مقام محمود چیست؟
آیا انسان عادی میتواند به این مقام دست یابد؟!
نوع و سبک زندگی انسانها و شیوههای الگوپذیری آنان، زمینه تغییر و تحول مادی و غیر مادی در هر فرد را بهوجود میآورد؛ بهگونهای که ممکن است انسانی به واسطه پذیرش الگویی غلط و انتخاب سبک زندگی اشتباه، از اوج سعادت در پرتگاه رذالت قرار گیرد.
از این روست که اهل بیت گاه به صورت احادیث مستقیم و گاه در قالب دعا و نیایش سعی در آموزش سبک زندگی صحیح برای دستیابی به سعادت را داشتهاند و حتی در اکثر موارد نتیجه این سعادت را به طور واضح بیان نمودهاند.
یکی از مقاماتی که هر انسانی با انتخاب صراط مستقیم و قرار گرفتن در مسیر حق میتواند به آن دستیابی مقامی است که از آن به مقام محمود تعبیر میشود که اگر امکان دستیابی به آن نبود، هیچگاه مورد دعا و درخواست در زیارت عاشورا قرار نمیگرفت.
نکتهای که ذکر آن خالی از لطف نیست این مسئله میباشد که زیارت عاشورا آن گونه که از روایت امام صادق(ع) در کتاب مصباح شیخ طوسی به دست می‌آید، از جانب خداوند و حدیث قدسی است، یکی از تفاوت‌های حدیث قدسی با قرآن این است که رساندن آیات قرآن بلافاصله بعد از نزول آن به همه مردم واجب است، ولی ممکن است یک حدیث قدسی از جانب خداوند به پیامبر اکرم(ص) عرضه شود، بدون آنکه پیامبر(ص) آن را به یک نفر هم بگوید یا فقط به افراد خاص مثل سلمان و مقداد و ... تعلیم دهد.
زیارت عاشورا توسط خداوند بیان و توسط جبرئیل امین برای پیامبر اکرم(ص) هدیه آورده شد و امیرمؤمنان(ع) به امام مجتبی(ع) و ایشان به برادرش امام حسین(ع) و ایشان به امام سجاد(ع) و ایشان به فرزندش امام باقر(ع) و او به امام صادق(ع) انتقال دادند تا اینکه در زمان امام باقر و امام صادق(ع) که موقعیت بهره‌مندی خواص شیعیان از این حدیث قدسی ایجاد شد، امام باقر(ع)به علقمه و امام صادق آن را صفوان بن مهران در نجف آموزش دادند، و این مسئله ما را وامیدارد که با عمق بیشتری به فرازهای زیارت عاشورا مخصوصا فرازهای مقامات این دعا تامل نماییم.
در توضیح مقام محمود باید گفت بر طبق روایات و تفاسیر وارده این مقام ، مقام شفاعت است که در مرحله نخست، ويژه رسول خدا(صلى الله عليه وآله) و بعد اهل بيت(عليهم السلام) او است. روايات فراوانى وجود دارد كه مقام محمود را به مقام شفاعت، تفسير كرده است. امام صادق(عليه السلام) درباره مقام محمود مىفرمايد: مقام و مرتبهاى است كه همه پيشينيان و متأخران، غبطه آن را مىخورند.(1) در حديث ديگرى چنين آمدهاست: وقتى على بن ابى طالب(عليه السلام)، آيه فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَكَ عَسى أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً؛(2) را تلاوت كرد، پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله)،به على(عليه السلام) فرمود: همانا پروردگار متعال، شفاعت را به من بخشيد تا در حق اهل توحيد از امتم، شفاعت كنم و آن را درباره دشمنان تو و دشمنان فرزندان تو، ممنوع ساخت.(3) همچنين فرمود: مقام پسنديده، مقامى است كه من در آن براى امتم شفاعت مىكنم.(4)
مفسران به پيروى از اين احاديث، معتقدند كه «منظور از اين مقام والا و ارجمند، منزلت شفاعت و حتی بالاتر از مقام شفاعت است(5)
گرچه مقام محمود، ويژه پيامبر و آل اوست، ولى در مراحل پايينتر، عالمان راستين، شهدا و مؤمنين هم مىتوانند اين مقام را دارا شوند و به اذن خدا، از بعضى افراد، شفاعت كنند. اميرالمومنين(عليه السلام) در مورد اهل محشر مىفرمايد: «جمع مىشوند در موطنى كه در آن جا، مقام حضرت محمد(صلى الله عليه وآله) است. آن گاه، پيامبر به گونهاى خداوند را ستايش مىكند كه هيچ كس قبل از او ستايش نكرده است و بعد از آن، ستايش مىكند هر مؤمن و مؤمنهاى، و ابتدا مىكند به صديقين و شهدا و بعد از آن صالحان؛ در اين هنگام تمامى اهل آسمان و زمين، پيامبر را ستايش مىكنند؛ چنان كه در قرآن آمده است: عَسى أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً؛ «پس خوشا به حال كسى كه براى او در اين روز، بهره و نصيبى باشد و واى به حال كسى كه در اين روز، بهره و نصيبى نداشته باشد(6)
همانگونه که دیدیم«مقام محمود» مقام والایی است انسانی عادی را همانند معصومین به مرتبه شفاعت میرساند و ما به واسطه حب امام حسین(ع) و یاران ایشان و برائت از دشمنانشان، میتوانیم به آن دستیابیم به شرط اینکه مسیر زندگی خود را در نهان و آشکار حسینی انتخاب کنیم.
انشاءالله...
فهرست منابع
1. نورالثقلين، ج 3، ص 206
2. اسراء (17)، آيه 79.
3. تفسير برهان، ج 2، ص 438.
4. .نورالثقلين، ج 3، ص 392.
5. .تفسير موضوعى قرآن، ج 5، (معاد در قرآن)
