شرح و تفسیر دعای روز یازدهم ماه رمضان از حجت الاسلام سید محمدتقی قادری

شرح و تفسیر دعای روز یازدهم ماه رمضان از حجت الاسلام سید محمدتقی قادری

دعای روز یازدهم ماه رمضان، متضمن معارفی همچون دوست داشتن نیکی و احسان و ناپسند شمردن بدی و فسق و دور شدن از خشم و آتش جهنم است. در ادامه، شرح و تفسیر دعای روز یازدهم ماه رمضان از حجت الاسلام و المسلمین سید محمدتقی قادری را تقدیم روزه داران و میهمانان سفره الهی می نماییم.

متن و ترجمه دعای روز یازدهم ماه رمضان

«اللَّهُمَّ حَبِّبْ إلى فِيْهِ الاِحْسانَ، وَكَرِّهْ إلى فِيْهِ الفُسُوقَ وَالعِصْيانَ، وَحَرِّمْ عَلَيَّ فِيْهِ السَّخَطَ وَالنِّيرانَ، بِعَوْنِكَ يا غِياثَ المُسْتَغِيثِينَ: خدایا دوست گردان به من در این روز نیکی را، و نـاپسند بدار در این روز فسق و نافرمانی را، و حرام کن بر من در آن خشم و سوزندگی را، به یاریت‌، ای دادرس دادخواهان.» در این دعای روز یازدهم ماه رمضان چند خواسته و حاجت وجود دارد شرح و تفسیر هر یک از این خواسته ها نیازمند به شرح و توضیح نکاتی است که زمینه ساز فهم هریک ازخواسته ها است.

شرح فراز اول دعای روز یازدهم ماه رمضان

«اللَّهُمَّ حَبِّبْ إلى فِيْهِ الاِحْسانَ: خدایا دوست گردان به من در این روز نیکی را» شرح فراز نخست دعای روز یازدهم ماه رمضان مبتنی بر توضیح و بیان دو نکته‌ است؛

نکته اول؛ احسان از ریشه «حسن» و به معنای زیبایی و نیکی است و در قرآن در سه معنا به کار رفته‌ است؛

نخست؛ انجام کار نیک؛ «قُلْ یَا عِبَادِ الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا رَبَّکُمْ لِلَّذِینَ أَحْسَنُوا فِی هَذِهِ الدُّنْیَا حَسَنَةٌ؛ بگو ای بندگان مومن از پروردگارتان پروا کنید، برای کسانی که در این دنیا نیکی کنند [و اعمال صالح انجام دهند] پاداش نیکو است»، (سوره زمر/ ۱۰).

دوم‌‌؛ به معنای نیکی به دیگران است که در قرآن می‎خوانیم: «وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَ بَنِی إِسْرَائِیلَ لا تَعْبُدُونَ إِلا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا وَذِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا؛ یاد کنید که از بنی‌اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خداوند را نپرستید و به پدر و مادر و خویشاوندان و یتیمان و بینوایان نیکی کنید و با مردم به زبان خوش سخن بگویید»، (سوره بقره/ ۸۳).

سوم؛ به معنا ی انجام شایسته، نیکو و کامل یک عمل است که در این رابطه در قرآن آمده است: «الطَّلاقُ مَرَّتَانِ فَإِمْسَاکٌ بِمَعْرُوفٍ أَوْ تَسْرِیحٌ بِإِحْسَانٍ …؛ طلاق دو بار است پس از آن یا باید او را به طور شایسته[همسر خود] نگاه داشت، یا به نیکی رها کرد…»، (سوره بقره/ ۲۲۹)؛ منظور از «تَسْرِیحٌ بِإِحْسَانٍ» رها کردن به‌طور شایسته و نیکو و بدون آزار و اذیت است؛ به عبارتی جدایی هم باید با احسان و به دور از هرگونه خشم، کینه و انتقام‌جویی باشد. این معنا از احسان در کلام حضرت علی(ع) نیز آمده‌ است: «قیمة کلّ امریء ما یُحسنُه؛ ارزش هر انسانی به اندازه امور و کارهایی است که آنها را به نحو نیکویی انجام می‌دهد، (نهج‌البلاغه، حکمت ۸۱)؛ اولین کسانی که خداوند در قرآن فرموده آنان را دوست دارد و به آنان عشق می‌ورزد، مؤمنین نیستند، بلکه محسنین هستند؛ «إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ؛ به درستی که خداوند احسان‌کنندگان را دوست دارد.»، (سوره بقره/ ۱۹۵).

نکته دوم؛ این است؛ اولا: آنگونه که راغب در «مفردات» آورده است: «احسان» چیزی برتر از «عدالت» است؛ زیرا «عدالت» این است که انسان آنچه بر عهده اوست بدهد و آنچه متعلق به او است بگیرد؛ ولی‌ «احسان» این است که بیش از آنچه وظیفه اوست انجام دهد و کمتر از آنچه حق اوست بگیرد.

ثانیا: احسان بالاترین مراحل تکامل انسانی است که اسلام به آن توجّه دارد؛ لذا در بعضی از روایات‌ «احسان» به عنوان عبادت و بندگی توأم با یقین کامل و احساس مراقبت پروردگار در همه حال، تفسیر شده است، چنان‌که در حدیثی از پیغمبر(صلی الله علیه وآله وسلم) می‌خوانیم که درباره «احسان» فرمود: «انْ تَعْبُدَ اللَّه کَانَّکَ تَراهُ فَانْ لَمْ تَکنْ تَراهُ فِانَّهُ یَراکَ؛ آن گونه خدا را پرستش کن که گویی او را می‌بینی و اگر تو او را نمی‌بینی او قطعاً تو را می‌بیند»روشن است آن کسی که احساس چنین مراقبتی می‌کند نه تنها عبادتش عبادتی شایسته و دارای روح و حقیقت است، بلکه آثار این احساس در تمام اعمال و رفتار و گفتار او ظاهر می‌شود.

ثالثا: همان‌طور که در قرآن آمده است: «وَ أَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ؛ و نیکی کنید که خداوند نیکوکاران را دوست دارد»؛ لذا می توان گفت منظور از احسان، آمیختن انفاق با حسن رفتار نسبت به نیازمندان است؛ به گونه‌ای که همراه با گشاده‌روئی و مهربانی باشد و از هر نوع منّت و آنچه موجب رنجش و ناراحتی شخص انفاق شونده است، بر کنار باشد ازهمین رو در فراز آغازین دعای روز یازدهم ماه رمضان می خوانیم: «اللهُمَّ حَبِّبْ الَیَ‌ فیهِ الْإِحْسانَ؛ خدایا در این ماه شوق احسان و نیکی را در دلم قرار ده»

شرح فراز دوم دعای روز یازدهم ماه رمضان

«وَكَرِّهْ إلى فِيْهِ الفُسُوقَ وَالعِصْيانَ: و نـاپسند بدار در این روز فسق و نافرمانی را» شرح و تفسیر این فراز از دعای روز یازدهم ماه رمضان مبتنی بر بیان و توضیح دو نکته است؛

نکته اول؛ تفاوت (فسق) و(عصیان) در این است ، فسق در لغت خارج شدن هسته از درون خرما است، سپس در این معنا توسعه داده شده و به کسانی که از جاده بندگی خداوند بیرون می‌روند اطلاق شده است. در حقیقت همان‌گونه که هسته خرما به هنگام بیرون آمدن، آن قشر شیرین و مفید و مغذی را رها می‌سازد، افراد فاسق نیز با اعمال خود تمام ارزش و شخصیت خویش را از دست می دهند می‌دهند، لذا به تمام کسانی که لباس طاعت پروردگار را از تن در آورده و از راه و رسم بندگی خارج شده‌اند «فاسق» گفته شده است؛ فاسق‌ معنی وسیعی دارد و هر نوع خروج از رسم عبودیت و بندگی خدا را شامل می‌شود لذا در باره شیطان نیز می‌خوانیم: «فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ؛ در برابر فرمان خدا فاسق‌ گردید»، بنابراین هر گونه نافرمانی و سرپیچی از اوامر الهی را عصیان گویند و اصرار و مداومت بر عصیان فسق است.

نکته دوم؛ تنفر از گناه‌ مقوله ای ذاتی است، لیکن پس از ارتکاب و تکرار زشتی‌ها و بدی‌ها قبح‌ و زشتی آن‌ها از بین می‌رود؛ لذا تنفر قلبی سبب می‌شود که شخص لااقل آلوده گناه‌ نشود که اگر این تنفر نباشد او نیز به گناه‌ خو می‌گیرد و به صف گنه‌کاران می‌پیوندد. فسق و تکرار گناه، تدریجاً به صورت یک فضیلت‌ در نظر گنهکاران خود نمایی می‌کند؛ در واقع فسق، معصیت و نافرمانی خدا، چشم و گوش انسان را بسته و به مصداق حدیث نبوی‌ «حبُّک للشَّی‌ء یُعمی و یُصم» آدمی را کور و کر کرده و قدرت درک واقعیت‌ها را از او می‌گیرد و در چنین حال، زشتی‌ها در نظر او زیبا و زیبایی‌ها در نظر او زشت و بی رنگ می‌شود.

عصیان و سرکشی نکردن به خداوند با این همه جاذبه‌ها و کشش‌های عوامل گناه، آسان نیست، جاذبه زنان زیبا، جاذبه مال حرام، مقام و جاه نامشروع مقاومت لازم دارد، اگر نیروی دافعه و بازدارنده‌ای در میان نباشد، انسان جذب این انسان رباهائی می‌شود، که باید گفت میدان و حوزه جاذبه و کشش آن‌ها به قدری زیاد است که بسا افراد بسیار مهذّب و عبّاد ۷۰ ساله را هم به دام خود کشیده و جذب می‌کند، چنانچه در وقایع تاریخی منعکس است.

بنابراین تنها راه برای پرهیز از«عصیان و فسق» تنفر و کراهت قلبی نسبت به جاذبه های مظاهر گناه است چرا که هر چه این کراهت و تنفر قلبی نسبت به معصیت باشد طبعا فاصله انسان نسبت به فسق و معصیت بیشتر می شود در مقابل نور ایمان افزایش پیدا می کند. از همین رو در آیه(7) سوره حجرات آمده است: «وَ اعْلَمُواْ أَنَّ فِیکُمْ رَسُولَ اللَّهِ لَوْ یُطِیعُکمُ فىِ کَثِیرٍ مِّنَ الْأَمْرِ لَعَنِتُّمْ وَ لَاکِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْایمَانَ وَ زَیَّنَهُ فىِ قُلُوبِکمُ وَ کَرَّهَ إِلَیْکُمُ الْکُفْرَ وَ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْیَانَ أُوْلَئکَ هُمُ الرَّاشِدُون؛ و بدانید که رسول خدا در میان شماست اگر در بسیارى از کارها از [رأى و میل ] شما پیروى مى‌کرد، دچار هلاک و زحمت مى‌شدید، لیکن خدا ایمان را محبوب شما کرد و آن را در دل‌هاى شما آراست و انکار و نافرمانى و عصیان را منفور شما گردانید، آنها واقعا رشد یافتگانند».

و از آنجایی که تنفر قلبی مهمترین عامل بازدارنده معصیت و تداوم آن خواهد بود صائم و روزه دار توسل به ذات اقدس الهی می کند و با زبان روزه اینگونه تقاضا می کند: «وَكَرِّهْ إلى فِيْهِ الفُسُوقَ وَالعِصْيانَ، وَحَرِّمْ عَلَيَّ فِيْهِ السَّخَطَ وَالنِّيرانَ، بِعَوْنِكَ يا غِياثَ المُسْتَغِيثِينَ : خدایا دوست گردان به من در این روز نیکی را، و نـاپسند بدار در این روز فسق و نافرمانی را، و حرام کن بر من در آن خشم و سوزندگی را، به یاریت‌، ای دادرس دادخواهان.»

مطالب مرتبط و پیشنهادی : 

ویژه نامه ضیافت الله (ماه مبارک رمضان)

ویژه نامه احکام روزه و روزه داری

مجموعه استیکر ماه رمضان (ایام و مناسبتها)

دعاهای تصویری روزانه ماه مبارک رمضان

ویژه نامه پیام ادعیه روزانه ماه مبارک رمضان

ویژه نامه نشانی از آسمان - ویژه ماه مبارک رمضان

ویژه نامه چندرسانه ای ماه ترین ماه (ویژه ماه مبارک رمضان)