آواتار/ سرزنش مومن ممنوع

ضیاءالصالحین

امام صادق (علیه السّلام): مَن أ نَّبَ مُؤمِنا أ نَّبَهُ اللّه ُ في الدّنيا والآخِرَةِ . هر كس مؤمنى را سرزنش كند ، خداوند او را در دنيا و آخرت سرزنش كند . [*]

روش های ترور شخصیت و تخریبی مومن که اسلام به شدت آنها را نکوهیده است:
۱. غیبت و سخن گفتن پشت سر مردم، به گونه ای که غیبت شونده از کلام بدش آید. [1] غیبت از گناهان کبیره است و در آیات و روایات شدیداً از آن نهی شده است. [2] در قرآن از غیبت کردن همانند خوردن گوشت برادر مؤمن در صورتی که مردار است یاد شده است. [3]
۲. تهمت ، این روش تخریبی از غیبت نیز بدتر است؛ چه آنکه غیبت، بیان عیب واقعی فرد برای دیگران است، اما تهمت، بیان عیبی است که شخص متهم دارای آن عیب نمی باشد، ولی به وی نسبت می دهند.
افزون بر روایات بسیار،[4] قرآن کریم نیز از آن به بدی یاد کرده است:
هر کس لغزش یا گناهی مرتکب شود [و] سپس آن را به بی گناهی نسبت دهد، قطعاً بهتان و گناه آشکاری بر دوش کشیده است.[5]
۳. سخن چینی، دو به هم زنی و فتنه انگیزی ؛  امیر مؤمنان علی (علیه السلام) می فرماید: در تصدیق سخن چین شتاب مکن؛ زیرا سخن چین گر چه در لباس اندرز دهنده [و دلسوز] ظاهر شود، خیانکار است.[6] امام صادق علیه السلام : از بزرگ‏ترين جادو، سخن‏ چينى است؛ زيرا با سخن‏ چينى، ميان دوستان جدايى مى ‏افتد، دوستان يكدل با هم دشمن مى ‏شوند، به واسطه آن خون‏ها ريخته مى ‏شود، خانه‏ ها ويران مى‏ گردد و پرده‏ ها دريده مى ‏شود. سخن‏چين، بدترين كسى است كه روى زمين راه مى ‏رود. [7]
۴. مسخره کرده ، دست انداختن و تحقیر ، این روشِ تخریب شخصیت برای بیشتر مردم امری عادی شده؛ تا جایی که ترک آن را دشوار و بلکه محال می شمارند. این روش خواه از روی دشمنی و به قصد تحقیر فرد باشد و خواه برای خنداندن دیگران، از عوامل نابود کننده شخصیت افراد است.  خداوند در قرآن می فرماید: ای کسانی که ایمان آورده اید! هیچ گروهی نباید گروه دیگری را مسخره نماید که شاید آنان از خودشان بهتر باشند و همچنین نباید، زنانی، زنان دیگر را مسخره کنند که شاید زنان دیگر از خودشان بهتر باشند. [8]
۵. سرزنش گری ، هر انسانی فطرتاً به گونه ای آفریده شده که از خواری گریزان است و در پی عزّت یابی است؛ از دیدگاه دینی هیچ مسلمانی حق ندارد شخصیت خود را در برابر دیگران بشکند و خویش را تحقیر نماید: «عزت و بزرگواری از آنِ خدا و پیامبرش و مؤمنان است.»[9] و البته افرادی که پی سرزنش دیگران هستند طبق روایات در دنیا و آخرت تنبیه و مبتلا خواهند گردید ، ائمه ی معصومین (علیه السلام) در روایاتی می فرمایند: هر کسی مؤمنی را به خاطر خطا و گناهی سرزنش کند نمی میرد، مگر آنکه آن خطا و گناه را مرتکب شود.[10] و کسی که مؤمنی را سرزنش کند، خداوند متعال او را در دنیا و آخرت سرزنش خواهد نمود.[11]
۶. ریختن آبروی مومن ، که البته با ۵ اسباب ذکر شده و اسباب دیگر ممکن می گردد پيامبر گرامي اسلام صلي‌الله عليه و آله و سلم می فرماید : حرمتِ حيثيت و آبروي مؤمن همانند حرمتِ جان و مال اوست. [12]و همچنین می فرماید : هر كس براي عيب‌جويي و فاش كردن اسرار برادر ديني‌اش قدم بردارد [بردن آبرو مومن] اولين قدم او ورود به جهنم خواهد بود! و خداوند اسرار و عيوب او را نزد همة خلايق فاش و علني خواهد ساخت. [13]

قرآن کریم با بیانی شدید به زشتی این گونه امور اشاره دارد: ویل لکل همزه لمزه.[14] وای بر هر بدگوی عیب جوی! برای مفهوم «همزه» و «لمزه» احتمالات متعددی مطرح گردیده است؛  این دو واژه دارای مفهوم وسیعی است که هرگونه راه های حمله و هجوم به دیگران را  مانند عیب جویی، غیبت، نیش و کنایه زدن، مسخره کردن با زبان واشاره، سخن چینی و بدگویی و .... در بر می گیرد

قرآن کریم در آیه ای دیگر می فرماید: «کسانی که دوست دارند کار زشت مؤمنین را فاش کنند، برای آنان عذاب دردناک است.»[15] بی گمان خدشه دار کردن شخصیت دیگران به هر شکل محکومت و ممنوع است، زیرا آثار اجتماعی ویرانگری در پی خواهد داشت که کمترین آن، ایجاد دشمنی و از بین رفتن صفا و صمیمیت در میان مردم است. بی تردید مؤمنان هیچ گاه این روش ها را به کار نمی گیرند زیرا علاوه بر آثار اجتماعی موجبات خشم و انتقام الهی را که در احادیث بالا به آن اشاره شد را فراهم می سازد.

پی نوشت:
[*]. الكافي: 2 / 356 / 1.
[1]. انصاری، مکاسب ، ج 1، ص 276.
[2]. حجرات،12؛ همزه،1.
[3]. حجرات، 12.
[4]. کلینی، اصول کافی، ج ۲.
[5]. نساء آیه ۴.
[6]. نهج البلاغه، نامه ۵۳.
[7]. احتجاج(طبرسی) ج 2 ، ص 340.
[8]. حجرات آیه ۴۹.
[9]. منافقون آیه ۶۳.
[10]اصول کافی، ج ۲، ص ۳۵۶، ح ۳.
[11]همان.
[12]لئالي الاخبار، ج ۵، ص ۲۲۶.
[13]لئالي‌الاخبار، ج ۵، ص ۲۴۱.
[14]همزه آیه ۱۰۴.
[15]نور آیه ۲۴.
----------------------
مطالعه بیشتر در:
تحقیر و سرزنش گناهکار عملی دو سر سوخت!

Share