش واگذار کرد و او را به حالش رها کرد و یونس به آن حادثه دردناک گرفتار شد.»[علی بن ابراهیم قمی، تفسیر القمی، ج ۲، ص: ۷۴]
همچنین امام صادق (علیه السلام) درباره عبادات پیامبر(صلی الله علیه وآله و سلم) توضیح می دهند و ضمن بیان چگونگی نمازهای شبانه ی رسول خدا(صلی الله علیه وآله و سلم) می فرمایند:
آن حضرت، چون شب می خواست بخوابد، ظرف آب سرپوشیده ای را بالای سرش می گذاشت و مسواک خود را هم در کنارش قرار می داد و می خوابید. چون از خواب بیدار می شد به آسمان نگاه می کرد و آیات «اِنَّ فِی خَلْقِ السَّمواتِ وَ الاَرْضِ وَ اخْتِلافِ اللَّیْلِ وَ النَّهارِ...»[آل عمران، آیه ۱۹۰] را از سوره ی آل عمران می خواند. سپس دندان هایش را مسواک می کرد و وضو می گرفت و به محل عبادت خود می رفت و چهار رکعت از نماز شب را می خواند که رکوع هر رکعتش به قدر قرائت، و سجودش به قدر رکوع آن طول می کشید؛ به حدّی که گفته می شد پس چه زمان سر از رکوع برمی دارد و به سجده می رود؟! و هم چنین سجده اش به حدّی طولانی بود که گفته می شد چه وقت سر برمی دارد؟ آن گاه به بستر خود برمی گشت و آن قدر که مشیّت الهی بود می خوابید و سپس بیدار می شد، می نشست و چشمانش را به آسمان می دوخت و همان آیات را تلاوت می فرمود. آن گاه مسواک می کرد و وضو می گرفت و به محل عبادتش می رفت و به خواندن چهار رکعت دیگر از نماز شب به همان صورت اوّل می پرداخت و دوباره به بستر خود بازمی گشت و مقداری دیگر نیز می خوابید. سپس بیدار می شد، نگاه به آسمان می کرد و همان آیات را تلاوت می فرمود و دوباره مسواک کرده، وضو می گرفت و بقیه نماز شب (شفع و وتر) را می خواند. سپس برای ادای فریضه ی صبح وارد مسجد می شد.[محمد بن الحسن الطوسی، تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان)، ج ۲، ص: ۳۳۴]
از این روایات و نقل های تاریخی که مطرح شد که البته گوشه ای از عبادات پیامبر را نشان می دهد، می توان به اوج عشق و خضوع نبی مکرم اسلام(صلی الله علیه وآله و سلم) نسبت به خالق منّان تا حدودی پی برد و نیز می توانیم بفهمیم که چرا قرآن کریم می فرماید:
لَقَدْ کانَ لَکُمْ فی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ کانَ یَرْجُوا اللَّهَ وَ الْیَوْمَ الْآخِرَ وَ ذَکَرَ اللَّهَ کَثیراً.[الاحزاب، آیه ۲۱]
قطعاً براى شما در [اقتدا به ] رسول خدا سرمشقى نیکوست(علیهم السلام) براى آن کس که به خدا و روز بازپسین امید دارد و خدا را فراوان یاد مى کند.
امیدواریم که خداوند متعال توفیق عبادات خالص و مقبول را به همه مؤمنین مخصوصاً معتکفین عزیز عنایت بفرماید و ما را پیرو واقعی نبی مکرم اسلام و ائمه اطهار قرار بدهد. إن شاءالله.
روضه:
از عبادات نبی مکرم اسلام(صلی الله علیه وآله و سلم) و ائمه اطهار(علیهم السلام) گفتیم. یکی از تربیت یافتگان مکتب رسالت و امامت که از برترین بانوان اسلام به شمار می آید، جناب عقیله بنی هاشم حضرت زینب کبری (سلام الله علیها) است. آن بانوی بزرگوار نیز با تأسّی به جد بزرگوار و پدر و مادر عزیز خویش، اهل عبادات و فضایل فراوانی بوده است.
آن بانوی مکرّمه آن قدر بر این سیره نبوی پافشاری می نمود که حتی در دوران اسارت نیز عبادات خویش را ترک نگفت چنانچه در روایت دارد:
قالت: فاطمة بنت الحسین(علیهما السلام): و أمّا عمّتی زینب(سلام الله علیها) فإنّها لم تزل قائمة فی تلک اللیلة (أی العاشرة من المحرّم) فی محرابها تستغیث إلى ربّها، فما هدأت لنا عین، و لا سکنت لنا رنّة.
جناب فاطمه دختر امام حسین (علیه السلام) می فرماید: و اما عمه من زینب(سلام الله علیها) همانا در شام غریبان نیز در محراب عبادت به عبادت قیام نموده بود و به سوی خداوند متعال استغاثه می نمود در حالی که اشک ما قطع نشد و ناله ما آرام نگرفت.
اما در مسیر پر از مصیبت کوفه و شام، همین زینب کبری (سلام الله علیها) است که در محراب عبادت است اما چگونه؟ در روایت از امام سجاد (علیه السلام) وارد شده است:
إنّ عمّتی زینب کانت تؤدّی صلواتها من قیام، الفرائض و النوافل عند سیر القوم بنا من الکوفة إلى الشام، و فی بعض المنازل کانت تصلّی من جلوس. فسألتها عن سبب ذلک؟ فقالت: اصلّی من جلوس لشدّة الجوع و الضعف منذ ثلاث لیال، لأنّها کانت تقسّم ما یصیبها من الطعام على الأطفال، لأنّ القوم کانوا یدفعون لکلّ واحد منّا رغیفا واحدا من الخبز فی الیوم و اللیلة.[عبد الله بن نور الله بحرانى اصفهانى، عوالم العلوم و المعارف والأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال، ج ۱۱-قسم-۲-فاطمة۳ا)، ص: ۹۵۴]
همانا عمه ما زینب(سلام الله علیها) در مسیر کوفه به شام، نمازهایش را چه واجب و چه مستحب، ایستاده اداء می نمود ولی در بعضی از منازل دیدم نشسته نماز می خواند.
از آن حضرت دلیل نماز نشسته اش را پرسیدم.
ایشان فرمود: سه شب است که به خاطر شدت گرسنگی و ضعف نشسته نماز می خوانم.
بعد علت این ضعف را خود امام سجاد (علیه السلام) بیان می نماید. ایشان می فرماید:
دلیل نماز نشسته حضرت زینب(سلام الله علیها) این بود که عمه ام سهم غذایش را بین اطفال تقسیم می کرد، زیرا دشمنان برای هر نفر از ما در هر شبانه روز یک قرص نان می دادند.
دوباره روضه ی تلخ اسارت زینب
مرور متن ِ کتاب شرافت زینب
وجود معجری از نور پرده درپرده
دلیل محکم حکم قداست زینب
مسیر دین خدا را نشان مان داده
چراغ روشن ِ برج هدایت زینب
رموز جمله ی «من را دعا نما خواهر»
نهفته در ثمراتِ عبادت زینب
نماز سینه زنان رو به کعبه ی گودال
غروب روز دهم با امامت زینب
برای قتل حسینش دیه به او دادند
کلوخ ها شده سهمِ غرامت زینب
سکوت محض جرس های لشگر دشمن
نشانِ معجزه ای از رسالت زینب
به پیشِ کعب نی و سنگ؛ راست قامت بود
رقیه درس گرفت از صلابت زینب
لغات خطبه ی زینب، لغات قرآن بود
ملائکه همه ماتِ بلاغت زینب
نهیب حیدری اش کاخ ظلم را لرزاند
یزید شوکه شده از شهامت زینب
صدای قاری قرآن به روی نی نگذاشت
نگاه ها برود سمتِ ساحت زینب
منبع: پایگاه تخصصی مسجد
مطالب مرتبط
