19 حقوق زن و شوهر دراسلام
دورنمائی از حقوق خانواده
حقوقی که زن و شوهر نسبت به یکدیگر دارند در قرآن مجید و روایات به طور مفصل ذکر شده ، و در این زمینه چیزی فروگذار نشده .
انسان وقتی این حقوق متقابل را مطالعه می کند ، آن را از معجزات فرهنگ پاک اسلام می بیند .
در هیچ مکتب و مدرسه ای بدین صورت به حقوق زن و شوهر اشاره نشده ، و هیچ مکتبی هم توان ارائه بهتر از آن را تا قیامت ندارد .
قسمتی از این حقوق متقابل واجب ، و قسمتی هم مستحب است ، ترک حقوق واجب بدون گذشت طرف مقابل موجب عذاب ، و ترک مستحب باعث کم شدن شیرینی زندگی است .
قسمت عمده ای از حقوق واجب و مستحب زن و شوهر نسبت به یکدیگر در کتاب شریف وسائل ، جلد 20 و 21 و 22 چاپ مؤسسه آل البیت ذکر شده ، که من تا جائی که نیاز باشد نقل می کنم ، و مطالعه مفصل آن را به عزیزانم در آن کتاب سفارش می نمایم .
ابتدا برای تبرّک متوسل به چند آیه قرآن در رابطه با این مسئله می شوم ، سپس به ذکر روایات می پردازم .
<< و عاشروهنَّ بالمعروفِ >>. [108]
با همسران خود خوشرفتاری کنید .
<< و لهنَّ مثل الَّذی علیهنَّ بالمعروف >>. [109]
و مانند همان حقوقی که مردان بر زنان دارند ، زنان به نحو معروف بر مردان دارند .
<< قد علمنا ما فرضنا علیهم فی ازواجهم >>. [110]
ما هر آنچه را در رابطه با زنانشان بر آنان واجب کرده ایم ، می دانیم .
اسحاق بن عمار می گوید : به حضرت صادق (علیه السلام) گفتم :
<< ما حَقُّ الْمَرْأَهِ عَلی زَوْجِهَا الَّذی اِذا فَعَلَهُ کانَ مُحْسِناً ; قالَ یُشْبِعُها وَ یَکْسُوها وَ اِنْ جَهِلَتْ غَفَرَ لَها وَ قالَ اَبُوعَبْدِاللّهِ کانَتْ اِمْرَأَهٌ عِنْدَ اَبی تُؤْذیهِ فَیَغْفِرُ لَها >>.
حق زن بر شوهرش چیست که وقتی آن را ادا کند مردی محسن و نیکوکار است ؟ فرمود او را با غذای مطلوب سیر کند ، و لباسش را تأمین کند و چون کاری جاهلانه از او سرزد وی را ببخشد ، حضرت فرمود : پدرم زنی داشت آزاردهنده ولی آن حضرت او را می بخشید .
امام ششم (علیه السلام) فرمود : رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند :
<< اَوْصانی جَبْرَئیلُ بِالْمَرْأَهِ حَتّی ظَنَنْتُ اَنَّهُ لا یَنْبَغی طَلاقُها اِلاّ مِنْ فاحِشَه مُبَیِّنَه >>.
چندان امین وحی نسبت به زن سفارش کرد ، که گمان کردم طلاق او جز با ارتکاب زنا جایز نیست .
و نیز آن حضرت فرمود :
<< رَحِمَ اللهُ عَبْداً اَحْسَنَ فیما بَیْنَهُ وَ بَیْنَ زَوْجَتِهِ فَاِنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ مَلَّکَهُ ناصِیَتَها وَ جَعَلَهُ الْقَیِّمَ عَلَیْها >>.
رحمت خدا بر کسی که تمام برنامه های بین خود و همسرش را نیکو انجام دهد ، چه خداوند اختیار زن را به مرد داده ، و شوهر را سرپرست او نموده .
رسول حق (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود :
<< مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ ضَیَّعَ مَنْ یعُولُ >>.
کسی که حقوق عائله خود را ضایع کند از رحمت خدا دور است .
و نیز آن حضرت فرمود :
<< خَیْرُکُمْ خَیْرُکُمْ لاَِهْلِهِ وَ اَنَا خَیْرُکُمْ لاَِهْلی >>.
بهترین شما کسی است که برای خانواده اش بهتر باشد ، و من برای خانواده ام از تمام شما بهترم .
و نیز فرمود :
<< عِیالُ الرَّجُلِ أُسَرائُهُ وَ اَحَبُّ الْعِبادِ اِلَی اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ اَحْسَنُهُمْ صُنْعاً اِلی أُسَرائِهِ >>.
عائله شخص در قید اویند ، محبوبترین بندگان نزد خدای عز و جل کسی است که با افراد در قیدش بهتر رفتار کند .
حقوق زن بر شوهر
1 تهیه لوازم زندگی
رسول حق (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود :
<< فَعَلَیْکُمْ رِزْقُهُنَّ وَ کِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ >>.
خوراک و پوشاک زنان به نحو معروف بر شما واجب است .
امام سجاد (علیه السلام) فرمود :
<< لَئَنَ اَدْخُلُ السُّوقَ وَ مَعِیَ دِرْهَمٌ اَبْتاعُ بِهِ لَحْماً لِعِیالی وَ قَدْ قَرِمُوا اِلَیْهِ اَحَبُّ اِلَیَّ مِنْ اَنْ اُعْتِقَ نَسَمَهً >>.
وارد شدن به بازار و خرید یک درهم گوشت برای عائله ام که آن را هوس کرده اند ، برای من محبوبتر از بنده آزاد کردن است .
امام ششم (علیه السلام) فرمود :
<< مِنْ سَعادَهِ الرَّجُلِ اَنْ یَکُونَ الْقَیِّمَ عَلی عِیالِهِ >>.
سرپرستی زن و بچه و رسیدگی به امور آنان از خوشبختی مرد است .
2 مباشرت
از امام هشتم (علیه السلام) پرسیدند: شخصی زن جوانی دارد ، به خاطر مصیبتی که بر مرد وارد شده چند ماه و شاید یک سال است با او نزدیکی نکرده ، البته نیت آزار زن را نداشته ، عذرش مصیبت زدگی بوده ، آیا این مرد گناهکار است ؟ فرمود : آری پس از چهارماه معصیت کار است .
ابوذر از رسول حق پرسید ، آمیزش مرد با همسرش در عین اینکه لذت دارد ، ثواب هم دارد ؟
فرمود: آری ، اگر از راه نامشروع کام دل بجوئی حرام نیست ؟ عرضه داشت چرا ، فرمود :پس حلالش هم ثواب دارد!
در معارف الهیه آمده مستحب است مرد هر چهار شب یک شب جهت آمیزش در کنار همسرش باشد .
3 گشایش در زندگی
رسول حق (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود :
کسی که به بازار می رود و برای عیالش تحفه می خرد ، مانند کسی است که در خانه مستمندان صدقه می برد ، او باید تحفه خریده شده را وقتی به خانه برد ابتدا به دخترانش بدهد ، زیرا هرکس دخترش را خوشحال کند چنان است که بنده ای از نسل اسماعیل آزاد کرده ، و هرکس دیده پسرش را با بردن تحفه روشن کند ، گویا از ترس خدا اشک ریخته ، و کسی که از ترس خدا گریه کند حضرت حق او را وارد بهشت های پرنعمت کند .
موسی بن جعفر (علیه السلام) فرمود :
<< عِیالُ الرَّجُلِ أُسَرائُهُ فَمَنْ اَنْعَمَ اللّهُ عَلَیْهِ بِنِعْمَه فَلْیُوَسِّعْ عَلی أُسَرائِهِ فَاِنْ لَمْ یَفْعَلْ اَوْشَکَ اَنْ تَزُولَ تِلْکَ النِّعْمَهُ >>.
عائله مرد در اختیار و قید اویند ، خداوند به هر کس نعمت داده بر عائله خود گشایش دهد ، وگرنه ممکن است آن نعمت از او سلب شود .
<< عَنِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه وآله وسلم) اَنَّهُ نَهی اَنْ یَشْبَعَ الرَّجُلُ وَ یُجیعَ اَهْلَهُ >>.
رسول خدا از اینکه مرد سیر باشد و همسرش گرسنه نهی فرمود .
امام ششم (علیه السلام) فرمود :
<< اِنَّ الْمَرْءَ یَحْتاجُ فی مَنْزِلِهِ وَ عِیالِهِ اِلی ثَلاثِ خِلال یَتَکَلَّفُها وَ اِنْ لَمْ یَکُنْ فی طَبْعِهِ ذلکَ : مُعاشِرَهٌ جَمیلَهٌ ، وَسَعَهٌ بِتَقْدیر ، وَ غَیْرَهُ بِتَحَصُّن >>.
مرد باید در برنامه خانه و خانواده سه چیز را بر خود تحمیل کند ، هر چند خلاف میلش باشد:
خوشرفتاری ، توسعه در معاش بدون اسراف ، و غیرت ناموسی .
امام چهارم (علیه السلام) فرمود :
<< اِنَّ اَرْضاکُمْ عِنْدَ اللهِ اَسْبَغُکُمْ عَلی عِیالِهِ >>.
هر که بر خانواده اش بیشتر توسعه دهد ، حضرت حق از او خوشنودتر است .
رسول حق (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود :
<< اِذا اَنْفَقَ الْمُسْلِمُ عَلی اَهْلِهِ نَفَقَهً وَ هُوَ یَحْتَسِبُها کانَتْ لَهُ صَدَقَهٌ >>.
آنچه را مسلمان به خاطر خدا برای همسرش می خرد ثواب صدقه دارد .
4 احترام به زن
رسول حق (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود :
<< مَنِ اتَّخَذَ زَوْجَهً فَلْیُکْرِمْها >>.
کسی که زن می گیرد ، باید او را احترام کند .
و فرمود :
<< اَیُّما رَجُل ضَرَبَ اِمْرَأَتَهُ فَوْقَ ثَلاث اَقامَهُ اللهُ یَșҙřΠالْقِیامَهِ عَلی رُؤُسِ الْخَلائِقِ فَیَفْضَحُهُ فَضیحَهً یَنْظُرُ اِلَیْهِ الاَْوَّلُونَ وَ الاْخِرُونَ >>.
هرکس همسرش را بیش از سه مشت بزند ، خداوند در قیامت در برابر اولین و آخرین رسوایش کند .
رسول حق (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود :
<< اَیَضْرِبُ اَحَدُکُمُ الْمَرْأَهَ ثُمَّ یَظَلُّ مُعانِقَها >>.
آیا روز ، زن را به باد کتک می گیرید ، و شب او را به آغوش می خوانید ؟ !
و نیز فرمود :
<< اِنَّمَا الْمَرْأَهُ لُعْبَهٌ مَنِ اتَّخَذَها فَلا یُضَیِّعْها >>.
همانا زن لعبت است ، کسی که با او ازدواج می کند او را ضایع ننماید .
و فرمود :
<< اِنّی اَتَعَجَّبُ مِمَّنْ یَضْرِبُ اِمْرَأَتَهُ وَ هُوَ بِالضَّرْبِ اَوْلی مِنْها لا تَضْرِبُوا نِسائَکُمْ بِالْخَشَبِ فَاِنَّ فیهِ الْقِصاصَ >>.
در شگفتم کسی که همسرش را می زند ، با اینکه خود او به کتک خوردن سزاوارتر است ، زن را با چوب مزنید که موجب قصاص است .
امیرالمومنین (علیه السلام) فرمود :
<< . . . وَ اِنَّهُنَّ اَمانَهٌ فَلا تُضارُّوهُنَّ وَ لا تَعْضُلُوهُنَّ >>.
زنان در دست شما امانت هستند ، بر آنان سخت نگیرید ، و بلاتکلیفشان مگذارید .
حولا از رسول حق پرسید : زن را بر مرد چه حقی است ؟
فرمود : برادرم جبرئیل آنقدر سفارش زنها را کرد ، که تصور کردم مرد حق ندارد اف به او بگوید .
گفت: محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) درباره زنان از خدا بترسید ، اینان رنج و سختی زندگی را تحمل می کنند ، به مقتضای دستور حق و نص قرآن و سنت و شریعت محمدی بر شما حلال شده اند ، در برابر این که تن در اختیار لذت های شما می نهند و فرزندانتان را در اندرون خود حمل می کنند ، تا آنجا که به وقت زائیدن دچار دردهای خطرناک می شوند ، حقوق واجبی بر عهده شما دارند ، با آنان مهربان باشید ، آنان را دلخوش دارید ، تا با شما بسازند ، از آنان اظهار کراهت و ملال نکنید در آنچه به عنوان مهر به
آنان داده اید طمع نورزید ، و چیزی از آن را به زور استرداد ننمائید .
5 آراسته و پاکیزه بودن
همانطور که مرد ، زن خود را دوست دارد زیبا ، پاکیزه ، خوش لباس ، معطر ببیند ، زن هم از مرد خود همین توقع را دارد ، نظافت ، پاکی ، حمام ، مسواک ، سرشستن ، شانه زدن ، ناخن گرفتن ، عطر زدن ، لباس منظم و پاکیزه پوشیدن و سایر زینت های حلال بر اندام مرد ، زن را خوشدل و راضی می کند ، و به عفت و پاکدامنی او می افزاید ، و از چشم دوختن به دیگران و در خیال گرفتن غیرشوهر حفظ می کند .
حسن بن جهم می گوید : امام هفتم (علیه السلام) راخضاب کرده دیدم ، عرضه داشتم قربانت شوم خضاب کرده ای ؟ فرمود : آری ، آمادگی و خودآرائی مرد موجب افزایش عفت زن است ، زنانی که ترک عفت کردند ، به این خاطر بود که شوهر خود را آرایش کرده ندیدند ، سپس از من پرسید ، تو دوست داری همسرت را آشفته و درهم و برهم ببینی ؟
حضرت رضا (علیه السلام) از پدران بزرگوارش روایت می کند :
<< اِنَّ نِساءَ بَنی اِسْرائیلَ خَرَجْنَ مِنَ الْعَفافِ اِلَی الْفُجُورِ ، مااَخْرَجَهُنَّ اِلاّ قِلَّهُ تَهْیِئَهِ اَزْواجِهِنَّ وَ قالَ اِنَّها تَشْتَهی مِنْکَ مِثْلَ الَّذی تَشْتَهی مِنْها >>.
زنان بنی اسرائیل از عفت و پاکی دست کشیدند ، و این مسئله هیچ علّتی نداشت جز اینکه شوهران آنها خود را نمی آراستند ، سپس فرمود: زن هم از مرد همان انتظاری را دارد که مرد از او دارد .
بعضی ازمردان واقعاً بی انصافند ، به خود نمی رسند ، دیر به دیر اصلاح می کنند ، اهل دود هستند ، دندان و دهانشان کثیف و بدبو است ، لباس مناسبی به تن ندارند ، به قیافه خود نمی رسند ، و از این بدتر توقع دارند زن آنها به هر شکلی دربست در اختیار آنان باشد ، اینان مردانی ستمگر ، و مستحق عتاب و سرزنش هستند .
6 خوش زبانی و مدارا
درشت گوئی ، بدزبانی ، تندی ، سخت گیری طرف مقابل انسان را هر که باشد وادار به عکس العمل می کند .
حال و مقال وقتی خارج از حدود باشد ، زن را دلگیر ، و روحیه او را کسل و در نتیجه فضای زندگی به تلخی و سردی می گراید .
امیرالمؤمنین (علیه السلام) در این زمینه به مردان ، چنین دستور می دهد :
<< فَدارُوهُنَّ عَلی کُلِّ حال وَ اَحْسِنُوا >>.
با آنان در همه حال مدارا کنید ، خوش زبان و نرمخو باشید ، و در تمام امور نیکی نمائید ، که عکس العمل آنان با شما به همین صورت است .
7 رعایت اراده و اختیار خود را بنماید
بعضی از مردان از آزادی خداداده ، و اراده و اختیار خود چشم می پوشند ، و دربست در اختیار زنان خود قرار می گیرند ، و بعضی از زنان با تسخیر اراده و اختیار شوهر ، حاکمیت بر زندگی را به دست می گیرند ، و مرکب حیات را به هر کجا که خاطر خواه آنهاست می رانند .
این نوع زندگی به طور اغلب به یک زندگی شیطانی تبدیل شده ، و موجی از گناه و معصیت ، و اسراف و تبذیر ، و خواسته های نامشروع زندگی را پوشانده ، و معنویت را فراری داده ، و خانه و خانواده را از اصول الهی و انسانی منحرف نموده است .
درصد بالائی از خانواده ها در این زمان دچار این بلای خانمانسوز هستند ، به جای اینکه قیام زندگی بستگی به مرد داشته باشد ، بستگی به زن دارد ، به عوض اینکه شوهر باید شوهر زن باشد ، زن شوهری برای
شوهر خود است ، و خدا نکند مرد از خواسته زن هر چند نامشروع و خلاف خدا اطاعت نکند ، آن زمان است که جنگ و دعوا شروع می شود ، و آتشی خانمانسوز با دست زن روشن می گردد ، و تا مرد تسلیم نشود ، یا او را طلاق ندهد ، آن آتش جهنمی فرو نمی نشیند .
علی (علیه السلام) در رابطه با چنین مردان اختیار از دست داده ، و ضعیف و زبون شده فرمود :
<< کُلُّ امْرِیء تُدَبِّرُهُ اِمْرَأَهٌ فَهُوَ مَلْعُونٌ >>.
هر مردی اختیارش را به دست زن دهد ملعون است .
و فرمود :
<< مَنْ اَطاعَ اِمْرَأَتَهُ اَکَبَّهُ اللهُ عَلی وَجْهِهِ فِی النّارِ قیلَ وَ ما تِلْکَ الطّاعَهُ قالَ تَطْلُبُ اِلَیْهِ . . . الثِّیابَ الرِّقاقَ فَیُجیبُها >>.
آن مردی که دربست تسلیم زن شود ، خداوند او را با روی به آتش جهنم درافکند ، پرسیدند ، چگونه ، فرمود : لباس بدن نما از مرد بخواهد و او بپذیرد!
و درباره اینگونه زنان در زمانی که مردی از زن خود شکایت کرد ، در حضور مردم خطبه ای بدین صورت ایراد فرمودند :
مردم به هیچ صورت از زن اطاعت نکنید ، هیچ مال به دست او ندهید ، تدبیر امور زندگی را به وی وامگذارید ، اگر این طایفه به اختیار خود باشند همه را دچار مهلکه می کنند ، سر از فرمان شوهر بپیچند ، ما اینگونه یافتیم که این جماعت به هنگام نیاز ، تقوا را رعایت نکنند ، در برابر شهوت به سرعت از پای درآیند ، تا دوران پیری به فکر زر و زیورند ، و به وقت ناتوانی خودبین و مغرور و خودپسند ، اگر گوشه ای از خواسته های آنان انجام نگیرد تمام لطف و محبت ها را نادیده گیرند ، و شر و بدی را در گوشه خاطر جا دهند ، بدون پروا تهمت زنند ، از سرکشی و طغیان دست نکشند ، و مدام بر سر راه شیطان نشینند . [111]
حقوق شوهر بر زن
حقوق شوهر بر زن
قسمت عمده ای از استحکام پایه های زندگی ، در گرو رعایت حق شوهر از جانب زن است .
در این زمینه زن لازم است فقط و فقط حضرت حق و قیامت را لحاظ کند ، و از دستورگیری از دیگران نسبت به شوهرش ، و قبول دخالت اطرافیان بپرهیزد .
چه بسا که دیگران در فرمانها و دستورات خود در خطا و اشتباه باشند ، یا نسبت به جمال و جلال زندگی و امنیت زن و شوهر نظر سوئی داشته باشند ، و چه بسا که مایه دخالت دیگران در زندگی زن و شوهر جوان و تازه عروسی کرده حسادت باشد .
نفوذپذیری و اثرگیری زن زیاد است ، بنابراین به این حالت طبیعی خود ، و امکان اشتباه و حسادت دیگران توجه عمیق داشته باشد ، و در رعایت حق شوهر ، که رعایت حق ایمانی و اسلامی و انسانی است خدا را ملاحظه کند ، و قیامت خود را در نظر بگیرد .
مرد دوست دارد زن ، زن او باشد ، حالات زن بودنش محفوظ باشد ، از اینکه بالاخره زن است و زن آفریده شده دست برندارد ، لطافت ، ناز ، طنازی ، عشوه گری خود را برای شوهر حفظ کند ، مقلد دیگران و قبول کننده
دخالت اقوام نزدیک و دور و همسایه و معاشر نباشد .
در هر صورت زنِ شوهر باشد ، و بر محور خواسته های مشروع او زندگی کند ، امور خانه را مطابق میل شوهر اداره کند و برای فرزندانش مادر باشد .
بعضی از زنان زن بودن خود را فراموش می کنند ، ضمخت و خشن و تند و قهرمان مسلک می گردند ، که این حالات کام مرد را فوق العاده تلخ و او را از ازدواج و زندگی پشیمان و گاهی از عمر خود سیر می کند .
تمکین زن از شوهر به وقت نیاز مرد ، اطاعت او از همسر در تمام امور شرعی و اخلاقی حق بیرون رفتن از خانه و مسافرت ، منهای سفر حج واجب از حقوق واجبه شوهر بر عهده زن ، و قسمتی هم مستحب است .
1 اطاعت
حضرت باقر (علیه السلام) فرمود :
<< جاءَتْ اِمْرَأَهٌ اِلَی النَّبِیِّ فَقالَتْ یا رَسُولَ اللّهِ ما حَقُّ الزَّوْجِ عَلَ الْمَرْأَهِ فَقالَ لَها اَنْ تُطیعَهُ وَ لا تُعْصِیَهُ >>.
زنی به محضر رسول حق آمد و گفت حق شوهر بر زن چیست ؟ فرمود : اطاعت از شوهر و پرهیز از عصیان نسبت به او .
رسول حق (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود :
<< اِذا صَلَّتِ الْمَرْأَهُ خَمْسَها ، وَ صامَتْ شَهْرَها ، وَ حَجَّتْ بَیْتَ رَبِّها ، وَ اَطاعَتْ زَوْجَها ، وَ عَرَفَتْ حَقَّ عَلِیٍّ (علیه السلام) فَلْتَدْخُلْ مِنْ اَیِّ اَبْوابِ الْجِنانِ شاءَتْ >>.
به هنگامی که زن نماز واجب پنج وقت را بخواند ، و روزه رمضان را بگیرد ، و حج خود را انجام دهد ، و از شوهرش فرمان ببرد ، و حق علی (علیه
السلام) را که امام واجب الاطاعه است بشناسند ، از هر دری از هشت در بهشت که می خواهد به بهشت درآید .
به این روایت بسیار مهم که از رسول باکرامت اسلام رسیده توجه کنید :
<< کُلُّ امْرَأَه صالِحَه عَبَدَتْ رَبَّها وَ اَدَّتْ فَرْضَها ، وَ اَطاعَتْ زَوْجَها دَخَلَتِ الْجَنَّهَ >>.
هر آن زن شایسته ای که خدا را عبادت کند ، واجبات را ادا نماید ، از شوهر فرمان برد ، وارد بهشت می شود .
<< ما مِنْ اِمْرَأَه صَلَّتْ صَلوتَها وَ لَزِمَتْ بَیْتَها وَ اَطاعَتْ زَوْجَها اِلاّ غَفَرَ اللهُ لَها ذُنُوبَها ما قَدَّمَتْ وَ اَخَّرَتْ >>.
هر آن زنی که نماز بگذارد ، بدون نیاز از خانه بیرون نرود ، از شوهر اطاعت کند ، خداوند گناهان گذشته و آینده اش را بیامرزد .
به زنی به نام حولا فرمود :
به آن خدائی که مرا به راستی مقام نبوت داده ، مرد بر زن حق دارد ، چون شوهر او را طلب کند اجابت نماید ، اگر دستوری دهد سرنپیچد ، و با او ستیزه و مخالفت نکند .
و در گفتاری بسیار مهم و کوبنده فرمود :
<< لا تُؤَدِّی الْمَرْأَهُ حَقَّ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ حَتّی تُؤَدِّیَ حَقَّ زَوْجِها >>.
زن تا حق شوهر را ادا نکند ، حق خداوند را ادا نکرده!!
در این روایات ملاحظه کردید که تنها اطاعت از شوهر ملاک نجات نیست ، بلکه ایمان زن و عبادت او و ادای واجبات و ترک محرمات نیز دخالت قابل توجه در نجات او دارد ، به این معنا که وقتی همه این واقعیات در وجود زن جمع باشد عامل رستگاری و فلاح او در دنیا و آخرت است
2 تمکین
زن در غیر مواردی که از نظر شرع محدودیت دارد ، واجب است نسبت به خواسته مرد ، در مسئله کام گیری تسلیم باشد ، حتی مستحب است در این زمینه پیش قدم شده آمادگی خود را اعلام نماید .
رسول حق (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود :
<< عَلَیْها اَنْ تَطَیَّبَ بِاَطْیَبِ طیبِها ، وَ تَلْبَسَ اَحْسَنَ ثِیابِها ، وَ تُزَیِّنَ بِاَحْسَنِ زینَتِها ، وَ تَعْرِضَ نَفْسَها عَلَیهِ غُدْوَهً وَ عَشِیَّهً وَ اَکْثَرُ مِنْ ذلِکَ حُقُوقُها >>.
بر زن لازم است از بهترین عطر استفاده کند ، زیباترین لباسش را بپوشد ، خود را به نیکوترین وجه آرایش دهد ، و صبح و شب همچون طاووس خرامان خود را به شوهر عرضه نماید ، باز هم حقوق شوهر بیش از اینهاست!
اگر زن به همین صورت به دستور رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) عمل کند ، شوهرش را برای خود حفظ کرده ، و او را از چشم چرانی ، و هوس نسبت به دیگران ، یا رفتن دنبال این و آن حتی به صورت مشروع بازداشته .
عمده ای از اختلافات از همین ناحیه مایه می گیرد ، زن عطر و بهترین لباس و نیکوترین آرایش را به وقت رفتن مهمانی و عروسی برای خود می خواهد ، و نسبت به شوهر روش و منش او معمولی است ، تازه وقتی از مهمانی و عروسی برمی گردد ، برای شوهر مهلت دیدن او را به آن صورت نمی گذارد ، بلافاصله لباس زیبا را از تن درآورده لباس خانه می پوشد ، و زینت و آرایش را جمع کرده به صورت عادی درمی آید ، کاری که شوهر را دل زده ، رنجیده ، و ناراحت می کند و باعث سست شدن رابطه ، و فراهم کننده امور دیگر می گردد .
بسیاری از مردان جوان ، و متوسط نزد خود من از عادی بودن ، بی تفاوت بودن ، بی میل بودن زنانشان به مسئله تمکین ، و دوری کردنشان از آرایش برای شوهر و لباس زیبا پوشیدن ، و جلوه دادن خود شکایت کرده ، و میل به رفتن دنبال متعه ، یا ازدواج مجدد را اظهار کرده ، و درخواست حل مشکل نموده اند .
من تنها سفارشی که به بانوان دارم این است که در این مرحله با تمام وجود از دستورات رسول اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) و امامان معصوم (علیهم السلام) اطاعت کنید تا مشکلی پیش نیاید ، و مرد بیرون از خانه را هوس ننماید ، وگرنه بنای زندگی ویران می شود ، و گناه نابخشودنی ویرانی خانه و خانواده در روز قیامت به عهده شماست!
در رابطه با میل مرد به زن و تمکین زن نسبت به شوهر رسول خدا دستور عجیبی دارند ، این دستور را در پاسخ زنی که از حق شوهر از رسول خدا پرسید فرمودند :
<< وَ لا تَمْنَعْهُ نَفْسَها وَ اِنْ کانَتْ عَلی ظَهْرِ قَتَب >>.
او را از کام گیری منع نکند هر چند بالای شتر باشد ، کنایه از اینکه این مسئله مهم است و عامل پابرجائی محبت شوهر و حفظ او از امور خارج از خانه .
و باز آن حضرت فرمودند :
<< لا تُطَوِّلْنَ صَلوتَکُنَّ لِتَمْنَعْنَ اَزْواجَکُنَّ >>.
برای اینکه شوهر را به وقت نیازش از سر واکنید نماز را که
بالاترین عبادت است طولانی نکنید .
3 بیرون رفتن از خانه
متأسفانه این واقعیت بسیار سودمند ، یعنی وجوب اطاعت زن از شوهر در بیرون رفتن از خانه از جانب بسیاری از زنان ، که از حیثیت الهی زن بودن خود دست برداشته اند ، و برای خود نسبت به شوهرشان مردی قائلند تعطیل شده .
اگر بیرون رفتن زن از خانه به طور آزاد و دلخواه مصلحت بود ، خداوند مهربان ، آن را گره به زلف اجازه شوهر نمی زد .
بی اجازه بیرون رفتند ، و مایه فتنه و فساد شدند ، پاکی و متانت جامعه را به هم زدند ، عادی هم بیرون نرفتند ، زیباترین لباس را پوشیدند ، به بهترین وجهی آرایش کردند ، موی و روی را بیرون انداختند ، در برابر مردم کوچه و بازار طنازی کرده به عشوه گری برخاستند ، و گاهی در این زمینه چراغ غیرت مرد را هم خاموش کردند ، تا به بازیگری های او اعتراض نکند ، از فرهنگ شیطانی یهود و نصاری و به قول خودشان تمدن و تجدد پیروی نمودند ، و بلاهائی به سر اسلام و مسلمین آوردند که تا قیامت جبران نمی شود!
<< نَهی رَسُولُ اللّهِ اَنْ تَخْرُجَ الْمَرْأَهُ مِنْ بَیْتِها بِغَیْرِ اِذْنِ زَوْجِها فَاِنْ خَرَجَتْ لَعَنَها کُلُّ مَلَک فِی السَّماءِ وَ کُلُّ شَیْء تَمُرُّ عَلَیْهِ مِنَ الْجِنِّ وَ الاِْنْسِ حَتّی تَرْجِعَ اِلی بَیْتِها >>.
رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) از بیرون رفتن زنان از خانه بدون اجازه شوهر نهی کردند ، اگر زن بدون اجازه و رضای شوهر خارج شود تمام ملائکه آسمان و هر جن و انسی که بر او می گذرد
لعنتش می کنند تا به خانه بازگردد .
امام صادق (علیه السلام) می فرماید :
مردی از انصار به مسافرت رفت و به همسرش تأکید کرد تا من برنگردم از خانه بیرون نرو ، پدر آن زن در ایام سفر شوهرش بیمار شد ، زن کسی را نزد رسول حق فرستاد ، و اجازه عیادت خواست فرمود از شوهر اطاعت کن و در خانه بنشین ، حال بیمار سنگین شد باز پیام داد ولی رسول اسلام همان جواب را داد ، پدر از دنیا رفت ، زن قاصدی نزد پیامبر فرستاد ، که برای نماز به جنازه پدر بروم حضرت همان جواب را داد ، پدر را به خاک سپردند و زن در خانه ماند ، پیامبر پیام دادند ، ای زن خداوند بپاس این فرمانبرداری از شوهرت ، پدرت و تو را آمرزید!
امیرالمؤمنین (علیه السلام) به مردان سفارش اکید می کند :
بانوان را از دیدن اجانب حفظ کن ، زیرا محجوب بودن آنان عفتشان را بیشتر حفظ می کند ، بیرون رفتن آنان و در مناظر عمومی قرار گرفتنشان ، فسادش بیشتر از این نیست که افرادی را که مورد اعتماد نیستند به خانه ببری ، اگر توانستی کاری کنی که جز ترا نشناسند این کار را انجام بده .
4 پرهیز از آزار شوهر و تندخوئی و بدزبانی
رسول اسلام (صلی الله علیه وآله وسلم) در این زمینه سخنرانی عجیبی دارند ، این سخنرانی را برای زنان ایراد فرمودند :
ای زنان در راه خدا صدقه دهید گرچه از زیور و زینت خود ، گرچه یک دانه خرما ، چه اینکه بیشتر شما هیزم جهنم هستید ، لعنت می کنید ، و نسبت به خدمات
شوهر سپاسگزار نیستید .
زنی عرضه داشت : مگر ما نیستیم که مادری می کنیم ، کودک را ماهها در شکم می پرورانیم ، به او شیر می دهیم ، مگر این دختران سرپرست خانه ها ، و این خواهران دلسوز برادرها از جنس ما نیستند ؟ فرمود : چرا ، باردار هستید ، فرزند می آورید ، شیر می دهید ، مهربان و باعاطفه اید ، اگر ناسازگاری با شوهر و آزار دادن به او نبود هیچ زن نمازگزاری به آتش قیامت نمی سوخت .
امام ششم (علیه السلام) فرمود :
نماز سه نفر قبول نیست; خدمتکار گریخته تا وقتی دست به دست صاحبش بگذارد ، زنی که شب تا صبح شوهر از او ناراضی باشد ، پیشوائی که مردم او را نخواهند و او امامت کند .
علی بن جعفر از برادرش امام کاظم (علیه السلام) پرسید :
<< اَلْمَرْأَهُ الْمُغاضِبَهُ زَوْجَها هَلْ لَها صَلاهٌ وَ ما حالُها ؟ قالَ لا تَزالُ عاصِیَهً حَتّی یَرْضی عَنْها >>.
زنی که با سوء خلق ، بدزبانی ، درشت گوئی مردش را خشمگین کند نماز و حالش نزد خدا چگونه است ؟ فرمود : در معصیت بسر می برد تا وقتی که شوهر راضی شود .
رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) به حولا فرمود : به آن خدائی که مرا به صدق و راستی به مقام رسالت انتخاب کرده ، هنگامی که مرد بر زن خشم بگیرد خداوند نیز بر او خشم گیرد .
رسول حق از زنان می خواهد بیش از قدرت و توانائی مرد بر مرد تحمیل نکنند ، شکوه او را نزد احدی چه خویش و چه بیگانه نبرند .
امام
ششم فرمود :
<< مَلْعُونَهٌ مَلْعُونَهٌ اِمْرَأَهٌ تُؤذی زَوْجَها وَ تَغُمُّهُ ، وَ سَعیدَهٌ سَعیدَهٌ اِمْرَأَهٌ تُکْرِمُ زَوْجَها وَ لا تُؤْذیهِ وَ تُطیعُهُ فی جَمیعِ اَحْوالِهِ >>.
ملعون است ملعون زنی که همسرش را بیازارد و وی را غمگین و غصه دار کند ، و خوشبخت است خوشبخت زنی که احترام شوهر را نگه دارد و وی را نیازارد و در هر حال از وی اطاعت نماید .
5 خدمت در خانه
رسول حق (صلی الله علیه وآله وسلم) به حولا فرمود : زنی که غذای خوشگوار برای شوهر آماده کند ، خداوند خوراکهای گوناگون در بهشت برایش مهیا نماید و بگوید بخور و بنوش به پاداش زحماتی که در دنیا کشیدی .
رسول حق (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود :
<< اَیُّما امْرَأَه دَفَعَتْ مِنْ بَیْتِ زَوْجِها شَیْئاً مِنْ مَوْضِع اِلی مَوْضِع تُریدُ بِهِ صَلاحاً نَظَرَ اللّهُ اِلَیْها وَمَنْ نَظَرَ اللّهُ اِلَیْها لَمْ یُعَذِّبْهُ >>.
هر زنی در خانه شوهر ، به منظور زیباسازی چشم انداز چیزی را جابجا کند ، خداوند به او نظر رحمت اندازد ، و هر که مورد نظر رحمت باشد از عذاب در امان است .
امام باقر (علیه السلام) فرمود :
<< اِنَّ فاطِمَهَ عَلَیْهَا السَّلامُ ضَمِنَتْ لِعَلِیٍّ عَمَلَ الْبَیْتِ وَ الْعَجینِ وَ الْخُبْزَ وَ قَمَّ الْبَیْتِ ، وَ ضَمِنَ لَها عَلِیٌّ ما کانَ خَلْفَ الْبابِ نَقْلَ الْحَطَبِ وَ اَنْ یَجیئَ بِالطَّعامِ >>.
حضرت زهرا (علیها السلام) کارهای داخلی منزل ، و خمیر کردن ، و نان پختن را به عهده گرفت ، و امیرالمؤمنین (علیه السلام) کارهای خارجی مانند هیزم آوردن ، و خرید مایحتاج منزل را .
6 احترام به شوهر و خوشرفتاری با او
امام هفتم (علیه السلام) فرمود :
<< جِهادُ الْمَرْأَهِ حُسْنُ التَّبَعُّلِ >>.
جهاد زن ، نیکو شوهرداری است .
سپاس از زحمات مرد ، بامحبت ومهربانی با او سخن گفتن ، صبر بر نداری وفقر او ، پذیرائی عاشقانه از وی ، استقبال از او به وقت آمدن ، بدرقه او به وقت رفتن ، تمکین بی چونوچرا در ایامی که مجاز است ، آرایش و زینت و خوب پوشیدن برای او ، اداره امورزندگی به نحوی شایسته ومناسب ، قناعت درمخارج ، تحمیل ننمودن بیش ازحد قدرت بر شوهر ، و امثال این امور که رسول اسلام و امامان معصوم به عنوان وظیفه زن در برابر شوهر معین فرموده اند جهاد زن و نیکوشوهرداری اوست .
حضرت باقر(علیه السلام) فرمود :
<< لا شَفیعَ لِلْمَرْأَهِ اَنْجَحُ عِنْدَ رَبِّها مِنْ رِضا زَوْجِها >>.
زن در حریم حضرت حق شفیعی باقدرت تر و نجات دهنده تر از رضایت شوهر ندارد .
امام ششم (علیه السلام) می فرماید :
گروهی خدمت رسول اسلام آمدند ، عرضه داشتند مردمی را دیدیم که برای بزرگانشان سجده می کردند ، شما هم به ما چنین اجازه ای می دهید; فرمود: نه ، اگر بنا بود چنین دستوری بدهم می گفتم زن برای شوهر سجده کند .
رسول حق (صلی الله علیه وآله وسلم) به حولا فرمود :
هر زنی در سختی و رفاه با شوهرش بسازد ، و از وی اطاعت کند ، خداوند او را با همسر ایّوب محشور کند ، هر زنی گفتار تلخ و زننده شوهرش را تحمل کند خداوند برای هر کلمه ای اجر روزه دار مجاهد به او عنایت فرماید .
رسول حق (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود :
<< حَقُّ الرَّجُلِ عَلَی الْمَرْأَهِ اِنارَهُ السِّراجِ ، و اِصْلاحُ الطَّعامِ ، وَ اَنْ تَسْتَقْبِلَهُ عِنْدَ بابِ بَیْتِها فَتُرَحِّبَ ، وَ اَنْ تُقَدِّمَ اِلَیْهِ الطَّسْتَ وَ الْمِنْدیلَ وَ اَنْ تُوَضِّأَهُ ، وَ اَنْ لا تَمْنَعَهُ نَفْسَها اِلاّ مِنْ عِلَّه >>.
حق مرد بر زن این است که چراغ خانه را روشن کند ، غذا را آماده کند ، هنگام ورود تا در خانه استقبالش کند ، و خوش آمد بگوید ، آفتابه و لگن و حوله حاضر نماید
، آب روی دستش بریزد ، و بدون عذر ، خود را از او دریغ ننماید .
امیرالمؤمنین (علیه السلام) پس از وفات حضرت فاطمه (علیها السلام) کنار جنازه او ایستاد و عرضه داشت :
<< اَللّهُمَّ اِنّی راض عَنِ ابْنَهِ نَبِیِّکَ ، اَللّهُمَّ اِنَّها قَدْ اَوْحَشَتْ فَآنِسْها >>.
الهی من از دختر پیامبرت راضی هستم ، الهی تو مونس او باش ، و وحشت او را جبران کن .
7 برای غیر شوهر خود را نیاراید
رسول حق (صلی الله علیه وآله وسلم) به حولا فرمود :
زر و زیور خود را در منظر و دیدگاه غیرشوهر مگذار ، در غیاب شوهر خود را خوشبو مکن ، روسری خود را که جلب نظر می کند ، و مچ دست را نشان مده ، اگر چنین کنید دینتان را تباه و خدا را به خشم آورده اید .
<< نَهَی النَّبِیُّ اَنْ تَلْبَسَ الْمَرْأَهُ اِذا خَرَجَتْ ثَوْباً مَشْهُوراً اَوْ تَتَحَلّی بِما لَهُ صَوْتٌ یُسْمَعُ >>.
رسول حق از اینکه زن در خارج از خانه لباس چشمگیر بپوشد ، به صورتی که نظر دیگران را جلب کند نهی فرموده ، و ازاینکه زیور صدادار باخود بردارد قدغن نمود .
حدیثی بسیار مهم از رسول خدا روایت شده ، که باید به نحو فوق العاده ای مورد توجه مردم مسلمان باشد .
<< اَیُّما رَجُل تَتَزَیَّنُ اِمْرأَتُهُ وَ تَخْرُجُ مِنْ بابِ دارِها فَهُوَ دَیُّوثٌ ، وَ لا یَأْثَمُ مَنْ یُسَمّیهِ دَیُّوثاً ، وَ الْمَرْأَهُ اِذا خَرَجَتْ مِنْ بابِ دارِها مُتَزَیِّنَهً وَ الزَّوْجُ بِذلِکَ راض یُبْنی لِزَوْجِها بِکُلِّ قَدَم بَیْتٌ فیِ النّارِ ، فَقَصِّروا اَجْنِحَهَ نِسائِکُمْ وَ لا تُطَوِّلُوها فَاِنَّ فی تَقْصیرِ اَجْنِحَتِها رِضیً وَ سُرُوراً >>. [112]مردی که در برابر دیدگانش ، و با رضایت و اجازه او ، زنش آرایش کند و از خانه بیرون رود ، به صورتی که در معرض دید همگان قرار گیرد دیّوث است ، هرکه آن مرد را دیوث بنامد گناهی نکرده .
زنی که بدین صورت بیرون رود و همسرش راضی باشد ، به هر قدمی که آن زن برمی دارد خانه ای از آتش برای شوهرش بنا می شود ، بال و پر زنان خود را در این زمینه بچینید ، نگذارید در این امور پر بگیرند ، که بی بال و پر بودنشان در این مسائل موجب خوشنودی و سرور برای شما و کل خانواده است .
8 بدون اجازه شوهر در اموال او تصرف نکند
امام ششم (علیه السلام) فرمود :
<< لَیْسَ لِلْمَرْأَهِ اَمْرٌ مَعَ زَوْجِها فی عِتْق وَ لا صَدَقَه ، وَ لا تَدْبیر وَ لا هِبَه وَ لا نَذْر فی مالِها اِلاّ بِاِذْنِ زَوْجِها اِلاّ فی زَکاه اَوْ بِرٍّ اَوْ صِلَهِ قَرابَتِها >>.
زن مجاز نیست بدون اذن شوهر برده آزاد کند یا صدقه دهد ، یا چیزی ببخشد ، یا نذر مالی کند ، اما زکات واجب و صله رحم ، و احسان نیاز به اجازه ندارد .
رسول حق (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود :
<< وَ لا تُعْطی شَیْئاً اِلاّ بِاِذْنِهِ فَاِنْ فَعَلَتْ فَعَلَیْهَا الْوِزْرُ ، وَ لَهُ الاَْجْرُ >> .
منهای اجازه شوهر از مال مرد به کسی نبخشد ، اگر بخشید گناهش از او و ثوابش مربوط به شوهر است .
در پایان این قسمت باز هم تذکر این نکته را لازم می دانم که مجموع روایات مربوط به حق زن و شوهر از کتاب شریف وسائل جلد بیست تا بیست و دوم چاپ آل البیت و یکی چند روایت هم از جلد 103 بحار الانوار استفاده شد ، که این مجموعه گوشه ای اندک از روایات دریاوار این فصل است ، طالبین تفصیل بیشتر می توانند به آن کتب پرارزش مراجعه کنند .
( حملته امّه و هنا علی وهن و فصاله فی عامین )
« لقمان / 14 »
