ارزش مهمانی دادن در اسلام

آداب و ارزش مهمانی دادن در اسلام
شخصي اميرالمومنين عليه السلام را به خانه اش دعوت کرد آقا فرمودند من با سه شرط مي آيم. اول اينکه خودت را به تکلف و زحمت نياندازي. مهماني و افطاري دادن مستحب است حالا يکي برود قرض بکند حلال و حرام را به هم مخلوط بکند، بيايد به زن و بچه اش سخت بگيرد و اذيت و آزار کند اين کار خلاف است. دوم اين که اگر در خانه چيزي داري مضايقه نکن. (ما گفتيم از بيرون خودت را به زحمت نياندازي ولي اگر داخل خانه چيزي است مضايقه نکني.) سوم اين که به خانواده ات تحميل نکن. اميرالمومنين براي مهماني رفتن سه تا شرط گذاشت فرمود اگر اين ها را رعايت بکني مي آيم. در مهماني رفتن بايد صاحب خانه را هم مراعات کرد. مهمان نرود چند روز مهمان شود و قصد رفتن نداشته باشد. مهماني بيشتر نشود که خانواده صاحب خانه اذيت شوند.

روزي آقا اميرالمومنين علي بن ابي طالب عليه السلام غمگين و محزون بودند. گفتند: يا اميرالمومنين چرا غمگين و محزونيد؟ اميرالمومنين فرمودند: به خاطر اين که يک هفته است ميهمان به خانه ما نيامده است. يک هفته ميهمان نيامده بود حضرت ناراحت بودند. بعضي از خانواده ها هستند که شش ماه يک بار هم خانه اشان ميهمان نمي آيد و اگر بيايد هم ناراحت مي شوند. روايت ديدم اگر کسي صداي پاي ميهمان را بشنود و خوشحال بشود تا هفت طبقه ي آسمان خداوند گناهانش را مي آمرزد. که از آمدن ميهمان خوشحال شده است. بعضي ها هستند که اسم ميهمان لرزه بر اندام آن ها مي اندازد. حديث داريم ميهمان رزق اهل بيت و خانواده ي ميزبان را زياد مي کند و آفات و بلاها از آن خانه دور مي شوند. روايت داريم يک نفر به پيامبر خدا گفت من خيلي دلم مي خواهد ميهمان دعوت بکنم ولي خانم من قبول نمي کند. حضرت فرمودند: يکبار من و اصحاب را دعوت بکن به خانم خودت هم بگو جلوي در را نگاه بکند. يعني تا من باطن ميهماني را به او نشان بدهم. مرد رفت به خانمش گفت که من پيامبر و اصحاب را دعوت کردم ولي پيامبر گفته موقع آمدن ما جلو در بيا نگاه کن. موقع آمدن مهمان ها همسرش آمد نگاه کرد ديد وقتي پيامبر و اصحاب دارند مي آيند رزق آسماني دارد مي آيد، توشه هاي زاد و آذوقه است که به خانه اش مي ريزد و وارد مي شود. موقع رفتن باز پيامبر به آن مرد فرمود مي خواهيم برويم به خانمت بگو نگاه بکند. نگاه کرد ديد نکبت ها و بلاها که قرار بود در اين خانه به او برسد دارد از اين خانه بيرون مي روند. خانمش گفت من ديگر حاضر هستم هر وقت ميهمان خواستي بگو بيايد. ميهمان خيلي برکت خانه است . بعضي مواقع پيغمبر باطن اعمال را نشان مي دادند. مثلا خانمي در ماه رمضان غيبت کرد حضرت او را احضار کرد و فرمود روزه بوديد چرا غيبت کردي؟ چرا گوشت طر خوردي؟ خانم گفت: آقا من چيزي نخوردم. من روزه هستم. حضرت فرمودند استفراغ کن. يک تکه گوشت آدم از دهان زن بيرون افتاد. حضرت فرمود: اين گوشت غيبتي بود که کردي.

خيلي وقت ها خانواده ها غذاي ساده مي خورند ولي وقتي ميهمان مي آيد تشريفات به راه مي اندازند. پسر بچه ي بود که مي ديد هميشه در خانه اشان غذاي ساده مي خورند ولي وقتي مهمان دارند غذاهاي خوبي مي خورند. خودش هر روز به يکي از رفيق هاي پدرش يا فاميل ها مي گفت پدرم گفته امشب براي شام به خانه ي ما بياييد. تا مدتي هميشه خانه اشان مهمان مي آمد. روزي يکي از اين ميهمان ها گفت حاج آقا خيلي ممنون هستيم که اين حسن را دنبال ما فرستادي که ما را دعوت کند. پدر گفت: من حسن نفرستادم. پدر گفت حسن تو رفتي مهمان دعوت کردي؟ حسن گفت: بله الآن شش ماه است که من ميهمان دعوت مي کنم. ديدم هر وقت که ميهمان نداريميک غذاي ساده اي مي خوريم اما هر وقت ميهمان مي آيد غذاهاي خوبي تهيه مي کني. من شروع کردم هر روز براي خودمان همان دعوت کردم تا غذاهاي خوبي بخوريم.

روايت داريم شب عروسي فاطمه ي زهراء، پيامبر به عايشه و بعضي ها شير تعارف کردند. آن ها هم گفتند آقا ما ميل نداريم. پيامبر فرمودند: بين گرسنگي و دروغ جمع نکنيد. ما مردم ايران هم خيلي اهل تعارف دروغي هستيم. مي گويند شخصي دوستش را براي شام به خانه اش دعوت کرد، دوستش هم گفت سيرم. بعد از اسرار صاحب خانه مهمان شروع کرد به غذا خوردن، مهماني که مي کفت سيرم جند بشقاب غذا خورد. در اين موقع بچه صاحب خانه شروع کرد به گريه کردن، صاحب خانه گفت: بچه جان گريه نکن مي دهم اين مهمان سير تو را هم مي خورد.

آداب مهمان نوازی
بايد ميهماني را که دعوت مي کنيد يک غذاي حسابي برايش تهيه بکني اما ميهماني که بدون دعوت آمده همان چيزي که داخل خانه داريد همان را جلوي ميهمان بگذاريد. فرق بگذاريد بين ميهماني که دعوتش مي کنيد با ميهماني که سر زده آمده است. «خير الجود بذل الموجود» يعني بهترين جود و بخشش هماني است که در اختيار داري بخششي. روايت داريم ميهماني که از راه رسيده به او کمک کن وسايلش را داخل بياورد اما موقعي که مي خواهد برود شما ديگر به بردن وسايلش کمک نکن. چون معنايش اين است که زودتر برو. حالا اگر وسايلش سنگين است کمک بکنيد، ولي اينطور نشان ندهيد که ما منتظر بوديم شما زودتر برويد.

در روايت داريم مهماني که تازه رسيده سريع يک چيزي درست کنيد برايش بياوريد شايد خسته يا گرسنه است. حالا چايي يا غذا مي آوريد بعد نگوييد ديگر چايي نمي خوريد؟ بگوييد آقا چايي بيارورم. باز در روايت داريم مهمان غريب يا کسي که از راه دوري آمده و خيلي با شما انس ندارد با او صحبت و مذاکره بکند ساکت نشينيد. «المذاکره مفتاح الانس» صحبت کردن کليد انس گرفتن است. با مهمان خوش و بش کردن باعث مي شود مهمان خسته نشود، باعث ايجاد الفت و انس مي شود. طوري نباشيد که خسته بشود احساس غريبي بکند و بگذارد برود. يکي از آداب مهماني اين است که مهمان بايد حرف صاحب خانه را گوش بدهد. ميزبان مي گويد اينجا بنشين، اينجا بخواب، نگويد نه نه. چون صاحب خانه به وضع خانه ي خودش بهتر وارد است بايد مهمان به حرف او گوش بدهد.

در روايت داريم هم صاحب خانه و هم ميهمان آن غذا و سرويسي که داده مي شود کم نشمارند. يک حرفي که ما ايراني ها داريم اين است که وقتي غذا را جلوي مهمان مي گذاريم مي گوييم قابل ندارد. اين خيلي حرف زشتي هست. آيا ناني که از عرش تا فرش همه ي هستي چرخيده تا اين نان پيدا شده است قابل ندارد. پيامبر ما نان را مي بوسيد. فرمودند: «اللهم لا تفرق بيننا و بين الخبز» خدايا بين من و نان جدايي ميانداز. آيا اگر نان نباشد ما مي توانيم روزه بگيريم، نماز بخوانيم، جهاد بکنيم؟ اگر قحطي بشود چه مي شود. آيا اين نان، برنج، گوشت قابل ندارد؟ اين اهانت است و گناه دارد. روايت داريم براي صاحب خانه همين گناه بس است که وقتي چيزي آورد جلوي ميهمان گذاشت کم و ناقابل بشمارد. حالا اگر گفتيد آقا ما حق شما را نمي توانيم اداء بکنيم اين يک حرف ديگريست. ولي اين نعمت قابل دارد و خيلي هم ارزش دارد.

گناه است مهمان يا هر کس ديگري بگويد من فلان غذا را خوردم مريض شدم، به من ضرر زد. يک پلويي خورده مريض شده ولي ده نفر ديگر هم اين غذا را خوردند چيزيشان نشده است. معلوم است در غذا هيچ اشکالي نبوده است مزاج تو ايراد دارد. بگو مزاج من ايراد داشته به غذا و نعمت اهانت نکن. و باز براي مهمان هم همين گناه بس که بگويد اين پذيرايي که صاحب خانه کرده در شان من نبود و قابل مرا نداشت. پس بايد نه ميهمان نعمت خدا را کم ارزش بداند و نه صاحب خانه آداب ميهماني را رعاليت نکند. اگر در مهماني همين ريزه کاري ها را رعايت بکنيم خداوند همه ي فيوضات را به ما عنايت مي کند.

بازنشر : برگرفته از سخنرانی مکتوب استاد فرحزاد/ وبسایت تبارک