فصل چهل و هفتم: مسائل متفرّقه
سؤال 1578- آیا حقالماره مشروع است؟
جواب: آری، جایز است برای مسافر هنگام عبور از کنار باغها از میوه آن به مقدار حاجت بخورد، به شرط آن که به قصد این کار حرکت نکرده باشد و چیزی با خود حمل نکند و موجب افساد نگردد و احتیاط آن است که در صورت یقین به عدم رضایت مالک خودداری کند.
سؤال 1579- نظر شما در مورد تفسیر علی بن ابراهیم چیست؟
جواب: خود علی بن ابراهیم از افراد ثقه است، امّا رجالی که در سلسله سند تفسیر او آمدهاند باید هر کدام مستقلا مورد بحث قرار گیرند، زیرا در این تفسیر روایات متعدّد از افراد مختلفی، نقل شده است.
سؤال 1580- نظر شما در مورد محمّد بن سنان چیست؟
جواب: محمّد بن سنان در بین علمای رجال محل اختلاف است مدارکی بر مدح و ذمّ او در دست است، بنابراین قناعت کردن به روایات او به تنهایی مشکل است.
سؤال 1581- نظر حضرت عالی در مورد معاویه ثانی چیست؟
جواب: معروف و مشهور در بین افراد موثّق و در بعضی زیارات، این است که همه بنی امیّه مطرودند، هر چند درباره شیعه بودن معاویه بن یزید روایاتی در منابع معروف نقل شده است.
سؤال 1582- چرا در بعضی از زیارتهایی که میان مردم معمول است به حضرت مهدی (عج) شریک القرآن گفته شده است؟
جواب: این تعبیر اشاره به حدیث معروف ثقلین است که در میان شیعه و اهل سنّت متواتر است که پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: من از میان شما میروم و دو چیز گرانمایه به یادگار میگذارم که اگر دست به دامن آنها بزنید هرگز گمراه نخواهید شد کتاب خدا و عترتم.
سؤال 1583- چرا بعضی محل دفن امام هشتم (علیه السلام) را قبله هفتم نامیدهاند؟
جواب: نظر به این که هفت مدفن برای معصومین (علیهم السلام) وجود دارد:
(1- مدینه محلّ دفن پیامبر (صلی الله علیه و آله) 2- قبرستان بقیع 3- نجف 4- کربلا 5- کاظمین 6- سامرا 7- مشهد) لذا مدفن امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام) را بعضی از مردم قبله هفتم نامیدهاند. البتّه منظور از قبله در اینجا قبله نماز نیست بلکه قبله به معنای چیزی است که انسان به آن توجّه میکند.
سؤال 1584- آیا تنبیه بدنی دانشآموزان از سوی معلّمان جایز است؟
جواب: زدن دانشآموزان جایز نیست، مگر این که این امر به خاطر تربیت آنها لازم باشد و با اجازه ولیّ باشد و با توجّه به این که در شرایط فعلی آثار منفی آن بیشتر میباشد، لازم است حتّی الإمکان از این کار پرهیز شود.
سؤال 1585- معنای قیام با سیف (شمشیر) که در روایات مربوط به قیام حضرت مهدی (عج) وارد شده است، چیست؟
جواب: قیام با سیف ممکن است اشاره به استفاده از نیروی نظامی و قدرت بوده باشد، زیرا سیف معمولا کنایه از قدرت و قلم کنایه از علم است، ولی این احتمال نیز وجود دارد که سلاحهای گرم در آن زمان از کار بیفتد و تنها جنگها با سلاح سرد صورت گیرد، زیرا سلاحهای گرم مخصوصاً سلاحهای سنگین و موشکها و بمبها غالباً بیگناه و با گناه را از بین میبرد.
سؤال 1586- ماهیّت استخدام دولتی چیست؟ با توجّه به این که حقوق کارمند با گذشت زمان تغییر مییابد و دولت اعتباراتی را در تعیین زمان بازنشستگی او دارد.
جواب: استخدام دولتی ظاهراً داخل عقد اجاره است و تغییراتی که در جهت سالهای خدمت و ساعات کار و جدول حقوقی پیدا میشود، مشکلی در این عقد اجاره ایجاد نمیکند و میتوان آنها را از دو راه تصحیح کرد:
الف) از طریق وکالت، به این معنا که کارمند از آغاز، خود را به عنوان سی سال با حقوق فعلی و ساعات کار مشخص در خدمت دولت قرار میدهد و عقد اجاره (به صورت انشای لفظی و یا معاطات) انجام میگیرد، سپس وکالت مطلّقهای به دولت میدهد که اگر خواست در 25 سالگی یا کمتر یا بیشتر این قرارداد اجاره را فسخ کندو نیز وکالت میدهد که ساعات کار و حتّی مقدار حقوق و مزایا را طبق جدولهای عادلانهای که خودش تنظیم میکند تغییر دهد و در حقیقت اجاره جدیدی را بر اساس حقوق و مزایای فعلی ترتیب دهد بنابراین در قرارداد ابتدایی باید این مسائل قید شود که «کارمند» چنین وکالتی را در چهارچوبه ضوابط هر زمان به دولت داده است و این مسائل هنگام استخدام باید تفهیم شود و از آنجا که دولت شخصیّت حقوقی دارد، همان گونه که میتواند مالک بشود، میتواند طرف وکالت نیز واقع شود.
ب) این تغییرات را از طریق شرط ضمن عقد نیز میتوان تصحیح کرد، به این معنا که در قرارداد نخستین، شرط میشود که دولت در هر زمانی بخواهد، میتواند این قرارداد را (مثلا طبق ضوابطی که در مجلس شورای اسلامی یا هیأت دولت تصویب میشود) فسخ کند و کارمند را بازنشست کند و یا این که کارمند شرط میکند که باید مبلغی اضافه بر آنچه در قرارداد آمده طبق جدولهایی که دولت یا مجلس تصویب میکند به او بپردازد.
درست است که این شرط دارای ابهام است ولی ابهام آن در حدّی نیست که اهل عرف بر آن اقدام نکنند و ما بیش از این در باب شروط ضمن عقد دلیل نداریم.
سؤال 1587- ماهیّت بازنشستگی و حقوق مترتب بر آن چیست؟
جواب: مسأله بازنشستگی را نیز میتوان از دو طریق حل کرد:
الف) این که آن را به عنوان یک عقد جدید از عقود مستحدثه که تابع عقد قرارداد خواهد بود منعقد کنند که باید شرایط عمومی عقود را داشته باشد، یعنی طرفین عقد معیّن، عاقل، بالغ و بوده باشند و ابهاماتی که در گوشه و کنار عقد بازنشستگی است نظر به این که جنبه سفهی به این عقد نمیدهد بلکه جنبه عقلایی آن محفوظ است ضرری به صحّت این عقد نمیزند و در واقع این عقد و قرارداد، شبیه عقد و قرارداد بیمه است که به عنوان یک عقد مستقل قابل قبول است و مشمول آیه شریفه (أَوْفُوا بِالْعُقُودِ) میباشد و ابهاماتی که از نظر مقدار وجه پرداختی یا مانند آن وجود دارد ضرری به آن نمیزند و همچنین مسأله ربا، نه در عقد بیمه جاری است و نه در عقد بازنشستگی.
ب) این مسأله با تمام ویژگیها و مقرّراتش به صورت شرط ضمن العقد در قرارداد استخدام اخذ میشود و ابهاماتی که در آن وجود دارد مانع از صحّت آن نیست همان گونه که در بالا نیز اشاره شد.
سؤال 1588- حضرت آدم (علیه السلام) در کدام بهشت بوده است؟ و چگونه ممکن است کسی از بهشت بیرون رانده شود؟
جواب: آنچه در داستان آدم (علیه السلام) آمده است، مربوط به بهشت دنیاست و خلود و جاودانگی مربوط به بهشت آخرت است.
سؤال 1589- آیا مصادره اموال فراریان جایز است؟ و آیا صرف فرار به خارج، مجوّز مصادره میشود؟
جواب: مصادره اموال باید تحت یکی از عناوین فقهی صورت گیرد و تنها مسافرت یا فرار مالک به خارج دلیل بر مصادره نمیشود، بلکه باید مثلا از طریق شرعی ثابت شود که همه اموال او از طریق نامشروع به دست آمده و مجهول المالک است.
سؤال 1590- وظیفه مسلمانان در مقابل کسانی که به نوّاب اربعه امام زمان (عج) و علمای شیعه توهین میکنند چیست؟
جواب: کسانی که به نوّاب اربعۀ امام زمان (عج) نعوذ بالله- جسارت کنند و یا نسبت به فقها و علمای بزرگ شیعه اهانت روا دارند، مسلّماً از طریقۀ شیعه منحرفند و از ما نیستند. چنانچه با نصیحت و ارشاد بتوان آنها را هدایت کرد باید اقدام به نصیحت و ارشاد نمود و در غیر این صورت باید از آنها اجتناب کرد و جوانان شیعه باید مراقب باشند که دستهای تفرقهافکنان میان آنها تفرقه نیندازند و در مقابل دشمنان اسلام متّحد و متّفق باشند و اعتقادات اصیل مکتب اهل بیت علیهم السلام را از علمای شناخته شده و کتابهای معتبر فراگیرند، تا وسوسههای منحرفان در آنها اثر نکند.
سؤال 1591- آیا اخذ شهریه برای طلّابی که به کار دیگری اشتغال دارند جایز است؟ تکلیف شهریههایی که تاکنون گرفته شده است، چیست؟
جواب: هرگاه دهندگان شهریه، آن را مشروط به ادامه تحصیلات حوزوی کرده باشند باید بازگرداند و اگر مشروط به شرطی نبوده، ضامن نیستند و در صورت شک باید از آنها سؤال کنید.
سؤال 1592- آیا مراعات نوبت در اموری که طبق نوبت به کار افراد رسیدگی میشود، یک حقّ عقلایی و شرعی است و تخلّف از آن حرام است؟
جواب: در حال حاضر که بسیاری از کارها در اجتماع به صورت صف و قرار گرفتن در نوبت انجام میشود این امر، یک حقّ عقلایی محسوب میگردد، یا به تعبیر دیگر از بین بردن آن نوعی ظلم به حساب میآید و مشمول ادلّه حرمت ظلم و تعدّی بر حقوق مردم است (میدانیم در همه جا احکام از شرع گرفته میشود و موضوعات از عرف، جز در موضوعات مخترعه) آری در مواردی که در عرف عقلا استثنا میشود، مثل یک بیمار اورژانسی در مطبّ دکتر و مانند آن، اشکالی ندارد.
سؤال 1593- در چه روزهایی از هفته نباید به عیادت مریض رفت؟
جواب: در روایات آمده است که همه روز به عیادت مریض نروید بلکه یک روز در میان باشد و اگر بیماری طولانی شود، عیادت پیدرپی لزومی ندارد (مگر آن مقدار که باعث شادی بیمار یا پیشرفت بهبودی او گردد) و درباره تفاوت ایام هفته در مسأله عیادت، روایت معتبری نیافتیم.
سؤال 1594- این جانب در رشته ریاضی دانشگاه اصفهان مشغول تحصیل هستم ولی به علّت علاقه شدید به دروس حوزوی از خواندن دروس خود بازمیمانم، تکلیف شرعی من در اینجا چیست؟
جواب: بهتر این است که با عزم راسخ و اراده قوی، دروس دانشگاهی را تمام کنید، بعد میتوانید با بصیرت بیشتری دروس حوزوی را شروع کنید.
سؤال 1595- تقسیمات ابواب فقهی بر چه مبنایی است؟ اگر مبنای تقسیمبندی، مسائلی از قبیل عبادات، حقوق قضایی جزایی، اجتماعی، خانوادگی، فردی باشد چگونه است؟ گروهی مبنای تقسیمات را مثلا قصد تقرّب و عدم آن میدانند و گروهی لفظی و غیر لفظی میدانند. در هر صورت آیا میتوان تقسیمی جامع ارائه داد که بابهای هم سنخ در یک مقوله قرار گیرند؟
جواب: معروف در میان فقها این است که ابواب فقه را به سه الی چهار بخش تقسیم میکنند:
الف) عبادات به معنای اخص، ب) معاملات به معنای اعمّ، ج) عقود و ایقاعات (معاملات به معنای اخص)، د) سیاسات و مرحوم محقّق در شرایع آن را به چهار باب تقسیم کرده: عبادات (ده کتاب)، عقود (پانزده کتاب)، ایقاعات (یازده کتاب)، احکام (دوازده کتاب).
سؤال 1596- آیا حضرت عالی عکسی را که به عنوان تمثال حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) در بازار موجود است و حضرت را به صورت جوان کمسن کمسنوسالی نشان میدهد، تأیید میفرمایید؟
جواب: هیچ دلیل معتبری بر تأیید این عکس و سایر عکسهای منتشر شده در دست نیست.
سؤال 1597- گروهی از متصوّفه به نام اهل حق در استان کرمانشاه و برخی از استانهای دیگر ایران زندگی میکنند که دارای عقاید زیر میباشند: 1- یگانگی ذات لایزال خداوند متعال 2- نبوّت پیامبران پیشین 3- رسالت حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) 4- معاد و بهشت و جهنم 5- امامت دوازده امام معصوم (علیهم السلام) از حضرت علی (علیه السلام) تا حضرت مهدی غائب (عج)، همه فرقههای متعدّد آنها و سرانشان علاوه بر این که در کلیّه اظهارات شفاهی و مذاکرات حضوری، صریحاً اعتراف به شهادتین و عقاید فوق نمودهاند، تعدادی از آنها کتباً هم اعتراف نمودهاند که دستخط آنها به پیوست تقدیم میگردد. امّا در عین حال دارای انحرافات عقیدتی و عملی از قبیل موارد زیر میباشند:
الف) خداوند در بعضی مقاطع تاریخ در برخی اولیا و انسانها، مانند حضرت علی (علیه السلام) و سلطان اسحاق، ظهور و حلول میکند و به هدایت مردم میپردازد. البتّه آنها گاهی در تعابیر کتب خویش نوشتهاند علی مظهر خداست و گاهی میگویند علی ذات خداست و ما گرچه از واقع عقیده آنها خبر نداریم امّا وقتی از آنها میپرسیم نظر شما واقعاً چیست؟ میگویند: اصلا عاقلانه نیست که کسی یک انسان مادی محدود را ذات خدای خالق عالم بداند، خدا لعنت کند کسی که علی را واقعاً ذات خدا بداند.
ب) اعتقاد به تناسخ، یعنی ارواح همه انسانها پس از مرگ وارد بدن انسانهای بعدی میشوند تا پاداش یا کیفر زندگی قبلی خویش را ببینند، امّا پس از هزار و یک مرتبه حلول، شخص وارد جهان ابدی و معاد خواهد شد.
ج) بسیاری از آنها نماز نمیخوانند و روزه نمیگیرند و به عموم تکالیف اسلامی بیاعتنا هستند، زیرا معتقدند تمام احکام شریعت و تکالیف اسلامی قالبهایی هستند که اسرار و روح و باطنی را دارا میباشند، مثلا نماز ظاهرش حرکات و سکنات و اذکار است، اما باطنش ذکر الله و توجّه قلبی به خداست و باطن شریعت که طریقت نامیده میشود از ظاهرش مهمتر و ارزشمندتر است بنابراین اگر کسی خود را به بواطن احکام شریعت ملتزم بداند لازم نیست احکام ظاهری را کاملا انجام دهد.
لطفاً بفرمایید: آیا عقاید فاسد و جاهلانه فوق الذّکر، موجب کفر و خروج آنها از اسلام میشود؟ یا این که اعتقاد آنها به ارکان عقیدتی اسلامی مذکور در اوّل سؤال، برای مسلمان بودن آنها کافی است، گرچه مسلمانان منحرفی هستند که باید هدایت گردند؟
جواب: معتقدان به عقاید فوق بر حسب ظاهر در زمره مسلمانند هر چند انحرافات مهمّی دارند و منکر بخشهای زیادی از ضروریات دینند امّا چون به ضروری بودن آنها توجّه ندارند و انکار اینها مستلزم انکار توحید، نبوّت و رسالت نیست حکم کفر بر آنها بار نمیشود و جان و مال و عرضشان محفوظ است ولی با توجّه به انحرافات شدید آنها از موازین اسلامی، باید کار فرهنگی فراوانی روی آنها صورت گیرد، و الله العالم.
سؤال 1598- در بعضی شهرها مجالس مردانه و زنانه به عنوان ختم سوره انعام برقرار میگردد در این رابطه جزواتی نیز منتشر شده در وسط آیههای مبارکه، اذکاری نیز وارد شده است و همچنین یازده مرثیه؛ نظر مبارک خود را در این مورد مرقوم فرمایید.
جواب: درباره ختم انعام به صورتی که معمول است روایت مستندی نیافتیم هر چند در بعضی کتابها، اشارهای به آن دیده میشود، ولی جای شک نیست که تلاوت این سوره مبارکه و عمل به آن میتواند باعث حلّ مشکلات گردد و شایسته است به هنگام تلاوت سوره مطلقاً چیزی به آن نیفزایند و هنگامی که تلاوت سوره تمام شد به سراغ دعاها و مرثیهها بروند. «1»
سؤال 1599- فرق واجب و لازم چیست؟
جواب: لازم و واجب معمولا به یک معناست، ولی گاهی لازم مفهوم وسیعتری دارد و بر غیر احکام تکلیفی نیز اطلاق میشود.
سؤال 1600- قاعده اقدام یعنی چه؟
جواب: منظور از قاعده اقدام این است که انسان آگاهانه به ضرر خود اقدام کند، مثلا جنسی را که میداند هزار تومان ارزش ندارد به خاطر ملاحظاتی آن را به این قیمت خریداری کند.
سؤال 1601- منظور از این که میگویند حکم، دائر مدار موضوع است، چیست؟ جواب: این که میگویند حکم دائر مدار موضوع است مفهومش این است که مثلا شراب مادامیکه شراب است، نجس و حرام میباشد امّا هنگامی که سرکه شد پاک و حلال میشود، همچنین سایر احکام شرع، تابع موضوعات آن میباشد و با تغییر و تبدیل موضوعات، ممکن است عوض شود.
سؤال 1602- منظور از أماره چیست؟
جواب: منظور از اماره هر دلیل ظنّی معتبر است، مانند شهادت شهود عادل و گاه به دلایل قطعی نیز امارات قطعی گفته میشود.
سؤال 1603- آیا همکاری رابطه یا کمک به دولت غاصب اسرائیل جایز است؟
______________________________
(1). درباره فضیلت ختم سوره انعام، مرحوم مجلسی در بحار الأنوار، جلد 87، صفحه 341، حدیث 54، باب اعمال الاسبوع و ادعیتها و صلواتها، روایتی نقل کرده است.
جواب: هر چیزی که باعث تقویت اسرائیل غاصب شود، حرام است.
سؤال 1604- آیا رضایت والدین در مورد طلبه شدن و پوشیدن لباس مقدّس روحانیّت شرط است؟
جواب: در اینگونه موارد رضایت والدین لازم نیست، اصولا اطاعت آنها در جایی لازم است که ترک آن موجب اذیّت و آزار گردد و در مسائل سرنوشتساز زندگی انسان (مانند ازدواج و طلاق) نباشد و امّا در مورد تحصیل علوم دینی در امثال زمان ما که نیاز مبرم به دانشمندان و علمای لایق دین است و من به الکفایه وجود ندارد، رضایت آنها شرط نیست. در مورد لباس نیز رضایت آنها ضرورت ندارد ولی بهتر است تا میتوانید در همه کارها رضایت آنها را تحصیل کنید.
________________________________________
شیرازی، ناصر مکارم، استفتاءات جدید (مکارم)، 3 جلد، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب علیه السلام، قم - ایران، دوم، 1427 ه ق استفتاءات جدید (مکارم)؛ ج1، ص: 494
سؤال 1605- آیا بوسیدن دست استاد فقه جایز است؟ اصولا روایات مربوط به موارد جواز بوسیدن دست و صورت را بیان فرمایید؟
جواب: بوسیدن دست استاد فقه جایز، بلکه مستحب میباشد، و در مورد روایات مربوط به بوسیدن دست و صورت به بحار الأنوار، جلد 73، صفحه 37، حدیث 34 تا آخر و وسایل، ابواب العشره، باب 133 و مستدرک، ابواب العشرۀ، باب 116، مراجعه کنید.
سؤال 1606- تمام حروف تهجّی در کدام آیه قرآن جمع است؟
جواب: در آخرین آیه سوره فتح و آیه 154 آل عمران.
سؤال 1607- تحصیل علوم دیگر، غیر از علوم دینی، برای طلبه چه صورت دارد؟
جواب: اگر مزاحم تحصیل حوزوی نباشد مانعی ندارد.
سؤال 1608- تقلّب در سر جلسه امتحان، چه طرف دوّم راضی نباشد و چه طرفین راضی باشند. آن هم در مدرسه یا مکانی که توسط بیت المال مسلمین هزینه میشود، چه حکمی دارد؟
جواب: تقلّب در امتحانات جایز نیست، خواه در اماکن مربوط به بیت المال باشد یا اماکن دیگر و خواه طرفی که از او میگیرد راضی باشد یا نه، ولی تقلّب در انجام تکالیف، زیانش متوجّه خود اوست و در صورتی که در نمرههای امتحانی تأثیری نداشته باشد، حرام نیست، مگر این که بگوید خودم نوشتهام که از باب دروغ حرام میشود.
سؤال 1609- نصب آنتن ماهواره برای استفاده از برنامههای تلویزیونهای خارجی چه حکمی دارد؟ با توجّه به این که:
الف) در اکثر برنامهها، به خصوص فیلمهای سینمایی ترویج فساد و فحشا و پخش اعمال جنسی به صورت عریان یا نیمه عریان مشاهده میشود.
ب) برخی یا اکثر برنامهها بر اساس نیّات سوء یا مقاصد شوم اجانب، علیه اسلام و مسلمین هدفگذاری شده است و جنبه تهاجم فرهنگی دارد و با مصالح مسلمین هماهنگ نیست.
ج) برخی از برنامهها ناظر به پیشرفت بشری در کلّیه زمینههاست و اطّلاع از آن مفید به نظر میرسد.
جواب: چنانچه نصب این آنتنها موجب اشاعه فساد در سطح جامعه یا در خانواده شود، به یقین حرام است و وجود بعضی از برنامههای آموزنده، کافی برای رفع حرمت نمیباشد. مسلمانان باید دقّت داشته باشند که این مسائل جزئی از تهاجم فرهنگی برای نابود ساختن اخلاق و متزلزل کردن پایههای ایمان و در نتیجه سلطه سیاسی و اقتصادی و فرهنگی بر کشورهای اسلامی است، سلطهای که باعث نابودی دین و دنیای آنها، هر دو میشود.
سؤال 1610- هنگامی که انسان خواب میبیند آیا روح از جسم جدا میشود؟ و آیا وقتی شخص دیگر را خواب میبیند، روح او با روح آن شخص ملاقات میکند؟
جواب: در موقع خواب، روح جدایی نسبی پیدا میکند و در موقع مرگ رابطه آن به کلّی قطع میشود و با توجّه به این که خوابها و رؤیاها بسیار متفاوت است، دیدن دیگری را در خواب دلیل بر ملاقات با روح او نیست.
سؤال 1611- قضیه مسجد جمکران از ابتدا در خواب بوده، یا در بیداری اتفاق افتاده و آیا سندش صحیح است؟
جواب: داستان مسجد مقدّس جمکران در بیداری بوده و روایت آن در کتب معروف نقل شده است علمای بزرگ اهمیّت خاصی برای این مسجد قائل بودهاند.
سؤال 1612- آیا این روایت که به وسیله بعضی از گویندگان در میان مردم منتشر شده، درست است یا نه؟ حدیث است یا عبارت عرفا «من طلبنی وجدنی و من وجدنی عرفنی و من عرفنی عشقنی و من عشقنی عشقته و من عشقته قتلته و من قتلته فعلی دیته و من علی دیته فانا دیته».
جواب: این حدیث در منابع معروف وجود ندارد.
سؤال 1613- آیا نوّاب اربعه از سلسله سادات بودهاند؟
جواب: از میان این بزرگواران، عثمان بن سعید و محمد بن عثمان از طایفه بنی اسد و حسین بن روح از نوبختیهاست و علی بن محمد سمری نیز سیادتش ثابت نیست، بنابراین هیچ کدام ظاهراً از بنی هاشم نبودهاند.
سؤال 1614- آیا در بهشت، افراد با هم چنین صحبتهایی دارند، مثلا چگونه از دنیا رفتی، در برزخ به تو چگونه گذشت و یا این که آیا تو با توجّه به این که گناهکار بودی آیا به وسیله شفاعت به بهشت راه پیدا کردی یا طریق دیگر؟
جواب: بعید نیست اینگونه سخنان میان آنها ردّ و بدل شود.
سؤال 1615- در روستایی که ما در آن زندگی میکنیم تعدادی سگهای ولگرد هستند که زمینهای کشاورزی را آلوده میکنند، آیا از بین بردن آنها گناه دارد؟
جواب: در صورت ایجاد مزاحمت، مانعی ندارد.
سؤال 1616- همان طور که حضرات مراجع میفرمایند: اگر کسی به درون خانه دیگری نگاه کند صاحب خانه میتواند به آن شخص لطمه بزند، آیا ماشین در بازهم هم همین حکم را دارد؟
جواب: ماشین حکم خانه را ندارد این حکم در مورد خانه نیز شرایطی دارد.
سؤال 1617- طلّاب علوم دینی که مشغول تحصیل دروس حوزه میباشند و دروس جدید (دبیرستان، دانشگاه) را هم تحصیل میکنند، آیا میتوانند از امکانات حوزه علمیّه (حجره شهریه) استفاده نمایند؟
جواب: اگر به وظایف طلبگی خود عمل میکنند مانعی ندارد.
سؤال 1618- نظرتان را در مورد کتابهای دکتر علی شریعتی بیان فرمایید؟
جواب: مطالبی را که خوب است، عمل کنید و آنچه بد است، رها کنید و اگر توانایی جدا کردن ندارید از اهل اطّلاع بپرسید و یا از کتابهای دیگری که کاملا شناخته شده است استفاده نمایید.
سؤال 1619- مدارس دولتی که در شهرهای ما هست بعضی از افکار مخالف اهل بیت (علیهم السلام) و نیز بعضی اعتقادات فاسد مثل این که خداوند دیده میشود و زیارت قبور اولیا مانند پیامبر (صلی الله علیه و آله) و ائمه (علیهم السلام) حرام است و غیر اینها را نیز تدریس میکنند، آیا فرستادن بچّهها، مخصوصاً دختران به این مدارس با توجّه به این که نرفتن به مدرسه خطرهای بزرگی دارد از جمله این که به خاطر بیسواد بودن آنها، پسران حاضر به ازدواج با آنها نمیشوند از نظر شرعی چه حکمی دارد؟
جواب: فرستادن آنها به مدرسه جایز بلکه گاهی از اوقات لازم است، همان طور که بر اولیای آنها واجب است که به فرزندان مخصوصاً دختران خود عقاید حقّه را تعلیم دهند و اگر برای آنها امکان دارد که مدارس مخصوص خودشان بسازند، این کار بر آنها واجب است.
سؤال 1620- زمینی ملک کسی است که در یک سمت همین قطعه زمین خانه خود مالک بوده، راهی که از شاهراه به خانه خود مالک منتهی میشد از میان همین قطعه زمین بود و دیگران هم از این راه استفاده میکردند ولی اکنون مالک، خانه خود را در جای دیگری ساخته است، لذا از راه مذکور بینیاز شده است ولی از آنجا که جای خانه و راه مذکور ملک خود مالک بوده، لذا اکنون میخواهد با انسداد راه مذکور آنجا را به مزرعه خود ملحق کند و لکن دیگران که قبلا از این راه استفاده میکردند میگویند که: سه نسل از ما گذشته و تاکنون از این راه استفاده میکردهایم لذا نمیگذاریم شما این راه را مسدود کنید. البتّه برای استفاده دیگران از راه مذکور، علاوه بر گذشتن سه نسل در مدّت استفاده، جواز شرعی دیگری (مثل خریدوفروش، هبه، عوض و غیر آن) وجود ندارد و بیان گواهان طرفین هم چنین است که میگویند: ما بیش از این نمیدانیم که آنها از راه مذکور از سه نسل گذشته تاکنون استفاده میکردهاند و بس و از جواز شرعی دیگری اطّلاع نداریم آیا مسدود کردن این راه توسط مالک جایز است؟
جواب: هرگاه آن راه، اختصاصی باشد و در ملک شخص دیگری باشد، باید از او اجازه گرفت و تنها استفاده دو سه نسل در مقابل سند مالکیّت صاحب آن زمین، دلیل بر حقّ آنها نیست.
سؤال 1621- یک حلقه چاه عمیق یا نیمه عمیق در حدود 20 سال قبل به تقاضای اهالی روستای «نوایگان داراب» با مقداری خودیاری مردم به منظور تأمین آب آشامیدنی و رفع احتیاجات ضروری اهالی و مردم محل، توسط نظام گذشته جهت این محل حفر شده است. اکنون به علّت ازدیاد جمعیّت و نبودن زمین، جهت خانه و مسکن تعدادی از اهالی مذکور به فاصله هشت کیلومتری محل قدیم، روستای جدیدی را احداث نمودهاند. با توجّه به عدم رضایت اهالی روستای قدیم، آیا اهالی محل جدید میتوانند به وسیله لولهکشی از آب چاه مذکور جهت شرب و غسل و وضو استفاده نمایند؟
جواب: هرگاه با خودیاری مردم بوده و الآن آنها راضی نباشند در سهم آنها جایز نیست، ولی در سهم حکومت که اباحه منافع شده بوده است، اکنون حکومت اسلامی میتواند تصمیم بگیرد.
سؤال 1622- در صورت جواز در سؤال فوق، آیا اشخاصی که امتیاز و سهمیه آبی که از چاه فوقالذّکر داشتهاند و به دیگری فروختهاند نیز میتوانند در محلّ جدید از همان آب چاه استفاده نمایند؟
جواب: نسبت به سهمیه حکومت میتوانند تصرّف کنند، یعنی اگر به مقدار سهمیّه مردم روستای اوّل به آنها آب داده شود و از مازاد آن برای روستای دوّم ببرند اشکالی ندارد.
سؤال 1623- مالک فعلی چاه آبی که رژیم گذشته به اهالی روستایی هبه و واگذار نموده است کیست مردم یا دولت؟
جواب: در این گونه موارد معمولا اباحه منافع است نه هبه اصل، بنابراین مالک، دولت است و اجازه او شرط است.
سؤال 1624- چنانچه ناشری مجموعه اشعار شاعر یا نوشتههای نویسندهای را بدون پرداخت حقّ تّألیف و کسب اجازه مؤلف و در صورت فوتش بدون موافقت و رضایت ورّاث شرعی و قانونی او منتشر کند و آنها را بفروشد و درآمد حاصله را کلّا به نفع خود بهرهبرداری کند، چنین عملی از نظر شرعی چه حکمی دارد؟
جواب: حقّ تّألیف یک حقّ عقلایی است که در میان عقلای جهان به رسمیّت شناخته شده است و تجاوز به آن، مصداق ظلم و ممنوع میباشد و نشر آثار مؤلّفین و شعرا بدون اجازه آنان جایز نیست و این نکته را باید توجّه داشت که همیشه مصادیق از عرف گرفته میشود و احکام از شرع مقدّس و مانعی ندارد که با گذشت زمان، حقوق تازه عقلائیّه پیدا شود و مشمول احکام کلیّه اسلام گردد.
سؤال 1625- چند سالی است بعضی از هیأتهای مذهبی توسط بعضی از مداحان، نهم ربیع الأوّل را جشن مفصّلی میگیرند و تا دیر وقت (شبها) جلسات جشن دارند و متأسفانه کمتر مسائل شرعی رعایت میشود. با توجّه به این مقدّمه به سؤالات زیر پاسخ دهید:
الف) نظر شما راجع به این جلسات چیست؟ آیا شرکت کنیم؟
ب) آیا ائمّه اطهار (علیهم السلام) هم در این ایّام جشن میگرفتند و شادی داشتهاند؟
ج) آیا حدیث رفع قلم نسبت به این ایّام صحیح است و افراد آزادند هر کار خلافی را انجام دهند؟
د) با چه بیان و دلیلی میتوان اینها را قانع کرد؟ با چه مدارکی؟
جواب: در اینجا نکاتی باید مورد توجّه قراد گیرد:
الف) تولّی دوستان اهل بیت عصمت (علیهم السلام) و تبرّی از دشمنان آنها، جزء ارکان مذهب ماست.
ب) نباید کاری کرد که شکاف در صفوف مسلمین بیفتد.
ج) نباید به نام مقدّس اهل بیت (علیهم السلام) مجالس مشتمل بر گناه تشکیل داد.
د) حدیث رفع قلم مخصوص به کودکان نابالغ و دیوانهها و حالت خواب است و معاذ الله که ائمّه معصومین (علیهم السلام) اجازه ارتکاب گناه به افراد در این ایّام یا غیر این ایّام را داده باشند.
سؤال 1626- مستدعی است نظر مبارک را پیرامون مسأله تحریف و عدم تحریف قرآن بیان کنید؟
جواب: محقّقان و علمای اسلام اعمّ از شیعه و اهل سنّت، قائل به عدم تحریف قرآنند و معتقدند که آنچه در قرآن کنونی است همان چیزی است که بر پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) نازل شده نه یک کلمه زیادتر و نه کمتر، ولی اقلیّت بسیار ناچیزی از شیعه و همچنین اهل تسنّن قائل به تحریف قرآنند که علمای معروف اسلام اعتنایی به حرف آنها ندارند. ما شرح این مطلب را در «تفسیر نمونه» و در بحث عدم تحریف قرآن در «أنوار الأصول» به طور کامل نوشتهایم.
سؤال 1627- همان گونه که در تفسیر نمونه جلد اوّل، ذیل آیه 124 سوره بقره کلمه ظلم را این گونه تعبیر نمودهاید که: منظور از ظلم در جمله (لَا یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ) تنها ظلم به دیگران نیست بلکه ظلم در برابر عدل است و عدل به معنای گذاردن هر چیز به جای خودش میباشد، با توجّه به این مقدّمه، دانشآموزی که نمره نمیآورد و تحت عناوینی چون رضای خدا و یا آشنایی، نمرهای که حقّ وی نیست به او داده میشود، آیا عنوان ظلم درباره این کار صدق میکند؟
جواب: این کار نوعی ظلم و تبعیض است و نه تنها موجب رضای خدا نیست بلکه مایه نارضایی حق تعالی است، مگر در مواردی که استحقاق ارفاق دارد که باید آن را نیز درباره همه کسانی که آن ویژگی را دارند اعمال نمود.
سؤال 1628- اگر گوسفندی مورد تجاوز قرار بگیرد و دامپزشک تأیید کند، آیا قولش حجّت است؟
جواب: اگر یقین یا اطمینان از قول او حاصل شود، کافی است و اگر یقین و اطمینان حاصل نشود کفایت نمیکند.
سؤال 1629- اگر کارمندی برای کارفرما چندین سال کار کند و کارفرما کلیه حقوق و مزایا، پاداش و مرخصیهای نامبرده را به طور مرتب پرداخت نماید و علاوه بر این از هیچ کمکی نیز در حقّ کارگر چشمپوشی نکرده باشد ولی پس از چند سال کارگر به میل خود میخواهد کار را ترک کند، به همین خاطر به کارفرما اظهار میدارد که سوابق کار این جانب را حساب کرده بپردازید، یعنی مجدّداً به عنوان سوابق کار میخواهد پول دیگری از کارفرما بگیرد آیا این پول از نظر قوانین اسلام حرام است؟
جواب: چنانچه گرفتن حقّ سوابق قانونی باشد و طرفین با اطّلاع و پذیرفتن این قانون، قرارداد کارمندی را بستهاند کارفرما موظّف است سوابق را بپردازد.
سؤال 1630- اگر شخصی حدیثی را که جزم به صحّت آن ندارد از اهل البیت (علیهم السلام) نقل کند ولی چون شنوندگان از عوام هستند و تمییزی بین حدیث صحیح و غیر آن نمیدهند به این مطلب اشارهای نکند، آیا اشکال دارد؟
جواب: اگر تصریح به صحّت حدیث نکند و مضمون روایت معروف باشد، جایز است.
سؤال 1631- اگر انسان اراده کند که پولی را به عنوان ردّ مظالم از طرف پدر مرحومش بپردازد آیا معیار قیمت مظالم به هنگام پرداخت است یا قیمت آن به هنگام واقع شدن آن ظلم؟
جواب: اگر مظالم مثلی است- مثل گندم و جو و امثال آن باید- خود آن و در صورت توافق طرفین قیمتش را، مطابق روز پرداخت بدهد و اگر مثلی نیست مثل انواع حیوانات باید قیمت وقت تلف را حساب کند.
سؤال 1632- در بعضی از کشورها، دولت قسمتی از زمینهای ثروتمندان را گرفته و بین کشاورزانی که در همان زمین کار میکردند، تقسیم کرده است. اگر صاحبان اصلی این زمینها از محاربین اهل کتاب باشند، آیا تصرف کشاورزان در آن زمینها جایز است؟
جواب: اگر از محاربین باشند جایز است.
سؤال 1633- وظیفه کسی که اموال حرام یا موادّ غذایی حرامی در اختیار او قرار گرفته است و قدرت ردّ آن به صاحبش را ندارد و یا این امر برای او مشکل است، چیست؟
جواب: اگر ردّ آن و لو به حیلههای عاقلانهای امکان دارد، باید به صاحب اصلی ردّ کند و الّا به فقرا صدقه دهد.
سؤال 1634- عدم استفاده از بلیط در مترو و اتوبوس داخل شهری یا بین شهری و یا تصاحب بعضی از اجناس به شکل غیر قانونی در صورت نیاز به آنها و عدم استطاعت مالی در بلاد کفر چه حکمی دارد؟
جواب: چون این گونه کارها در کوتاه مدّت یا درازمدت موجب وهن اسلام و مسلمین است جایز نیست.
سؤال 1635- چرا کشورهای عربی در روز شهادت حضرت امام حسین (علیه السلام) در برنامههای رادیو، موسیقی شاد پخش مینمایند، آیا آنها از واقعه عاشورا بیخبرند؟
جواب: آنها غالباً از عاشورا خبر ندارند و ده روز اوّل محرم را آغاز سال نو میدانند و شادی میکنند ولی بسیاری از آنها که از واقعه عاشورا با خبر شدهاند، در مراسم عزاداری با ما همکاری میکنند.
سؤال 1636- اگر مردی همسرش را به امور شرعی و وظائف دینی ملتزم نکند، آیا فاسق محسوب میشود؟
جواب: اگر میتواند نهی از منکر کند و ترک نماید، فاسق است.
سؤال 1637- حکم برخورد و همنشینی اشخاصی که مشکوک به همکاری با دشمنان اسلام هستند چیست؟
جواب: احتیاط ترک آن است و اگر شبهه قوی باشد ترک آن واجب است.
سؤال 1638- آیا ریا کردن در شعائر و عزاداری امام حسین (علیه السلام) جایز است؟
جواب: ریا در هر عبادتی حرام محسوب میشود ولی تظاهر به عزاداری امام حسین (علیه السلام) و تعظیم شعائر دین به قصد قربت جایز بلکه مستحب است، مثل این که پرداختن صدقه آشکار قربۀ الی الله برای تشویق دیگران همان طور که در قرآن آمده، مستحب است.
سؤال 1639- آیا به هنگام ظهور حضرت حجت (عج) قرآنی غیر از قرآن موجود آورده میشود؟
جواب: قرآن موجود، همان قرآن نازل شده بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) است و هیچ کلمهای از آن کم و زیاد نشده است و قرآن موجود در نزد حضرتش نیز همین قرآن است، منتها تفاسیر و شأن نزولهایی که از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) روایت شده، نزد آن حضرت است.
سؤال 1640- نظر مبارک خودتان را راجع به جنگهای داخلی افغانستان در شرایط فعلی مرقوم فرمایید؟
جواب: جنگهای داخلی افغانستان مایه تأسّف و تأثّر همه مسلمین جهان است و شرعاً و عقلا لازم است هر چه زودتر متوقّف گردد و برای حلّ مسائل سیاسی و اجتماعی از مذاکرات دوستانه و توأم با عفو و اغماض و گذشت، استفاده شود. همه آگاهان از این برادرکشی رنج میبرند و خون دل میخورند، نیمی از این کشور بزرگ اسلامی را کمونیستها ویران کردند، اگر بنا باشد نیم دیگر آن به وسیله گروههای اسلامی ویران گردد چیزی برای حکومت کردن باقی نمیماند. خداوند همه را به وظایف شرعی خویش آشنا فرماید و برادران را متوجّه مسئولیّت خطیر خود نماید.
سؤال 1641- در عصر حاضر طلبه شدن برای افراد مستعد واجب عینی است یا کفایی؟
جواب: واجب عینی بودن برای کسانی که مستعدند و مانعی ندارند، بعید نیست.
سؤال 1642- وظیفه کسی که پدر و مادرش از رفتن او به حوزههای علمیّه جلوگیری میکنند چیست؟
جواب: جلب رضایت آنها در خصوص این امر لازم نمیباشد، ولی سعی کند رضایت آنها را جلب کند.
سؤال 1643- آیا جایز است قوانین مصوّب نظام مقدّس جمهوری اسلامی را از نظر حرمت نقض آنها، به سایر احکام الهی تشبیه نماییم؟
جواب: اگر مراحل قانونی دقیقاً طی شده باشد مستند به قوانین الهی خواهد بود.
سؤال 1644- شخصی هست که میتواند رد اشیای گمشده را به صاحبان آنها به طور دقیق اطّلاع دهد و تا بحال چندین مورد که به او مراجعه کردهاند به نتیجه رسیدهاند. از طرفی پسر عموی من در جنگ مفقود الاثر شده است و همسر و دو فرزند ایشان قصد و اصرار بر مراجعه به این شخص را دارند تا از او اطّلاعی کسب کنند، آیا این کار جایز است؟
جواب: ادعای این گونه اشخاص غالباً صحّت ندارد و رجوع به آنها برای کشف گمشدهها جایز نیست.
سؤال 1645- آیا استفاده از کراوات و پاپیون اشکال شرعی دارد و اگر شخص داماد برای شب عروسی از آن استفاده نماید حکم مسأله چیست؟
جواب: در حال حاضر و در کشور ما، این امر به عنوان شعار بیگانگان و همبستگی با آنها محسوب میشود، از آن اجتناب کنید.
سؤال 1646- آیا قمه زدن جایز است و در صورت عدم جواز اگر کسی نذر کرده باشد چه باید بکند؟
جواب: عزاداری خامس آل عبا علیه السلام از افضل قربات و مایۀ بیداری مسلمین است، ولی از کارهایی که موجب وهن مذهب میشود و بهانه به دست مخالفان میدهد باید اجتناب کرد.
سؤال 1647- سیادت پیامبر (صلی الله علیه و آله) از چه کسی برای ایشان به وجود آمده و آیا امام علی (صلی الله علیه و آله) سیّد بودهاند؟
جواب: سیادت به معنای بزرگی و عظمت است و عظمت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) از سوی خداست و اجداد او تا هاشم به خاطر پیامبر (صلی الله علیه و آله) همه سادات و دارای عظمت بودهاند و حضرت علی (علیه السلام) علاوه بر عظمت مقام والای خودش، از بنی هاشم و سیّد و مولاست.
سؤال 1648- آیا دراز کردن پاها در حال تلاوت قرآن کریم، موجب بیحرمتی است؟
جواب: در صورتی که قصد بیاحترامی نداشته باشد حرام نیست ولی در هر حال (در غیر صورت ضرورت) بهتر است این کار را ترک کند.
سؤال 1649- رانندگی اتومبیل برای زنان چه حکمی دارد؟
جواب: با حفظ حجاب اسلامی و جهات شرعی دیگر، مانعی ندارد.
سؤال 1650- آیا بانوان میتوانند آموزش فنون نظامی ببینند؟
جواب: اگر مستلزم گناهی نباشد اشکالی ندارد.
سؤال 1651- آب مشترکی بوده که در اثر سیلاب از بین رفته است، بعد از چندین سال شخصی با زحمت آب را پیدا کرده آیا مال آن شخص است یا مال مشترک؟
جواب: اگر بعد از مدّت طولانی باشد مال کسی است که آن را یافته است اگر مدّت کوتاهی باشد تنها در صورت اعراض صاحبان قبلی میتواند آن را تملّک کند.
سؤال 1652- طبق آیه قرآن، ظاهراً خنثی نباید وجود داشته باشد چرا که خداوند میفرماید: (یَهَبُ لِمَنْ یَشَاءُ إِنَاثاً وَ یَهَبُ لِمَنْ یَشَاءُ ذکورا) «1» بنابراین موضوع خنثی را چگونه باید توجیه کرد؟
جواب: هر خنثایی در واقع یا مذکر است یا مؤنث خواه شناخته بشود یا نه.
سؤال 1653- در بعضی از مناطق صاحب حیوان نر، در مقابل جفتگیری از صاحب حیوان ماده پول یا جنسی میگیرند آیا این کار جایز است؟
جواب: به عنوان حقّالزّحمه مانعی ندارد.
سؤال 1654- آیا در حیات کسی، میتوان به نیابت از او، اعمال خیر مثل اهدای قرآن به مساجد و … انجام داد؟
جواب: انجام اعمال خیر به نیّت احیا و اموات اشکال ندارد.
سؤال 1655- پدرم با شوهرم اختلاف پیدا کردهاند در اثر این اختلاف از دست من ناراحت شده و گفته حق نداری به خانه من بیایی، تکلیف من چیست؟ با این که در آن خانه مادر و برادرم هستند و من میخواهم به آنها سر بزنم، آیا میتوانم بدون اجازه پدرم به خانه آنها بروم آیا نرفتن من باعث قطع رحم نمیشود؟
جواب: آنها میتوانند به دیدار شما بیایند یا در محلّ دیگری ملاقات کنید، ولی در خانه ملکی پدر بدون اجازه او نمیتوان رفت.
______________________________
(1). سوره شوری، آیه 49.
سؤال 1656- پدر بنده در زمان حیات، مرتکب بسی خطاها شده است و بنده ایشان را ظالم یا فاسد یا میدانم و ایشان را مستحقّ هیچگونه امر خیری نمیبینم و هیچگونه حقّی را بر گردن خود نمیدانم و تا بحال نیز هیچ امر خیری برای ایشان انجام ندادهام، تکلیف بنده چیست؟
جواب: پدرتان هر کاری کرده است فعلا از دنیا رفته و دست او کوتاه است و چون مسلمان و شیعه علی بن ابی طالب (علیه السلام) بوده، سزاوار ترحّم میباشد. از خداوند برای او آمرزش بطلبید و بدانید پدر اگر فاسق هم باشد باز بر فرزند حقوقی دارد، امید است خداوند همه ما را ببخشد و بیامرزد.
سؤال 1657- آیا داستان عقد و عروسی حضرت قاسم بن الحسن (علیه السلام) در کربلا صحّت دارد، خواندن و بیان کردن این داستان چه حکمی دارد؟
جواب: چون در منابع معتبر نیامده است بهتر ترک آن است.
سؤال 1658- آیا انتقال دادن میّت به عتبات مقدسه ائمّه طاهرین (علیهم السلام) جایز است؟
جواب: اشکالی ندارد.
سؤال 1659- آیا شبیه قبور ائمّه طاهرین با چوب و سنگ ساختن جایز است؟
جواب: دلیلی بر حرمت این امور نداریم.
سؤال 1660- تحصیل در حوزه و یا دانشگاه کدام یک واجبتر است، با توجّه به این که عدّهای از جوانان با استعداد و علاقهمند به علوم اسلامی، بین انتخاب حوزه و دانشگاه مردّد میباشند؟
جواب: تحصیلات حوزوی در شرایط فعلی مقدّم است، البتّه گروهی نیز باید به تحصیلات دانشگاهی بپردازند، تا سایر شئون جامعه اسلامی به صورت آبرومند اداره شود.
سؤال 1661- دانشجویان با استعدادی هستند که در رشتههای پزشکی یا مهندسی مشغول به تحصیلند و به علوم اسلامی نیز علاقه خاصی دارند، آیا شرعاً وارد شدن به حوزه و کسب معارف دینی بر آنها واجب است؟
جواب: بهتر این است که تحصیلات دانشگاهی را به پایان برسانند سپس به تحصیلات حوزوی بپردازند.
سؤال 1662- گرفتن شهریه برای طلّابی که به کارهای فرهنگی مشغولند با توجّه به این که درس و بحث حوزوی ندارند و از نظر مادّی هم کاملا تأمین نمیشوند، حرام است یا حلال؟ اگر از نظر مادّی تأمین شوند چطور؟ ملاک حلال بودن استفاده از شهریه حوزه را بفرمایید.
جواب: شهریه حوزه مربوط به محصّلین حوزه علمیّه است مگر این که دهندگان شهریه در موارد خاصّی اجازه بدهند.
سؤال 1663- اخیراً در میان برخی از جوانان مدل مو و لباسهایی مد شده که از کشورهای اروپایی و بلاد بیگانه ارائه میگردد (مانند رپ و غیره) نظر به اینکه پوشیدن این لباسها و این گونه آرایش کردن عرفاً از مصادیق تشبه به کفّار است آیا شرعاً حرام است یا حلال؟
جواب: با توجّه به این که این امور بخشی از فرهنگ منحط بیگانگان است، مسلمانان باید از آن پرهیز کنند و فرهنگ خود را زنده کنند.
سؤال 1664- مرحوم حاج شیخ عباس قمی (ره) در «مفاتیح الجنان» از امام صادق (علیه السلام) نقل میکند که «مکروه است روایت شعر برای روزهدار و مُحرم و در حرم و در روز جمعه و شبها و لو شعر حق باشد» حضرت عالی در این مورد چه میفرمایید؟
جواب: این مطلب در یکی از روایات معتبره وارد شده است که امام صادق (علیه السلام) فرمود: «یکره روایة الشّعر للصائم و للمحرم و فی الحرم و فی یوم الجمعه و ان یروی باللّیل؛ مکروه است نقل شعر برای روزهدار و محرم و در حرم مکّه و در روز جمعه و در شب» «1» و حتّی در ذیل حدیث آمده است: هر چند شعر حق باشد، ولی ممکن است عناوین ثانویّه مهمتری، این کراهت را تحتالشّعاع قرار دهد.
______________________________
(1). وسائل الشّیعه، جلد 7، صفحه 121، ابواب آداب الصّائم، باب 13.
سؤال 1665- در شهرهای بزرگ، زنان مسافر به دلیل نبودن جا، بعضاً در صندلی جلو تاکسیها و در کنار مردان به طور فشرده مینشینند، از لحاظ شرعی این مسأله چه حکمی دارد؟
جواب: اگر چه تماس بدنها از روی لباس حرام نیست، ولی اگر منشأ فساد گردد حرام است.
سؤال 1666- استفاده از تلفن ادارات و نهادها با پرداخت هزینه آن و یا استفاده از وسایل نقلیّه در ساعات غیر اداری جهت انجام کارهای شخصی از قبیل عیادت مریض و تشییع جنازه و یا سخنرانی در مجالس وعظ و سوگواری، توسّط آقایان روحانیون محترم سیاسی عقیدتی (با اینکه روغن و بنزین و استهلاک اتومبیل را خودشان از جیب خود تأمین مینمایند) چگونه است؟
جواب: جایز نیست، مگر به اجازه مسئولین ذی صلاح.
سؤال 1667- تردّد روحانی در بعضی موارد بدون لباس روحانیّت چه صورتی دارد؟
جواب: اگر موجب وهن روحانیّت نشود اشکالی ندارد.
سؤال 1668- شانه خالی کردن از زیر بار مواردی همچون مالیات، عوارض، مقرّرات راهنمایی و رانندگی، با لطایف الحیل و نپرداختن وجه آن و یا کم کردن وجه در نظر گرفته شده، با توجّه به این که خلاف مقرّرات دولت اسلامی است، شرعاً چه حکمی دارد؟
جواب: اشکال دارد.
سؤال 1669- از آنجا که نگهداری مجلّات و روزنامههایی که آیات قرآن در آنها نوشته شده مقدور نیست با آنها چه بکنیم؟
جواب: میتوانید آنها را در جایی دفن کرده و یا به رودخانهای بریزید و یا به مراکزی بدهید که آنها را خمیر میکنند و از آن مقوّا و مانند آن میسازند.
سؤال 1670- با توجّه به اینکه هجرت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) از مکّه به مدینه در ماه ربیع الأوّل صورت گرفته است، چرا ماه محرّم به عنوان مبدأ سالهای قمری و اوّلین ماه آن انتخاب شده است؟
جواب: ماه محرّم قبل از اسلام نیز آغاز سال بوده است و هجرت پیامبر (صلی الله علیه و آله) مانند سرآغاز انقلاب اسلامی ما بود، اگر فرضاً ما بخواهیم سال انقلاب را مبدأ تاریخ قرار دهیم بهمن ماه را آغاز سال قرار نمیدهیم بلکه آغاز سال همان فروردین است.
سؤال 1671- آیا رعایت حجاب و پوشانیدن بدن در اعمال عبادی غیر از نماز همانند تلاوت قرآن و دعا، فضیلتی برای زن محسوب میشود؟
جواب: دلیلی بر وجوب یا استحباب آن نداریم ولی اگر مشکلی ایجاد نکند محترمانهتر محسوب میشود.
سؤال 1672- آیا معیاری برای رؤیاهای صادقه وجود دارد که آدم رؤیاهایش را با آن بسنجد و رؤیاهای صادقه را بتواند تشخیص دهد؟
جواب: معیار مسلّمی ندارد.
سؤال 1673- مبلغ 15440 تومان بابت سازندگی جبهه نزد شخصی است. این مبلغ را در حال حاضر به چه مصارفی برسانیم؟
جواب: با توجّه به این که هم اکنون نیز در محلّ جبهههای سابق مرزداران فعّالیّت دارند، به وسیله شخص امینی به آنها برسانید تا در همان مصرف صرف شود.
سؤال 1674- این جانب کارمند یک شرکت دولتی و در قسمت صدور چک امور مالی انجام وظیفه مینمایم و از آنجا که ارباب رجوع جهت دریافت چکشان به این جانب رجوع میکنند گاهی رخ میدهد که یک جعبه شیرینی و یا حتّی پول نقد میآورند، از نظر شرعی چه صورتی دارد؟
جواب: اگر شما حقّ کسی را ضایع نکنید و کسی را بیجهت بر دیگری مقدّم ندارید و فرقی میان آنهایی که هدیهای میآورند و نمیآورند نگذارید، گرفتن آن هدیه مانعی ندارد.
سؤال 1675- آیا قطع رحم و یا صله رحم که در اسلام بر آن تأکید شده است معیار مشخّصی دارد و آیا محدوده آن از نظر نصوص و روایات بیان شده است و آیا اگر بنده با نتیجه خواهرم و یا برادرم و یا خالهام و غیره قطع رحم کنم، قاطع رحم محسوب میشوم؟
جواب: منظور، داشتن ارتباط و پیوند با آنها در حدّ متعارف و معمول است، البتّه هر قدر خویشاوندی نزدیکتر باشد رابطه باید بیشتر باشد.
سؤال 1676- آیا برای مسئول مدرسه جایز است که به خاطر مراعات نکردن نظافت و یا کوتاه نکردن موی سر و یا مسافرت، از شهریه طلّاب مدرسه کم کند، مطلب دیگر این که آیا شهریّه گرفتن در سه ماه تعطیل تابستان جایز است؟ و در صورتی که طلبهای برای گرفتن شهریّهاش نیاید، آیا مسئول مدرسه میتواند این پول را در جاهایی که خودش میداند مصرف کند؟
جواب: در مسائل مربوط به شهریّه باید نظر بیوتی که شهریّه را میدهند در تمام جهات فوق رعایت شود و با اجازه آنها اقدام گردد.
سؤال 1677- آیا استفاده از مدارک دیگران مانند دفترچه بیمه درمانی، گذرنامه، کارت شناسایی و غیره با رضایت کامل طرف مقابل جایز است؟ و در صورت عدم جواز استفاده از این مدارک آیا شرعاً هم عقوبت دارد؟
جواب: اگر بر خلاف قوانین و مقرّرات و قرارداد باشد، جایز نیست و مسئولیّت الهی دارد.
سؤال 1678- معمول است خانمها هنگام رفتن به مجالس عروسی و جشن، علاوه بر زینتهای نامرئی، خود را معطّر میکنند، با توجّه به اینکه نفس خوشبو و معطّر بودن خود نوعی از زینت و آرایش حساب میشود و معمولا بوی آن را مرد نامحرم در بین راه احساس میکند، آیا اشکال دارد؟
جواب: اشکال دارد و در خبر است که تا به منزل برگردد مورد لعن ملائکه است.
سؤال 1679- آیا تلاوت قرآن در مجلس ترحیم تارک نماز و یا منکر نماز جایز است؟
جواب: تقاضای عفو و بخشش و انجام اعمال خیر برای همه مسلمانان هرچند که گناهکار باشند جایز است.
سؤال 1680- خشک کردن و یا کشتن حیوانات به جهت دکور و غیر آن چه حکمی دارد؟
جواب: اگر باعث اذیّت و آزار خاصّی نباشد اشکالی ندارد، ولی در مورد حیوانات موذی مسأله روشنتر است ولی اگر از حیوانات دارای خون جهنده باشد با توجّه به اینکه ذبح شرعی نمیشود، احتیاط آن است که با دست تر، بدن آنها لمس نشود.
سؤال 1681- چرا خداوند در سوره الرّحمن آیه 2 و 3 میفرماید: (عَلَّمَ الْقُرْآنَ* خَلَقَ الْإِنْسٰانَ) وقتی انسان خلق نشده، چگونه به او قرآن یاد داده شده است؟
جواب: ترتیب در ذکر و بیان، گاهی به خاطر ترتیب در اهمیّت است و گاه به خاطر ترتیب در وجود خارجی و در اینجا از قبیل اوّل میباشد.
سؤال 1682- تقیّه چیست؟
جواب: تقیّه عبارت است از کتمان عقیده در جایی که اظهار آن باعث خطر یا ضرر مهمّی میگردد و این مسأله از قرآن مجید و روایات اسلامی و حالات اصحاب پیامبر در مقابل مشرکان گرفته شده است.
سؤال 1683- آیا ساختن خانههای ضد زلزله کار درستی است؟
جواب: اشکالی ندارد، بلکه گاهی لازم است، زیرا خداوند دفع خطر را بر عهده انسان گذارده تا با استفاده از وسایل مختلف در برابر خطرات بایستد.
سؤال 1684- اگر پدر و مادر از انجام کارهای خوب مثل درس خواندن جلوگیری کنند وظیفه فرزند چیست؟
جواب: اطاعت در این گونه موارد لازم نیست، ولی حتّی الإمکان باید طوری رفتار کرد که رنجیده نشوند و لازم است که فواید کار خوب را برای ایشان توضیح داد تا مسأله برای آنها روشن شود و ممانعت نکنند.
سؤال 1685- در بین بیماران مراجعهکننده به کلینیکهای روانپزشکی، بیمارانی وجود دارند که دارای تمایلات همجنسگرایی میباشند، علم روانپزشکی امروز این بیماران را به دو گروه تقسیم میکند:
گروه اوّل که اصطلاحاً به آنها (اگودیستانیک) میگویند، این افراد از این که دارای تمایلات همجنسگرایی هستند احساس ناراحتی مینمایند و این احساس را به درون خود متعلّق نمیدانند و خود مایل هستند درمان شوند، علم روانپزشکی این بیماران را مداوا میکند و درمان اکثر این بیماران موفقیّتآمیز است و پس از درمان، این بیماران به جنس مخالف علاقه پیدا میکنند و میتوانند ازدواج کنند.
گروه دوّم که اصطلاحاً به آنها (اگوسینتانیک) میگویند، این افراد دارای تمایلات همجنسگرایانه هستند، امّا از داشتن چنین تمایلاتی ناراحت نیستند و آن را با درون خود موافق و مطابق میبینند و بر عکس نسبت به جنس مخالف احساس کششی ندارند و بعضاً از جنس مخالف بیزار و متنفّرند، علم روانپزشکی جدید برای این دسته درمانی نیافته است، این نوع بیماران چنانچه جبراً ازدواج کنند دچار مشکلات جنسی و عاطفی با همسر خود میشوند و معمولا حاصل ازدواجشان طلاق و جدایی است (چنان که مشاهده گردیده است).
البتّه از نظر پزشکی ثابت گردیده است که سه عامل مهم در ایجاد حالت همجنسگرایی در گروه دوّم نقش دارد که عبارتند از: الف) ژنتیک ب) هورمونهای بدن مادر در طی دوران بارداری ج) نحوه تربیت فرد در دوران کودکی و تأثیر پدر و مادر در این دوران. توصیه روانپزشکی نوین به افراد گروه دوّم این است که رابطه جنسی خود را با یک فرد همجنس برقرار کنند و از اقدام به ازدواج با غیر همجنس خودداری نمایند زیرا کراراً مشاهده گردیده که این افراد قادر به تحمّل جنس مخالف نبوده و ازدواج آنها به طلاق میانجامد. حال پرسش حقیر این است که نظر حضرت عالی در مورد درمان گروه دوّم چیست؟
جواب: از نظر موازین شرع اسلام نمیتوان به این گروه اجازه برقرار ساختن رابطه با جنس موافق هر چند در مراحل سطحی و ابتدایی داد و آن را یک ضرورت شمرد، بلکه باید از طرق مختلف مخصوصاً عواطف مذهبی که بسیار قوی و مؤثّر است، روی آنان کار کرد تا مشکلشان حل شود و هرگز نباید تسلیم توصیههای بعضی از روانپزشکان شد که میخواهند کار را بر خودشان آسان و بر دیگران مشکل کنند، بلکه باید پزشکان مؤمن بکوشند و طرق درمان معقول و مشروع را بیان کنند.
سؤال 1686- نظر اسلام در مورد اعتصاب غذا که بعضی از زندانیان سیاسی و غیر سیاسی به عنوان اعتراض به وضع نامناسب زندان و یا اعتراض بر حکمی که دادگاه بر ایشان صادر کرده است یا اعتراض به بلاتکلیفی خود به آن متوسّل میشوند چیست، لازم به ذکر است که این نوع اعتصاب گاهی منجر به مرگ و گاهی منجر به ضررهایی میشود؟
جواب: در صورتی که باعث ضرر مهمّی در جان یا بدن نشود اشکال ندارد، مگر این که زندانی در معرض خطر مهمّی باشد که هیچ راهی برای رهایی از خطر، جز اعتصاب غذا نباشد که در این صورت از باب تقدیم اهم بر مهم جایز است.
سؤال 1687- اعتصاب بعضی از کارمندان دولت ظالم، مثل زندانیان به عنوان اعتراض به احکامی که از سوی دادگاه به عنوان توهین دین و مذهب یا موهن جلوه دادن دین صادر میشود چه حکمی دارد (با توجّه به این که اعتصابات گاهی به از دست دادن شغل آنها منجر میشود)؟
جواب: موارد مختلف است، گاهی مسألهای که به خاطر آن اعتراض کرده است از نظر اسلام مهمتر است مثل این که مقدّسات دین یا بلاد مسلمین یا خود مسلمین در خطر باشند و گاهی از اوقات آن مسأله نسبت به خطری که برای اعتصاب کنندگان پیش میآید کماهمیّتتر است، خلاصه این که حکم دائر مدار قاعده اهمّ و مهم است.
سؤال 1688- اگر کسی عمداً به قرآن قسم دروغ بخورد و بعداً پشیمان شود وظیفه او چیست؟
جواب: باید توبه کند و با اعمال صالح، گذشته خود را جبران نماید.
سؤال 1689- به نظر شما طلّاب علوم دینی، از چه هنگام بهتر است ملبّس به لباس مقدّس روحانیّت شوند؟
جواب: پوشیدن لباس مقدّس روحانیّت از هر زمانی که بتوانند وظیفه آن لباس را ادا کنند خوب است و معمولا اگر خوب درس خوانده باشند بعد از «لمعه» زمان مناسبی برای این امر است.
سؤال 1690- آیا پیامبر (صلی الله علیه و آله) و امام (علیه السلام) به قوّت نبوّت و امامت میتوانند مرده را زنده نمایند یا خیر به چه دلیل؟
جواب: آری میتوانند و قرآن مجید صریحاً این مطلب را در مورد حضرت مسیح ذکر کرده است «1» و این امر به اذن الهی و قدرت او انجام میگیرد.
______________________________
(1). سوره آل عمران، آیه 49.
سؤال 1691- اگر شخصی به طوری در تنگی معاش باشد که نتواند زندگی خود را اداره کند و به هر دری هم بزند با شکست مواجه شود و حاضر هم نباشد زکات یا صدقه قبول کند، آیا میتواند برای غیر مسلمانها کار کند؟
جواب: کار کردن برای غیر مسلمانان حرام نیست مشروط بر این که، کار حلال و آبرومند و مباحی باشد و سبب اهانت و ذلّت مسلمین نگردد.
سؤال 1692- آیا درست است که شخص مسلمان فقط از روی قرآن کاری را انجام دهد، مثل نماز خواندن و وضو گرفتن و کارهای دیگر؟
جواب: در احکام دینی یا باید درس خواند و مجتهد شد و احکام را از ادلّه چهارگانه (قرآن و سنّت و اجماع و دلیل عقل) استنباط کرد و یا باید تقلید کرد.
سؤال 1693- آیا اصلاح کلمات یا حرکات چاپی و یا رسم الخط قرآن که غلط نوشته شده باشد جایز است؟
جواب: اگر یقین به غلط بودن آن داشته باشد خوب است اصلاح کند.
سؤال 1694- علمی که ائمّه اطهار (علیهم السلام) و رسول مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله) به آن تأکید فراوان نمودهاند چیست؟ آیا علوم مختلف امروزی از قبیل ریاضی، فیزیک، شیمی و غیره، نیز در ردیف آن علم هستند؟ آموختن علم در کشورهای غیر اسلامی و گاهی مخالف اسلام چه حکمی دارد؟
جواب: قبل از هر چیز باید معارف و احکام دینی را فرا گرفت و علوم دیگری که برای نظام زندگی جامعه اسلامی ضرورت دارد نیز به عنوان واجب کفایی میباشد و فرا گرفتن آنها برای عظمت و اعتلای جامعه اسلامی و رفع نیازها، لازم است.
سؤال 1695- نظر شما در مورد کاندیدا شدن روحانیونی که قدرت راه یافتن به مجالس قانونگذاری را دارند و توسط مردم انتخاب میشوند چیست؟ در صورتی که اگر این روحانیون شرکت نکنند اشخاصی غیر متعهد به این مجالس راه پیدا میکنند و احکام غیر اسلامی را تصویب میکنند.
جواب: ظاهر این است که شرکت آن روحانیون و افراد متعهد دیگر با شرایطی که گفتید واجب است.
سؤال 1696- اخیراً در بعضی مجامع و هیئات مذهبی تهران اشعاری سروده و خوانده میشود که در ضمن آن، لفظ جلاله (الله) را به ذوات مقدّسه عصمت- علیهم صلوات اللّه- و غیره نسبت میدهند، مثلا گفته میشود من علیاللّهیام، یا من حسیناللّهیام و یا زینباللّهیام، آیا بیان این گونه اشعار جواز شرعی دارد؟
جواب: این تعبیرات مناسب افراد معتقد به مکتب معصومین (علیهم السلام) نیست و لازم است به این اشخاص تذکّر داده شود و آنها را از این کار نهی کرد و برای بزرگداشت مقام آن بزرگواران راههای خوب و سنجیده و معقول وجود دارد که نیازی به این حرفها ندارد.
سؤال 1697- مؤلّفی کتابی مینویسد و با ناشری قرارداد چاپ و نشر منعقد مینماید و در کتاب مینویسد: «حقوق طبع برای مؤلّف محفوظ است». پس از چندی ناشر دیگری بدون اجازه از مؤلّف، کتاب را تجدید چاپ مینماید. در عرف ناشران چنین است که مقداری از کتاب را به عنوان حقّالتّألیف به مؤلّف میدهند، آیا این چنین حقّی برای مؤلّف وجود دارد و آیا نیاز به اجازه از مؤلّف در مقام تجدید و افست از روی کتابش میباشد؟
جواب: حقّالتّألیف یک حقّ عقلایی است که در تمام دنیا از سوی همه عقلای جهان به رسمیّت شناخته شده است و مخالفت با آن مصداق ظلم شمرده میشود و شرعاً حرام است، بنابراین مؤلّف میتواند حقّ خود را از کسانی که بدون اجازه او تجدید چاپ کردهاند بگیرد، در ضمن توجّه داشته باشید ناشر نیز نسبت به حروفچینی و مانند آن حق دارد و اگر کسی از روی آن عکسبرداری کند باید حقّ ناشر را نسبت به آن بپردازد.
سؤال 1698- در بعضی از مناطق هندوستان در بیست و دوّم رجب شیرینی و چیزهای خوردنی دیگری به عنوان نذر امام صادق (علیه السلام) تقسیم میشود، آیا این نذر مشروع است؟
جواب: بیست و دوّم رجب طبق روایات مشهور، ارتباط خاصّی با امام صادق (علیه السلام) ندارد ولی اگر به قصد تجلیل مطلق از مقام شامخ آن حضرت در هر روزی از سال مراسمی برپا کنند، مانعی ندارد.
سؤال 1699- در روایتی از حضرت امام صادق (علیه السلام) نقل شده که ایشان فرمودهاند: همین که قائم (علیه السلام) بپاخیزد امری جدید میآورد همانگونه که پیامبر (صلی الله علیه و آله) در آغاز ظهور اسلام امری جدید آورد، با توجّه به این که ما مجتهدین را به عنوان کسانی که در هر دوره زمانی دین را از تحریف حفظ میکنند میشناسیم و برای دستیابی به احکام درست و صحیح به آنها مراجعه میکنیم، تفسیر صحیح این حدیث را بیان کنید؟
جواب: منظور این است که در دین خدا و مفاهیم دینی بدعتهایی گذارده میشود و تحریفهایی صورت میگیرد که وقتی آن حضرت (عج) بیاید با آن بدعتها مبارزه میکند، تا آنجا که گروهی از مردم تصوّر میکنند که آیین تازهای آورده است.
سؤال 1700- اگر انسان در سالهای اوّل تکلیف به علّت بچّگی دست به کارهایی بزند که در بزرگی برای او مسأله شود، مثلا وسیلهای را بدون اجازه صاحبش و بدون اطّلاع او، از جایی بردارد و آن را به دوست خود هدیه بدهد، حال اگر بخواهد اکنون که بزرگ شده و متوجّه عمل زشت خود شده است، وسیله را به صاحبش برگرداند پای از میان رفتن آبرو و حیثیّت او در نزد هر دو طرف در میان باشد، در این مورد چگونه باید عمل کند و به چه نحو وظیفهاش را انجام دهد؟
جواب: اگر بتواند همان وسیله را از دوست خود ظاهراً بخرد و جهت صاحبش به عنوان هدیه به دست خودش یا توسط دیگری بفرستد، این کار را بکند و اگر نمیتواند، قیمت آن را در حساب بانکی او یا به وسیله پست به صورت ناشناس جهت او ارسال دارد.
سؤال 1701- در مسأله اعجاز و انجام کارهای خارق العاده که یکی از راههای شناسایی پیامبران است آیا خداوند به پیامبران خود قدرتی میدهد که آنها، یا خود به آوردن معجزه اقدام میکنند و یا معجزه کاملا به وسیله خدا انجام میشود و فقط در قالب کاری از جانب پیامبران نشان داده میشود؟
جواب: معجزه به هر دو صورت ممکن است انجام شود، گاه خداوند به پیامبرش قدرت این کار را میدهد و گاه پیامبر دعا میکند و خدا دعای او را اجابت میکند.
سؤال 1702- آیا تلاوت قرآن برای کسی که چشم درد دارد و مطالعه برای چشم او ضرر دارد ولی به جهت علاقه به قرآن هر روز مقداری قرآن تلاوت میکند، جایز است؟
جواب: کاری که موجب ضرر باشد انجام ندهد، ولی میتواند به مقداری که ضرر ندارد همه روزه بخواند و اگر از روی قرآن نمیتواند بخواند آنچه را حفظ دارد بخواند.
سؤال 1703- آیا اجرت گرفتن در برابر تلاوت یا ختم قرآن و اهدای ثواب آن، جایز است؟
جواب: اشکالی ندارد.
سؤال 1704- کسی که علاقه زیادی به تلاوت قرآن دارد ولی نمیتواند آن را کاملا صحیح بخواند و سعی در تصحیح آن میکند، آیا قرآن خواندن او بهتر است یا ترک آن؟
جواب: بهتر است بخواند و سعی در اصلاح آن نیز بکند.
سؤال 1705- آیا جایز است از پولی که در ماه محرم و ماه رمضان، برای خرج مسجد و عزاداری جمعآوری میگردد جهت هیأت قرآن و کلاسهای مسجدها، قرآن و تخته سیاه و لوازم دیگر خریداری نمود؟
جواب: اگر برای عزاداری باشد نمیشود برای کار دیگری مصرف کرد ولی اگر برای هزینههای مسجد باشد مانعی ندارد.
سؤال 1706- اگر هیئت امنای مسجد یا حسینیهای بگویند: «ما راضی به برگزاری کلاس قرآن در مسجد یا حسینیّه نیستیم» آیا رعایت نظر آنها لازم است؟
جواب: رعایت نظر آنها در این گونه موارد لازم نیست، ولی بهتر است هماهنگی برقرار گردد و در هر حال مزاحمتی برای نمازگزاران به وجود نیاید.
سؤال 1707- آیا سوزاندن قرآنهایی که ورق ورق شده و قابل نگهداری و استفاده نیست، جایز میباشد؟ و آیا جایز است آن را سوزاند و خاکستر آن را دفن کرد؟ و در صورتی که کسی چنین کرده باشد تکلیفش چیست؟
جواب: جایز نیست، میتوانید آن را در محل پاک دوردستی دفن کنید و یا در نهر آب جاری بریزید، به شرط آن که به جای نامناسبی نرود، اگر کسی آن را سوزانده باید تأکید کنید که دیگر مرتکب این کار نشود و از کار خود توبه کند.
سؤال 1708- اخیراً لباسهایی وارد شده که بر روی آن اسم جلاله (الله) نوشته شده است، آیا پوشیدن چنین لباسهایی جایز است؟ و در هر صورت، تکلیف کسی که آن را پوشیده چیست؟
جواب: اگر در محلّی نوشته شده که باعث هتک احترام این نام مقدّس نمیشود اشکالی ندارد و در هر حال باید مراقبت کرد که دست بیوضو بر آن نگذارند و آن را نجس نکنند.
سؤال 1709- در صورتی که پدر به فرزند بگوید: راضی نیستم در جلسه قرآن شرکت کنی، آیا اطاعت پدر در اینجا هم لازم است؟
جواب: اطاعت از او در این مورد لازم نیست، ولی سعی کند موافقت او را جلب کند.
سؤال 1710- اگر به صورت غیر عمد، قرآن از دست انسان به زمین بیفتد وظیفه چیست و آیا کفّاره لازم است؟
جواب: کفّاره ندارد ولی فوراً بردارد و احترام کند.
سؤال 1711- آیا پدر میتواند یادگرفتن قرآن را بر فرزند واجب نماید و اگر بگوید: من راضی نیستم که در این مسأله کوتاهی نمایی، وظیفه فرزند چیست؟
جواب: اگر سرپیچی فرزند موجب اذیّت و آزار پدر میگردد، باید از او اطاعت کند.
سؤال 1712- در مراسم فاتحه در بعضی از شهرستانها رسم است که هنگام تلاوت قرآن افراد شرکتکننده با صدای بلند به بازماندگان تسلیت میگویند و بازماندگان جواب آنها را میدهند، آیا این عمل جایز است؟
جواب: بهتر است احترام قرآن را بیشتر رعایت کنند و از این کار بپرهیزند.
سؤال 1713- لطفاً بفرمایید: آیا گرفتن اجرت در مقابل تعلیم قرآن جایز است؟
جواب: جایز است، ولی کراهت دارد.
سؤال 1714- قرای معروفی که آیاتی از قرآن مجید را با صوت زیبا تلاوت میکنند و آن را بر روی نوار کاست و یا ویدئو ضبط میکنند، آیا میتوانند امتیاز آن را خریدوفروش کنند و آیا باید دیگران در موقع تکثیر از آنها اجازه بگیرند؟
جواب: در صورتی که در عرف عقلا به عنوان حقّی برای قاری شمرده شود، کسانی که میخواهند تکثیر کنند باید با موافقت او باشد.
سؤال 1715- اگر شخصی، پسر بچّهای را که در سنین (14- 12) سالگی است کتک زده باشد و آن بچّه هنوز بالغ نشده باشد، آیا باید خود مضروب را راضی کند یا پدر و مادر او را؟
جواب: باید از پدر و مادر او حلّیّت بطلبد و احتیاطاً هنگامی که بالغ شد از خود او نیز حلّیّت بخواهد.
سؤال 1716- اگر طلبهای به علّت مشکلات درسی و یا به عللی دیگر نتواند به تحصیل خود ادامه دهد و از تحصیل منصرف شود، آیا باید شهریههایی را که در طول مدّت تحصیل دریافت کرده است برگرداند؟
جواب: بازگرداندن شهریه لازم نیست، ولی سعی کند به مقداری که از بیت المال استفاده کرده خدمت دینی کند.
سؤال 1717- آیا کاتب مطّلع از محتویات کذب مورد کتابتش که شامل اتهام و هتک حرمت گیرنده نامه و دیگران میباشد با این که آن نوشته با امضای دیگری برای گیرنده ارسال میگردد، شریک در گناه صاحب امضا میباشد؟
جواب: این مصداق روشن اعانت بر اثم و کمک به گناه است و جایز نیست.
سؤال 1718- احترام برادر بزرگتر چه حکمی دارد؟
جواب: همه برادران احترام دارند مخصوصاً برادر بزرگتر و در روایت آمده است که برادر بزرگتر به منزله پدر است.
سؤال 1719- تهمت زدن به مرده چه حکمی دارد؟
جواب: تهمت زدن به هر کسی حرام است و نسبت به مرده و هر کس که نمیتواند از خود دفاع کند، گناهش بیشتر است.
سؤال 1720- نظر شما در مورد ورزش بُکس با توجّه به خطراتی که دارد چیست؟
جواب: با توجّه به خطراتی که ورزش بُکس دارد مشروعیّت آن مشکل است مگر در موارد ضرورت مثل کسانی که برای آمادگی رزمی این کار را میکنند.
سؤال 1721- ریشه درخت کسی به ملک همسایه سرایت و شاخه میکند، مدّت سی سال یا بیشتر شاخهها در ملک همسایه میماند، در این مدّت خسارت و ضرر این شاخهها و درخت را همسایه متحمّل میشود و خسارت و ضرر درختها چنین است: یک مقدار از ملک را اشغال کرده و به زراعت مقدار دیگری از زمین، خسارت و ضرر وارد کرده و این درختها مانع از تابش آفتاب به زراعت است و ریشهها هم مانع از رشد و نموّ زراعت میشود، آیا این درختها حقّ صاحب درخت اوّلی است یا حقّ صاحب زمین و اگر حقّ صاحب درخت اوّلی است، آیا صاحب زمین حقّ مطالبه خسارت و ضرر وارده را دارد؟
جواب: درختان متعلّق به صاحب ریشه است، ولی صاحب زمین دوّم میتواند آنها را از ملک خود قطع کند و یا مال الاجاره آن را مطالبه کند و اگر خسارتی بر او وارد شده که نتیجه عمل صاحب درخت بوده، میتواند از او بگیرد.
سؤال 1722- این جانب یک قطعه زمین دارم که یک اصله درخت گردو از طرف جنوب و سه اصله درخت گردو از طرف شمال که متعلّق به برادرم میباشد زمین بنده را احاطه کرده است و هر ساله موجب خسارت مالی قابل توجّهی به این جانب میباشد و تذکّرات بنده مؤثّر واقع نشده، حکم شارع مقدّس اسلام در این مورد چه میباشد؟
جواب: چنانچه وجود آن درختان موجب ضرر و زیان شماست میتوانید به صاحبش تذکّر دهید که شاخههای آن را قطع کند یا مال الاجاره مناسبی بپردازد و اگر به هیچ کدام راضی نشد شما حقّ قطع کردن آن را با نظر حاکم شرع و در نبودن حاکم شرع با نظر معتمدین محل دارید، مگر این که از روز اوّل زمین به همین شکل به شما واگذار شده باشد.
سؤال 1723- طلّاب علوم دینی در چه زمانی باید مفتخر به پوشیدن لباس روحانیّت شوند؟
جواب: هنگامی که به مرحله قابل ملاحظهای از معلومات دینی برسند، باید لباس را بپوشند و از نظر مقرّرات فعلی حوزه کسی که شهریه دروس خارج میگیرد ملتزم به پوشیدن لباس روحانیّت است.
سؤال 1724- در بعضی از کشورهای اسلامی قانون جدیدی وضع شده است که طبق آن، غیر مسلمانان در انتخابات میتوانند دو بار رأی دهند یعنی آنها هم میتوانند با مسلمانان رأی بدهند و هم با غیر مسلمانان. طبق فقه جعفری آیا میشود به غیر مسلمانان چنین حقّی داد؟
جواب: نباید غیر مسلمانان امتیازی بر مسلمین داشته باشند، مگر این که ضرورتهایی در کار باشد.
سؤال 1725- کالاهایی که از قاچاقچیان کشف میشود یا کالاهایی که بعد از مدّتی انبار شدن در گمرکات با قیمت مناسب در اختیار بعضی از افراد قرار میگیرد استفاده از آنها چه حکمی دارد؟
جواب: هرگاه مجتهد جامع الشّرایط به عنوان تعزیر از آنها بگیرد سپس بفروشد، خریدن آن اشکالی ندارد.
سؤال 1726- وارد کردن کالا به صورت غیر قانونی از مرز چه حکمی دارد؟ پول حاصل از این کالا برای واردکننده چه حکمی دارد؟
جواب: از کارهایی که بر خلاف مقرّرات حکومت اسلامی است باید اجتناب کرد و هر گونه کمک کردن به این تخلّفات اشکال دارد و درآمد آن نیز مشکل است.
سؤال 1727- شخصی فوت شده و وصیّت هم نکرده، در میان اولاد او دو نفر صغیر هم وجود دارد، آیا برای آنهایی که برای تسلیت و تعزیّت بازماندگان آن مرحوم میروند، جایز است بر روی فرشی که صغیر شرکت دارد بنشینند و همچنین نماز خواندن در آن خانهای که ارث آن مرحوم میباشد و آن دو نفر صغیر نیز شریک میباشند در صورت ضرورت یا غیر ضرورت چه صورت دارد؟
جواب: در این گونه موارد مبلغ مختصری که جوابگوی آن تصرّف باشد برای صغیر در نظر بگیرید و هزینه او کنید در این صورت تصرّفات فوق جایز است.
سؤال 1728- با توجّه به رواج تمسخر بعضی از زبانها در بین مردم و استفاده از تعابیری اهانتآمیز خواهشمند است نظر مبارک را مرقوم فرمایید؟
جواب: اگر غرض اهانت و تحقیر باشد جایز نیست.
سؤال 1729- آیا جایز است در ساعات اداری که مراجعهکننده نداشته و بیکار میباشیم از وقت خود جهت درس خواندن و کسب علم استفاده نماییم؟
جواب: هرگاه هیچ وظیفهای در آن ساعت ندارید، درس خواندن و مانند آن مانعی ندارد.
سؤال 1730- انتقاد از کاندیداتورها و بیان نکات منفی آنها در جمع یا بین دو نفر چه حکمی دارد؟
جواب: در صورتی که در مقام مشورت برای رأی دادن به آنها باشد اشکال ندارد، ولی باید صفات آنها را بیان کرد نه توهین و مذمّت و تحقیر و یا خدای نکرده تهمت به آنها زده شود.
سؤال 1731- آیا اجرت گرفتن برای نطفه نر و باروری حیوان ماده جایز است؟
جواب: احتیاط آن است که در مقابل نطفه چیزی نگیرد، بلکه در مقابل تصرّفاتی که بخاطر مقدّمات باروری در آن حیوان میکند چیزی بگیرد.
سؤال 1732- در بعضی از نقاط تا بیست سال قبل بردهداری رایج بوده و هویّت آنان مشخص است و اکنون آنان به عنوان و اسم «غلام» معروف هستند و اطمینان موثّق است که تا حالا از طرف موالی آزاد نگردیدهاند، اکنون که آنان برای خود کار میکنند و دارای مایملک هستند حکم چیست؟
الف) آیا آنان آزاد شمرده شده و اموال ایشان برای خود آنان است؟
ب) آیا آنان با مایملک خود برای مولا هستند و حقّ هیچ گونه تصرف در اموال را ندارند؟
ج) در حالی که موالی آزادشان نکردهاند، آیا میتوانند ازدواج کنند و حکم فرزندان آنان بدون اذن مولا چیست؟
جواب: الف) احتیاط واجب آن است که صاحب آنها از طریق مکاتبه و در برابر گرفتن مال الکتابه آنها را آزاد کنند و قبل از آن، اموالشان متعلق به مولا است ولی شایسته است مولا با آنها مصالحه کند.
ب) از جواب سابق معلوم شد.
ج) احتیاط آن است که در شرایط فعلی مولا به آنها اجازه دهد و ازدواجشان را امضا کند. اصولا هر نوع بردهداری در عصر و زمان ما اشکال شرعی دارد.
سؤال 1733- چهارشنبهسوری و مراسم آتش بازی آن از نظر شرعی چه حکمی دارد؟
جواب: جزء خرافات است و باید از آن اجتناب کرد.
سؤال 1734- رفت و آمد با اقوامی که مقیّد به قوانین اسلامی نیستند (برای مثال بیحجاب در جلوی ما ظاهر میشوند) با توجّه به واجب بودن صله رحم چه حکمی دارد؟
جواب: اگر این رفت و آمد مایه نهی از منکر میشود مانعی ندارد در غیر این صورت ترک کنید.
سؤال 1735- آیا تحصیل علم، واجب عینی است یا واجب کفایی یا مستحب؟
جواب: نسبت به معارف و احکام مورد ابتلای دینی، واجب عینی و نسبت به سایر احکام و همچنین علومی که بقای نظام جامعه اسلامی نیاز به آن دارد واجب کفایی است و در غیر این موارد، اگر علوم مفیدی است مستحب است.
سؤال 1736- حکم دوچرخه سواری و موتور سواری خواهران با مانتو در سطح شهر، با توجّه به آثار و تبعات سوء اجتماعی و اخلاقی آن چیست؟
جواب: با توجّه به پیامدهای سوئی که اینگونه امور دارد، لازم است از آن پرهیز شود و به وسوسههایی که این و آن میکنند توجّه نکنید.
سؤال 1737- با توجّه به این که افزایش حجم پول با سیاستهای انبساطی پولی، موجب کاهش قدرت خرید پول در دست مردم میشود، آیا این اقدامات از سوی دولت مطلقاً مجاز و مشروع است یا در صورت ضرورت و با وجود مصلحت ملزمه و احیاناً با اعمال ولایت؟
جواب: حقّ احتمال دوّم است، دولت آزاد نیست هر کاری را در این زمینه انجام دهد اصولا دولت در تمام حرکات اقتصادی خود باید غبطه جامعه و مخصوصاً مستضعفین را در نظر بگیرد، زیرا ولایت یا وکالت او تنها در این محدوده است.
سؤال 1738- با عنایت به محدودیّت منابع آب قابل شرب و شیرین در سرزمین ما، مصرف بیرویه و غیر ضروری آن چه صورتی دارد؟
جواب: مصرف بیرویه آب قابل شرب یا آبهای زراعتی، در هیچ زمانی مجاز نیست باید در این نعمت گرانبهای الهی، همه مردم صرفهجویی کنند و جلو هر گونه اسراف را بگیرند.
سؤال 1739- ریختن فاضلابها در چشمهها، رودها و دریاچهها موجب تلف شدن هزاران هزار جاندار آبزی و صدمات غیر قابل جبران به طبیعت است نظر مبارک نسبت به انجام چنین کاری چیست؟
جواب: آلوده کردن رودخانهها و دریاچهها به طوری که موجب اتلاف جانداران آبزی شود و در نتیجه مردم گرفتار خسارت و زیان گردند، جایز نیست.
سؤال 1740- اگر کسی از وسیلهای استفاده میکند که موجب آلودگی هواست، در حالی که امکان استفاده از وسایلی که آلودگی کمتری ایجاد میکنند نیز وجود دارد وظیفه شرعی وی چیست؟
جواب: هوا از مواهب بزرگ الهی است، نباید آن را بیجهت آلوده کرد.
سؤال 1741- صنایعی که مدّتها بدون اطّلاع کسی، عوامل آلوده کردن محیط زندگی انسانها را فراهم آوردهاند، چگونه بریء الذمّه میشوند؟
جواب: سزاوار است از طرق ممکن، برای پاک کردن آلودگیها به مقداری که موجبات آن را فراهم ساختهاند، تلاش کنند.
سؤال 1742- بنابر نظر مبارک، استفاده از بعضی سموم شیمیایی که موجب مرگ جانداران مفید یا بیضرر طبیعت میشود، چه صورتی دارد؟
جواب: استفاده از هر چیزی که حیات جانداران مفید و بیخطر را به خطر بیندازد اشکال دارد.
سؤال 1743- در قوانین حقوقی بعضی از کشورهای غربی، قاعدهای وجود دارد که به موجب آن زیان دیده پس از ورود خسارت و ارتکاب خطا از طرف عامل زیان، باید اقدامات متعارفی را در جهت اجتناب یا تقلیل و به حدّ اقل رساندن خسارت به عمل آورد، در غیر این صورت نمیتواند خساراتی را که بدین طریق قابل اجتناب یا تقلیل بوده است، مطالبه نماید مثال مشهور در این مورد این است که پس از نقض قرارداد توسط فروشنده و عدم تحویل مبیع، خریدار باید سریعاً نسبت به خرید کالای مشابه جایگزین اقدام نماید و در نهایت تفاوت قیمت خرید مجدّد و ثمن معامله اوّل را مطالبه نماید. یا در مورد قراردادهای استخدام، پس از اخراج غیر قانونی مستخدم، وی موظّف به جستجوی کاری مشابه کار اوّلیّه است و نمیتواند کلّ دستمزد مدّت بیکاری خود را مطالبه نماید. حال با توجّه به تملیکی بودن عقد بیع در فقه امامیّه و اصل الزام بایع به تسلیم مبیع، آیا میتوان این تکلیف را بر خریدار تحمیل نمود؟ و آیا چنین قاعدهای در حقوق اسلامی پذیرفته شده است؟ مبانی آن در فقه امامیّه چیست؟
جواب: از نظر اسلام نیز این گونه خسارتها که ناشی از کوتاهی خود شخص میگردد بر عهده طرف مقابل نیست و دلیل آن، قاعده اقدام است. برای آگاهی بیشتر بر مفاد قاعده اقدام و ادلّه آن به کتاب ما «القواعد الفقهیه» جلد اوّل، قاعده اقدام، مراجعه نمایید.
سؤال 1744- یکی از برادران شاعر جوان، اخیراً ترجمه کل قرآن مجید را به شعر و به نظم درآورده است که به عنوان نمونه دو سوره حمد و کوثر ضمیمه میباشد.
سوره حمد:
سرآغاز صحبت به نام خداست که بخشنده و مهربان کبریاست
ستایش بود خاص آن کردگار که باشد دو گیتی از او برقرار
که بخشنده و مهربان است نیز بود صاحب عرصه رستخیز
تو را میپرستیم تنها و بس نداریم یاور به غیر از تو کس
مرا کن هدایت به راه درست به آن کس که مُنعَم ز نعمات تُست
نه آنان که خشمت بر آنان رواست نه آنان که هستند گمره ز راست
سوره کوثر:
سرآغاز صحبت به نام خداست که بخشنده و مهربان کبریاست
همانا تو را ای پیامبر که ما نمودیم خود حوض کوثر عطا
تو هم پس به شکرانه میخوان نماز برای خدایت بکن ذبح باز همانا
همان کس که عیبت بخواند خودش نسل مقطوع و ابتر بماند
جهت نشر فرهنگ قرآنی با زبان شعر که در بسیاری از مردم اثر عمیق و مثبت دارد، این نهاد مصمّم است آن را تکثیر و ترویج دهد، چنانچه حضرت عالی مصلحت میدانید مراتب را اعلام فرمایید تا اقدام لازم به عمل آید.
جواب: هرگاه بقیه اشعار مزبور، مانند همین نمونه یا بهتر باشد و در عین حال زیر نظر گروهی از صاحب نظران، مضامین آن کنترل و تکمیل گردد مقدّمهای بر آن نوشته شود که ترجمه آیات، ترجمهای است نسبتاً آزاد، مانعی ندارد.
سؤال 1745- این جانب باغی دارم، برای ریختن توت، شخصی را با سابقهای که از ایشان در بالا رفتن از درخت داشتم اجیر کردم، ولی این بار بعد از ریختن دو درخت توت از بالای درخت افتاد، بعد از چهار روز که در بیمارستان بود مرحوم شد. آیا به نظر شما من که صاحب درخت هستم شرعاً در برابر این مرحوم یا ورثه او مسئولیّتی دارم؟
جواب: چنانچه نامبرده نسبت به کار خود آگاهی داشته و این حادثه تصادفاً واقع شده، شما مسئولیّتی ندارید.
سؤال 1746- در منطقه ما وقتی بین دو نفر یا دو گروه دعوا و ناراحتی واقع میشود، نفر سوّمی برای صلح به طرف متجاوز میگوید: باید مقداری پول یا حیوان یا چیز دیگری را به طرف دیگر که متجاوز علیه است بدهید تا او راضی شود و ناراحتی برطرف گردد، آیا این کار جایز است؟
جواب: هرگاه با رضایت داده شود اشکال ندارد و همچنین اگر آن پول به مقدار زیان و خسارتی باشد که به متجاوز علیه وارد شده است خواه طرف راضی باشد یا نباشد.
سؤال 1747- لطفاً نظر مبارک را در موارد زیر بیان فرمایید:
الف) ادامه تحصیل مسئولین دولتی با استفاده از وقت و وسیله ایاب و ذهاب دولتی از شهرستانی به شهرستان دیگر؟
ب) پذیرایی از میهمانان دولتی یا غیر دولتی که از طرف مسئول به قصد تفریح دعوت شدهاند؟
ج) استفاده نمودن از وسیله نقلیّه دولت به هنگام مرخّصی جهت مسافرت؟
د) پرداخت هزینه آب و برق و تلفن منزل شخصی و استفاده از وسایل خانگی موجود در اداره جهت منزل و هزینه تعمیر پس از استفاده آن؟
ه-) استفاده مسئول از کارمندان بیکار به اسم کار اداره در امور شخصی خویش؟
جواب: وسایل و سایر امکانات دولتی را نمیتوان در مصارف شخصی صرف کرد، مگر این که مسئولین مربوط طبق ضوابط و مقررات اجازه خاصی در مورد یا مواردی بدهند.
سؤال 1748- در صورتی که فکر کنیم موارد مذکور در سؤال فوق را مسئول ما فوق در استان یا مرکز میداند ولی ما به او نگفته باشیم، آیا سکوت او دالّ بر اجازه میباشد؟
جواب: سکوت به تنهایی کافی نیست بلکه اجازه لازم است، آن هم طبق ضوابط و مقررات.
سؤال 1749- دیده میشود که بعضی از متدیّنین به هنگام شنیدن نام مبارک حضرت مهدی امام عصر (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) به احترام آن حضرت دست بر سر میگذارند، آیا این مطلب در روایتی وارد شده است؟
جواب: در روایت معروف دعبل خزاعی شاعر اهل بیت (علیهم السلام)، آمده است که وقتی قصیده مشهور مدارس آیات را خدمت امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام) میخواند، هنگامی که به این بیت رسید:
خروج امام لامحاله خارج یقوم علی اسم اللّه و البرکات
امام (علیه السلام) دست بر سر نهاد و به عنوان احترام برخاست و از خداوند متعال فرج حضرت ولی عصر «روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء» را در خواست نمود. «1»
سؤال 1750- آیا در جملاتی از قبیل «خالی از اشکال نیست»، «محلّ تأمّل است» و «بعید نیست که چنین باشد» میشود به مرجع تقلید دیگری رجوع کرد؟
جواب: در احتیاطات، رجوع به غیر جایز است و همچنین در جمله «خالی از اشکال نیست» و جمله «محلّ تأمّل است» و امّا جمله «بعید نیست» در تعبیرات ما فتواست.
سؤال 1751- آیا «خطبه البیان» روایت صحیحی است؟
جواب: «خطبه البیان» ظاهراً مجعول است و اعتباری ندارد.
سؤال 1752- میدانیم خودکشی در اسلام حرام است؛ لکن اگر رزمندهای در حال جنگ و در معرض اسارت دشمن باشد و اطّلاعاتی داشته باشد که اگر لو رود، باعث مرگ عدّهای از رزمندگان شده، بعلاوه ضایعات دیگری نیز به دنبال خواهد داشت، و این رزمنده میداند دشمن او را شکنجههای بسیار خواهد نمود تا به آن اطّلاعات برسد و این شخص تحمّل آن شکنجهها را ندارد؛ آیا میتواند قبل از اسارت خودکشی کند؟
______________________________
(1). الغدیر، جلد 2، صفحه 361 و منتهی الآمال، باب چهاردهم، فصل ششم.
جواب: چنانچه مسلّم باشد طاقت شکنجهها را ندارد و اطّلاعاتی میدهد که ضایعات بزرگی به بار میآورد و موجب مرگ گروهی میشود، این عمل نوعی ایثار و فداکاری محسوب میشود.
سؤال 1753- در شهر ما، در هر مسجد، یک عَلَم وجود دارد که هر سال در ایّام عزاداری، مخصوصاً در روزهای عاشورا این عَلَم را به حرکت در میآورند، هر یک از این عَلَمها هر چند دقیقه یک بار بر شانه فردی مینشیند و آن فرد پس از بوسیدن آن عَلَم، به یکی از پارچههای آن پول میبندد. مردم میگویند: «هر کس نذری داشته باشد و عَلَم روی شانهاش نشیند و او به عَلَم پول ببندد نذرش قبول میشود» افراد زیادی به عَلَم اعتقاد دارند، آنها میگویند: «عَلَم به وسیله کسی که آن را در دست دارد حرکت نمیکند، بلکه حرکت آن توسّط قدرت الهی است» نظر شما در این مورد چیست؟
جواب: پرچمهایی که در عزاداری امام حسین (علیه السلام) حمل میشود، چون متعلّق به عزاداری آن حضرت میباشد محترم است، امّا حاجت را باید از خداوند با شفاعت امام حسین (علیه السلام) خواست، نه از عَلَم.
سؤال 1754- اگر کسی با وجود تحقیق در اصول دین، دلیلی بر اثبات اصول دین پیدا نکند، آیا از عذاب جهنّم دور خواهد ماند و به بهشت خواهد رفت؟ آیا در هر صورت به واسطه احتمال درست بودن اصول دین، باید به واجبات خود عمل کند و از محرّمات دوری نماید؟ در ضمن اگر بخواهد تحقیق کند، از واجباتش، از جمله کسب رزق حلال، بازمیماند.
جواب: واجب است بر انسان نهایت کوشش خود را در تحقیق آیین خدا بنماید؛ هرگاه بعد از کوششهای لازم بجای نرسید، عند الله معذور است؛ منتها عقل میگوید: «احتیاط را در عمل به واجبات و ترک محرّمات، ترک نکند».
سؤال 1755- من دبیر دبیرستان هستم؛ گاهی اتّفاق میافتد که در امتحان آخر سال دانشآموزی در درس من، برای قبول شدن محتاج یک یا دو نمره میشود؛ امّا هنگامی که ورقه او تجدید نظر میکنم هیچ جایی برای اضافه کردن نمره به جوابهای او وجود ندارد، مگر این که خودم به جوابهای ورقه او، به میزان نیاز به آن نمره، اضافه، و در واقع به ورقه امتحانی او دست ببریم با توجّه به این که عمر انسان بسیار با ارزش است و بعضاً این دانشآموزان از خانوادههای فقیر میباشند و اگر مردود شوند، اثرات منفی در آنها و زندگی آنها ایجاد میشود و معلّم تشخیص میدهد که اگر این میزان نمره را به او بدهد، نتیجه مثبتی در زندگی و روحیّات او دارد، آیا این کار جایز است؟
جواب: چنانچه این مقدار ارفاق در میان دبیران متعهّد معمول باشد، مانعی ندارد.
سؤال 1756- استفاده شخصی از امکانات مدرسه، صرفاً برای امور تحصیلی، با اجازه مدیر آموزشگاه چه حکمی دارد؟ در صورت ضامن بودن آیا با پرداخت خسارت به بیت المال، رفع ضمان میشود؟
جواب: هرگاه مسئول مدرسه، طبق ضوابط اجازه دهد مانعی ندارد و همین اندازه که بگوید طبق ضوابط است کافی میباشد.
سؤال 1757- حضرتعالی بارها بر سادهزیستی و پرهیز از تجمّلگرایی تأکید نمودهاید؛ ولی حتّی تجمّلکرها نیز خود را تجمّلگرا نمیدانند. وقتی از ایشان علّت را جویا میشویم، بحث عرف و شأن را پیش میکشند. لطفاً بفرمایید: ملاک اصلی و مشهود اسراف و تجمّلگرایی چیست؟
جواب: هر گونه هزینهای که زاید بر نیازهای مشروع انسان باشد، نوعی اسراف و تجمّلگرایی است؛ البتّه شئون افراد، مختلف است و برای تشخیص مصداق، باید به عرف متعهّد و آگاه مراجعه کرد.
سؤال 1758- با توجّه به تهاجم فرهنگی دشمنان اسلام و مسلمین که از جمله میخواهند همچون گذشته با لباس مردان، به ویژه جوانان، چادر و روپوش زنان و یا نازک بودن آن لباسها، جامعه را به فساد بکشانند، تولید و مصرف این گونه لباسها چه حکمی دارد؟ و نیز عکسهای برهنه زنهای بیحجاب و یا مردان بدنام که بر روی بالشها، روفرشیها، ظروف و پارهای از البسه انداخته میشود چه صورت دارد؟ و بطور کلّی حکم آنچه در مسیر ترویج فساد اخلاق جامعه و کمک به تهاجم فرهنگی دشمنان اسلام و مسلمین باشد، چیست؟ و وظیفه مسلمین در قبال آن کدام است؟
جواب: هر کاری که موجب اشاعه و توسعه فرهنگهای فاسد و بیگانه باشد جایز نیست؛ ولی تولید لباسهای نازکی که میتواند در منزل مورد استفاده زن در برابر همسرش بوده باشد اشکالی ندارد، و دیگران نباید از آن سوء استفاده کنند.
سؤال 1759- یکی از روحانیون در منطقه گلپایگان مشغول خدمت و ترویج اسلام و احکام فقهی و معارف قرآن و مبانی عقیدتی و تشکیل گروههای ورزشی و خدمات فرهنگی، اجتماعی و دینی به مردم آن منطقه و تشویق و ترغیب جوانان به اسلام و شعائر دینی میباشد و اقدام به تأسیس یک مرکز دینی و پایگاه اسلامی نموده است، وظیفه قاطبه مسلمانان خصوصاً مردم آن منطقه، نسبت به برنامههای آن روحانی خدمتگزار چیست؟
جواب: وظیفه مردم علاقهمند به اسلام کمک به برنامههای اسلامی است، تا از گمراه شدن نوجوانان و جوانان مسلمان جلوگیری شود و این مسئولیّت تنها بر دوش روحانیون نمیباشد.
سؤال 1760- آیا استخاره و تفأل با استفاده از کلام الله مجید برای خود و دیگران جایز است.
جواب: استخاره با قرآن اشکالی ندارد ولی بهتر است از تفأل به قرآن خودداری شود.
سؤال 1761- آیا تعبیر و تفسیر خواب، از روی کتب تعبیر خواب، مثل کتاب تعبیر خواب حضرت یوسف، ابن سیرین و دانیال پیامبر و مانند آن، برای خود و دیگران جایز است؟
جواب: اگر به این کتابها نسبت داده شود، مثلا گفته شود: «در فلان کتاب چنین نوشته شده است» و مفسدهای هم بر آن مترتّب نشود، اشکالی ندارد.
سؤال 1762- آیا بیان تأثیر خواصّ داروهای گیاهی، در جهت معالجه امراض، بر اساس روایات و فرمایشات ائمّه (علیهم السلام) و همچنین سایر کتب داروهای گیاهی؛ مانند طبّ الرّضا، طبّ الصّادق (علیهما السلام)، نسخه عطّار و مانند آن، جایز است؟
جواب: در صورتی که بگوید: «در فلان کتاب چنین نوشته شده است» اشکالی ندارد.
سؤال 1763- اگر پدر یا جدّ پدری و یا قیّمی، در رابطه با ظلمی که از طریق فرد کبیری نسبت به صغیر تحت ولایتش شده باشد؛ مثلا با لواط شده و یا او را عمداً کشته باشند، چه با گرفتن پول (دیه) و چه مجّانی، در دادگاه به ظالم رضایت داده باشد، چنانچه بعداً تشخیص دهد که رضایت او به صلاح صغیر نبوده با توجّه به این که میگویند: «عدول از رضایت مسموع نیست» آیا پدر و جدّ پدری و یا قیّم این صغیر، میتواند به رضایتی که داده معترض و تقاضای کیفر ظالم را بنماید؟
جواب: اگر در زمانی که رضایت داده اشتباه کرده است و بر خلاف مصلحت صغیر اقدام نموده، باید برگردد.
سؤال 1764- هنرپیشگی زن، که در فیلمهای مختلف نقش همسری برای افراد گوناگون را دارد، چه حکمی دارد؟
جواب: اگر موجب فسادی نباشد، اشکالی ندارد.
سؤال 1765- حجامت از نظر شرعی چه صورتی دارد؟
جواب: طبق روایات متواتره، مستحب است. مگر برای اشخاصی که حجامت برای آنها ضرری داشته باشد.
سؤال 1766- شرکتها و ادارات معمولا به مناسبتهای مختلف، پوسترها و آگهیهایی چاپ میکنند، و اسم شرکت خود را در زیر آن میآورند. آیا از این پوسترها و مجلّات میتوان با حذف کردن نام شرکت مربوطه استفاده نمود؟ (مثلا شرکتی به مناسبت سال نو، تقویم سال جدید را چاپ میکند و با اسم شرکت خود به بازار میفرستد، آیا میتوان از این تقویم با حذف نام شرکت استفاده کرد)؟
جواب: در صورتی که خریداری کنید، اختیار آن به دست شماست؛ اما اگر هدیه کنند، تغییر نام آن اشکال دارد.
سؤال 1767- کشیدن سیگار برای افراد مبتدی، و استمرار آن برای افراد معتاد، اعمّ از این که ترک آن به آسانی ممکن باشد یا نباشد، چه حکمی دارد؟
جواب: کشیدن سیگار و انواع دخانیّات، حرام است و با توجّه به این که ترک آن برای همه معتادان ممکن است، حالت اضطرار معمولا در آن تصوّر نمیشود؛ مگر به دستور خاص طبیب آگاه، و فرقی بین افراد مبتدی و معتاد نیست.
سؤال 1768- مدرسهای در قم (البتّه بعنوان خوابگاه طلبهها) وجود دارد که، طلبههای آن مدرسه در کنار درسهای حوزوی، به سایر دروس هم مشغولند، مثلا دروس دبیرستان و یا دانشگاه میخوانند، در حالی که مسئول آن مدرسه در ابتدای ورود هر طلبه، با او در مورد این که در وقفنامه ذکر شده که: «طلبهها نباید به درسی غیر از دروس حوزه اشتغال داشته باشند»، صحبت میکند و به ظاهر خود مسئول مدرسه با این کار طلبهها مخالف نیست و برای رفع مسئولیّت شرعی وقفنامه را میخواند، حالا این سؤال پیش میآید که کار طلبههای این مدرسه چه حکمی دارد؟
جواب: رعایت شرایط وقفنامه واجب است و بدون آن، ماندن طلّاب در آن مدرسه، اشکال دارد.
سؤال 1769- خواهری مسألۀ خود را چنین بیان میکند: - در مصرف آب کاملًا زیاده روی میکنم و هر کاری میکنم، نمیتوانم جلوی این اسراف را بگیرم-. مرتّب با همسرم در این مورد بحث دارم، او میگوید گذشته از این که کار حرامی میکنید و موجب ضمان میگردید، من که همسر شما هستم، راضی به این عمل تو نیستم، اگر همسرم راضی نباشد، آیا در وضو و نمازم اشکالی ایجاد میشود و دوّم این که آیا کارم حرام و موجب ضمان میگردد؟ فتوای حضرتعالی موجب میشود نجات پیدا کنم.
جواب: سعی کنید به مقدار متعارف آب مصرف کنید. اگر بیش از آن باشد و همسرتان راضی نباشد حرام و موجب ضمان است و اگر شیطان وسوسه کند که فلان مقدار آب کافی نیست، اعتنا نکنید و اعمالتان اشکالی نخواهد داشت و ما مسئولیّت آن را به عهده میگیریم و به فرض که همسرتان هم راضی باشد، اسراف در آب وضو و غسل، جایز نیست.
سؤال 1770- مالیات چیست؟ و به چه جهت از مردم گرفته میشود؟ و آیا کفایت از خمس میکند؟
جواب: مالیات جهت هزینه تأمین امنیّت و حفظ کشور از داخل و خارج است تا مردم، کشور، ناموس و اموالشان در امنیّت کامل باشند و همچنین برای کشیدن جادّهها، ساختن مدارس و بیمارستانها و سایر نیازهای اجتماع میباشد و همان گونه که در سابق گفته شد، مالیات را نمیتوان به جای خمس محسوب داشت، بلکه مانند سایز هزینههای کسب و کار است.
سؤال 1771- شخصی انگشتری که غصبی بوده به کسی هدیه داده است و مدّتهاست که آن انگشتر دائماً در دست شخص اهدا شده میباشد، اکنون اهداکننده از این کار پشیمان است، ولی قدرت در آوردن انگشتر از دست آن شخص را ندارد، اگر صاحب انگشتر را بشناسد، آیا لازم است که پول را به خود او بدهد؟ اگر از لحاظ اجتماعی و ترس از آبرو نتواند این کار را بکند، آیا میتواند پول آن را به فقیر برساند؟
جواب: چنانچه صاحب انگشتر را بشناسد، و بتواند رضایت او را با دادن مبلغی فراهم کند، مشکلی ندارد، و اگر راضی نمیشود، به بهانهای میتواند انگشتر را از او بگیرد، مثلا انگشتر خوبی معادل آن، یا بهتر از آن بخرد و نزد آن شخص ببرد و به او بدهد و انگشتر را بگیرد، و اگر صاحب آن به هیچ وجه پیدا نمیشود، کافی است قیمت آن را به مستحقّی بدهد.
سؤال 1772- شخص محترمی است که برای مستحقّین و بیبضاعتها بضاعتها (که آبرومند هستند) کمکهایی جمعآوری میکند و به آنها میرساند، افراد یا جاهایی که به واسطه این شخص کمک شدهاند، چون فکر میکنند کمکها فقط از ناحیه او میباشد، برای او هدایایی میفرستند؛ شخص خیّر میگوید: «چون من در پرداخت آن مبالغ سهمی ندارم و فقط آن را رساندهام، آیا مجاز هستم که هدایای آن را مصرف کنم؟ چنانچه مجاز نیستم، آیا باید آن هدایا را به پرداخت کنندگان آن برسانم و یا همین هدایا را هم میتوانم صرف امور خیریّه بنمایم؟»
جواب: صداقت از هر کاری بهتر است. واسطه این کار خیر باید واقعیّت را به مردم بگوید؛ چنانچه بعد از آن هدیهای به او دادند بیاشکال است و نسبت به هدیههای گذشته نیز همین گونه عمل کند.
سؤال 1773- فردی دارای ملک موروثی میباشد؛ از میان این ملک آب گرم خدادادی جریان داشته و دارد، فرد مورد نظر آب گرم را بصورت استخر در آورده و از استحمام کنندگان پول میگیرد و از بقیّه آب در مزرعه خود استفاده میبرد.
لطفاً بیان فرمایید:
الف) آیا مالک زمین، مالک آب گرم هم هست؟
ب) آیا کسی میتواند بدون پرداخت قیمت زمین و آب گرم، آنها را مصادره کند و حوضهای نامبرده را تبدیل به احسن کرده و خود مالک شود؟
ج) آیا غسل و استحمام سایر اشخاص مؤمنین از همان حمام احداثی، در ملک مصادرهای، صحیح است؟ با توجّه به این که صاحب ملک میگوید: من راضی نیستم کسی در آن استخرها استحمام کند.
جواب: الف) مالک زمین مالک آب گرم است.
ب) کسی نمیتواند بدون رضایت صاحب زمین آن را از ملکیّت او به در آورد.
ج) غسل و استحمام بدون رضایت مالک آن زمین جایز نیست.
سؤال 1774- عدّهای از جوانان- از نظر علمی نیز در حدّ بالایی هستند- به طرز خاصّی لباس میپوشند و بیش از اندازه محاسن میگذارند، داشتن محاسن به حدّی که مایه تمسخر شود، چه حکمی دارد؟
جواب: از پوشیدن لباس، یا گذاردن محاسن بیش از اندازه که موجب تمسخر و توهین به شخص باشد باید اجتناب کرد و شخص مؤمن همیشه باید عزّت خود را حفظ کند.
سؤال 1775- رانندگی موتور برای کسی که مهارت دارد، ولی گواهینامه ندارد، چه حکمی دارد؟ در مورد ضرورت چطور؟
جواب: مراعات مقرّرات راهنمایی حکومت اسلامی، لازم است.
سؤال 1776- آیا ادعیّه و زیارات مفاتیح الجنان را میتوان به قصد استحباب خواند؟
جواب: به قصد زیارت مطلقه مانعی ندارد، و بهتر است به قصد رجا خوانده شود.
سؤال 1777- آیا ادعیّه و زیارات زیر نیز مستحب هستند؟
ندبه، کمیل، توسّل، دعای امام حسین (علیه السلام) در روز عرفه، مناجات خمس عشره، زیارت جامعه کبیره و صغیره، امین الله و عاشورا.
جواب: این دعاها و زیارات مشهور است و اگر به قصد دعا و زیارت مطلق انجام شود، هیچ اشکالی ندارد.
سؤال 1778- به موجب برخی از مقرّرات جاری، در طول خدمت افراد شاغل در دستگاههای دولتی و غیر دولتی، وجوهی از حقوق دریافتی افراد کسر و به همراه مبالغی که توسّط دستگاه به کارگیرنده افراد، به آن افزوده میشود، به صندوق خاصّی واریز و اندوخته میشود، تا این صندوقها پس از بازنشستگی یا فوت مستخدم، مبالغی را به عنوان حقوق بازنشستگی و یا مستمری به خود فرد و یا عائله تحت تکفّل او، با سنین و شرایط معیّنی بپردازد. با توجّه به قوانین جاری پس از فوت مستخدم، وجوه مستمری صرفاً به عائله تحت تکفّل حین الفوت متوفّی و بر اساس موازینی غیر از موازین پیش بین شده در احکام مربوط به ارث پرداخت میشود و سایر ورثه که تحت تکفّل متوفّی نبودهاند از دریافت آن محروم میباشند؛ با عنایات به مراتب فوق، آیا وجوه مزبور که بصورت ماهیانه برای مدّتی نامعیّن پرداخت میگردد، جزء ما ترک متوفّی محسوب میگردد یا خیر؟
جواب: جزء ترکه نیست و باید طبق ضوابط بازنشستگی عمل شود.
سؤال 1779- در قراردادهایی که امروزه به اصطلاح «بیمه عمر» نامیده میشود، بیمهگر با بیمهگذار قراردادی را منعقد میسازد و طیّ آن تعهّد میکند در قبال مبلغی که ماهیانه دریافت میکند در زمان انقضای مدّت، مبلغ معیّنی را به بیمهگذار بدهد و هرگاه در اثنای مدّت قرار داد بیمهگذار فوت کند، بلافاصله تمامی آن مبلغ را به فرد یا افرادی که نام آنها در قرار داد (به عنوان منتفع) ذکر گردیده- که ممکن است یکی از ورّاث یا غیر از ورثه باشد- بپردازد با عنایت به فرض مذکور بفرمایید:
الف) آیا اساساً انعقاد چنین عقدی صحیح است؟
جواب: عقد بیمه عقد صحیحی است، البتّه باید شرایط کلّی عقد، مانند عقل و بلوغ و اختیار و روشن بودن امور مربوط به قرارداد، در آن رعایت شود و باید طبق آن عمل شود.
ب) آیا وجه پرداختی بیمه به منتفع، بعنوان ما ترک متوفّی محسوب میشود؟
جواب: وجه مزبور جنبه ارث ندارد و باید طبق ضوابط بیمه، عمل شود.
سؤال 1780- معلّمین مدارس ابتدایی و راهنمایی گاهی از اوقات مجبور میشوند، جهت نظم کلاس و یادگیری بیشتر بچّهها، آنها را تنبیه کنند، البتّه لازم به ذکر است که با حفظ مراتب تنبیه، یعنی تذکّر، نگاه تند، تهدید به دادن نمره کم و امثال ذلک میباشد و در نهایت مجبور به زدن آنها میشوند که این زدن ممکن است در دست یا بدن آنها سرخی و کبودی ایجاد کند، سؤال این است که آیا حرمت یا ضمانتی در کار است؟ برای مزید اطّلاع عرض میکنم که اگر زدن نباشد، نه معلّم میتواند مطلب درسی را خوب بیان کند و نه محصّل میتواند از درس بهرهای ببرد، چون با مشاهده عدم تنبیه از ناحیه معلّم، کلاس را بر سر معلّم ویران میکنند، مضافاً به این که مزاحمت آنها ممکن است به محیط مدرسه و کلاسهای دیگر نیز سرایت بکند؟
جواب: همان گونه که قبلا نیز گفتهایم، باید حتّی الامکان از تنبیه بدنی صرف نظر کرد و در صورت ضرورت باید با اجازه خاصّ یا عامّ ولیّ کودک باشد و کاری که سبب دیه شود انجام ندهند و با توجّه به آثار منفی تنبیه بدنی، تا ممکن است باید از آن پرهیز کرد.
سؤال 1781- از آنجا که اکثر مردم در کارهای خود به قرآن کریم استخاره میکنند، یا به آن فال میزنند آیا این استخاره حجیّت دارد؟ در صورت شکستن آن به چه اثرات ظاهری و باطنی بر آن مترتّب میشود؟ استخاره در چه مواردی شرعاً وارد شده است؟
جواب: استخاره مربوط به موارد تحیّر است که با مشورت و غیر آن مشکل حل نشود و بعد از استخاره، مخالفت با آن صلاح نیست، هر چند حرام نمیباشد و مسأله استخاره در روایات متعدّدی وارد شده است.
سؤال 1782- شرکت سهامی مخابرات یکی از استانهای کشور، در یک اقدام غیر منتظره، تعدادی تلفن موبایل، به رؤسای ادارات و مراکز به صورت خارج از نوبت و با نرخ دولتی، 620 هزار تومان، واگذار نمود، طی مدّت یک هفته برخی از افراد فوق با فروش تلفنهای مذکور به مبلغ یک میلیون و هفتصد هزار تومان سودی معادل یک میلیون و یک صد هزار تومان، نصیب خویش نمودند. اقدام فوق باعث بدبینی و یأس فراوان در بین مردم، خصوصاً افراد حزب اللّهی و دلسوز انقلاب گردید، حال با توجّه به سود باد آورده یک شبه از بیت المال و دادن امتیاز خاص به افراد خاص و همچنین با توجّه به این که سال گذشته نیز به تعداد کثیری از افراد مذکور، خودروی دولتی تعلّق گرفت که اختلاف فروش در بازار با قیمت جدید یک میلیون تومان به بالا بود، متمنّی است نظر مبارک را درباره این گونه امتیازات، که از بودجه بیت المال داده میشود و نیز معاملات مذکور، مرقوم فرمایید؟
جواب: هر گونه تصرّف در اموال بیت المال، باید طبق مصالح امّت اسلامی و با در نظر گرفتن حق و عدالت باشد و اگر از موازین فوق تخلّف شود، جایز نیست.
سؤال 1783- با توجّه به این که خداوند در سوره «شمس» یازده قسم برای تزکیه نفس خورده است، آیا تزکیه و تهذیب نفس را واجب میدانید.
جواب: مراحلی از تزکیه نفس، به یقین جزء واجبات است و مراتبی جزء کمالات و مستحبّات. شرح بیشتر آن را میتوانید در کتب اخلاقی مطالعه کنید.
سؤال 1784- آیا دولت اسلامی میتواند به علّت مصالحی مهم، صحّت بعضی از عقود یا ایقاعات (مثل ازدواج یا طلاق) را منوط به ثبت در دفاتر رسمی کشور، یا منوط به گذراندن مراحل خاصّی کند؟
جواب: صحّت عقود منوط به ثبت در دفتر نیست؛ ولی میتوان بخاطر مصالحی برای متخلّفان مجازاتهایی قائل شد.
سؤال 1785- در مجموعههای سازمانی که غذا بطور دسته جمعی تقسیم و صرف میشود، غذا زیاد اسراف میشود، بطوری که بعضی حدود یک سوّم غذایی را که کاملا قابل خوردن است دور میریزند؛ آیا به نظر حضرتعالی جایز است کسانی که غذایشان اضافه میماند، بیشتر از حدّ خوراکشان از مقسّم، غذا دریافت نمایند؟
جواب: چنانچه ممکن باشد که زیادی را به دیگری واگذار کند و دور ریخته نشود، مانعی ندارد که زیادتر بگیرد، و الّا اسراف است و حرام میباشد.
سؤال 1786- الف) آیا موضوع حقّ ارتفاق، آنچنان که در قانون مدنی به عنوان مبحثی مستقل، مورد بحث قرار گرفته، در فقه اسلامی نیز عنوان مستقلی دارد؟
ب) حقوقدانان ایرانی در تألیفات خود گفتهاند که «تدوین کنندگان قانون مدنی، موادّ مربوط به حقّ ارتفاق را، عمدتاً از قانون مدنی فرانسه اقتباس کردهاند» آیا فقه امامیّه به عنوان یک منبع، جهت استفاده قانون مدنی، کافی نبوده است؟
جواب: الف) حقّ ارتفاق که در قانون مدنی آمده، به این عنوان در فقه اسلامی مطرح نیست، ولی محتوا و نتیجه آن میتواند داخل در عمومات و اطلاقات ادلّه عقود و شروط باشد و از روایات خاصّی، مانند حدیث معروف سمرۀ بن جندب، در باب لا ضرر نیز استفاده میشود که اسلام آن را به رسمیّت شمرده است؛ زیرا «سمره» مالک نخلی در زمین دیگری بود و حقّ عبور از زمین مرد انصاری برای رسیدگی به درخت خود داشت، ولی چون میخواست از آن حق، سوء استفاده کند پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) مانع از آن شد.
ب) همان طور که در بالا آمد، اصل این حق در ادلّه عامّه و خاصّه اسلامی وارد شده است، ولی نه به این نام و نه به این عنوان. ممکن است تدوین کنندگان قانون مدنی، نام را از جای دیگری گرفته باشند و محتوا را از ادلّه اسلامی.
سؤال 1787- به نظر جنابعالی «حدّ اقل» صله رحم و قطع رحم، چه مقدار است؟
جواب: حدّ اقل صله رحم آن است که در عرف گفته شود: «فلان کس با خویشاوندانش ارتباط دارد» و اگر طوری رفتار کند که بگویند: «قطع رابطه کرده» قطع رحم محسوب میشود و بستگان در این رابطه با هم متفاوتند.
سؤال 1788- آیا پرداخت وجه، یا دادن کالای رایگان از طرف شرکتها یا اشخاص، تحت عنوان عیدی یا هدیه و احیاناً کمک به کارکنان بانکها و سازمانهای دولتی مرتبط با آنها، که خود حقوق ماهیانه از مؤسّسه متبوع دریافت میدارند و علاوه بر آن، از مؤسّسه متبوع خود عیدی و پاداش دریافت میکنند، با توجّه به این که جزء هزینههای اعطاکننده به حساب آمده و نهایتاً بر افزایش قیمت مصرفکننده کالا یا خدمات اثر دارد، حلال است یا حرام؟ حکم گرفتن چنین هدایایی را نیز در فرض مذکور، بیان فرمایید؟
جواب: هرگاه گیرنده هدیه، حقّی را باطل و باطلی را حق نکند، و حتّی نوبت دیگران را ضایع ننماید اشکالی ندارد؛ ولی احتیاط آن است که از این گونه امور که معارض وسوسههای شیطانی است، اجتناب شود؛ زیرا شیطان غالباً از راههای ظاهراً مشروع وارد میشود، تا انسان را به گناه آلوده کند.
سؤال 1789- آیا این مطلب صحیح است که:
«در عصر حضور ائمّه معصومین (علیهم السلام) شیعه به هیچ وجه نیازمند اجتهاد نبوده، لذا هیچ نیازی به علم اصول نداشته است، و بنابراین علم اصول را اهل سنّت بوجود آوردهاند و شیعه در عصر غیبت امام زمان- عجّل الله تعالی فرج الشریف- که به اجتهاد روی آورد، علم اصول را از آنان گرفت، پس اهل سنّت در زمینه علم اصول، هم در تأسیس و هم در تألیف و تدوین پیشتاز بودهاند»؟
جواب: قسمت مهمّی از علم اصول از پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و ائمّه معصومین (علیهم السلام) به ما رسیده است؛ مانند اصل برائت، احتیاط، استصحاب، ابواب تعادل و تراجیح، عامّ و خاص، مطلق و مقیّد و غیر آن، و اصحاب خود را نسبت به این مسائل آشنا فرمودند و بسیاری از علمای شیعه نیز در این راه پیشگام بودهاند، برای اطّلاع بیشتر میتوانید به کتاب «تأسیس الشیعة لعلوم الاسلام» نوشته مرحوم سیّد حسن صدر مراجعه فرمایید؛ الآن هم علمای شیعه در علم اصول، بسیار مبرّزتر از دیگرانند.
سؤال 1790- در برخی از منازل و معابر عمومی و فیلمهای موجود، تمثال و عکسهای منسوب به ائمّه معصومین (علیهم السلام) دید ناظر را به خویش جلب میکند، تا جایی که در پارهای از برنامههای تلویزیونی و گاهاً نمایشی، قسمتهایی از اندام نورانی آن معصومین همام به تصویر کشیده میشود؛ از سوی دیگر در بعضی از محافل که جایگاه مذهبی و حوزوی دارد، نشان دادن صورت مبارک ائمّه اطهار در فیلمها بلامانع بیان میگردد. البتّه تا حال بطور کامل در فیلمها مشاهده نشده، ولی بیم آن میرود که این کار انجام شود، با توجّه به ذکر این موضوع که در ایّام پربرکت آن بزرگواران معصوم، وسایل عکسبرداری امروزی مرسوم و رایج نبوده و ایشان مقرّب درگاه الهیاند، نظر مبارک در این مورد چه میباشد؟
جواب: اگر این عکسها را بطور قطع به پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) یا ائمّه (علیهم السلام) نسبت بدهند جایز نیست، ولی بصورت احتمال اشکالی ندارد؛ مشروط بر این که عکس مناسبی باشد و در مورد فیلمها رعایت احترام آن بزرگواران ایجاب میکند، که چهره مبارک آنها را بطور واضح و آشکار نشان ندهند، ولی حضورشان در صحنهها حفظ کنند.
سؤال 1791- با توجّه به ضرورت گسترش و تقویت بسیج، در امر پاسداری از آرمانهای انقلاب اسلامی و تشکیل بسیج مساجد:
الف) آیا نیروهای بسیج میتوانند در مساجدی که زمین یا ساختمان و امکانات آنها وقفی است، مستقر شوند؟
ب) استفاده از امکانات چنین مساجدی (مانند آب و برق … )، برای بسیج چگونه است؟
جواب: الف) در صورتی که مزاحمتی برای نمازگزاران و سایر امور مسجد ایجاد نشود، مانعی ندارد.
ب) احتیاط آن است که سهم خود را نسبت به آب و برق و … بپردازند؛ مگر این که بانیان این گونه امور از آغاز وقف را توسعه داده باشند.
سؤال 1792- برای استخدام به یکی از ادارات مراجعه کردم، در جواب گفتند: «فقط به شرطی استخدام رسمی میشوید که ایثارگر باشید (جانباز- آزاده- خانواده شهید)» من دو سال خدمت سربازی را در جبهه گذرانده بودم و در یک بمباران، در منطقه به بیمارستان انتقال یافتم و پروندهای نیز در بیمارستان تشکیل شد ولی (واقعیّت) کوچکترین جراحتی برنداشته بودم، بعد با توجّه به آن پرونده توانستم به ناحق 15 درصد جانبازی بگیرم و به واسطه همان گواهی جانبازی در اداره مذکور استخدام شوم طبیعتاً جانباز بودن مزایای حقوقی بیشتری نسبت به افراد غیر جانباز دارد به همین جهت، مبالغی هم به ناحق دریافت کردم، اینک پس از گذشت سه سال از کار خود نادم و پشیمان هستم و مدّتی است که عذاب وجدان رهایم نمیکند، از طرفی شرم دارم که موضوع را با ریاست محلّ کار و همکاران در میان بگذارم؛ چون ممکن است پس از اطّلاع، مرا از استخدام رسمی به قراردادی تبدیل کنند، که آن هم کار خیلی مشکلی است و به آسانی صورت نمیگیرد و اگر هم این کار صورت بگیرد، از لحاظ اجتماعی ضربه بزرگی میخورم. با توجّه به مطالبی که به عرض رساندم خواهشمندم بنده را راهنمایی فرموده تا نزد خداوند متعال و مردم، مسئول نباشم.
جواب: برای حلّ این مشکل شرعی، چارهای نیست جز این صادقانه به استناد پاسخ ما، با مسئول مربوط تماس گرفته و وضع خود را در میان بگذارید و از او خواهش کنید به شما کمک کند و راه حلّی در نظر بگیرد.
سؤال 1793- آیا یکی بودن چاه آشپزخانه با حمّام، در صورت تنگ بودن حیاط، یا مطلقاً، از نظر شرعی اشکالی دارد؟
جواب: اشکالی ندارد؛ ولی بهتر جدا کردن این دو چاه است.
سؤال 1794- بنده از کسانی هستم که مایلم شعائر اسلامی در تمام سطوح زندگی زنده باشد؛ بنابراین یکی از علاقهمندان به طرح تعویض مسکوکات نیکلی و طلا و اسکناسهای رایج داخلی و تبدیل آن به شکل طراحی اسلامی هستم، آیا میتوان مثلا کلمه «الله» یا «محمّد» یا «بسم الله الرّحمن الرّحیم» را روی مسکوکات و اسکناسهای رایج ترسیم کرد؟
جواب: اشکالی ندارد، ولی بر مردم لازم است که احترام آن را حفظ کنند.
سؤال 1795- در بعضی از نهادها و ارگانها مانند سپاه، ممکن است پادگانها و مراکزی وجود داشته باشد که در آن برای برخی از سمتها و پستها، عملا کار چندانی وجود نداشته باشد، و فقط به خاطر مسئولیّت حقوق میگیرند، و یا این که در هفته دو روز کار مفید وجود دارد و یا مثلا در طول روز در ساعات اداری کار محوله را میتوان ظرف دو ساعت انجام داد ولی آن را با طمأنینه و معطّلی انجام میدهند، چون کار چندانی هم ندارند.
به نظر حضرتعالی، کسی که اکثر اوقات بیکار است و نیز برای تشکیلات مثمر ثمر نیست، آیا حلال است که حقوق خود را تمام و کمال دریافت نماید و از همه امکانات موجود کمال استفاده را ببرد؟ یا این که به بیت المال مسلمین مدیون است و باید در حدّ و اندازهای که کار میکند حقوق بگیرد؟ و همچنین حکم کلیّه ادارات، ارگانها و نهادهای دیگر کشور جمهوری اسلامی ایران، که چنین وضعیّتی دارند را بیان فرمایید؟
جواب: این گونه مسائل باید به وسیله کارشناسان مورد وثوق پیگیری شود، چنانچه ثابت شود بعضی از پستها ضرورتی ندارد، آن را باید حذف کنند و مادام که چنین کاری انجام نشده و مسئولین مربوط؛ از وضع شما و امثال شما آگاهند، شما مسئولیّتی در برابر حقوقی که میگیرید ندارید.
سؤال 1796- منظور از دروغ به عنوان یکی از گناهان کبیره چیست؟ آیا هنگامی که انسان، نسبت به درست بودن مطلبی احتمال زیاد میدهد، یا احتمال بیش از 50 درصد میدهد میتواند آن را بیان کند؟ (به خصوص در مواردی که از سوی شنونده، احتمال خطای گوینده در نظر گرفته شده است، مثلا هنگامی که استاد از شاگرد مطلبی را میپرسد و شاگرد احتمال زیاد یا بیش از 50 درصد به درستی جوابش میدهد، آیا میتواند آن را با صراحت بیان کند)؟
جواب: انسان تا یقین نداشته باشد، نباید چیزی را به صورت قطعی بیان کند؛ بلکه باید به عنوان احتمال بیان کند، مگر این که قرائنی وجود داشته باشد که آن بیان در واقع جنبه احتمالی دارد و در موارد امتحان انسان میتواند جوابی را که احتمال قوی به صحیح بودنش میدهد، بنویسد.
سؤال 1797- آیا علاقه به انجام گناه از سوی خود یا دیگری، بدون انجام آن، به تنهایی گناه است؟
جواب: نیّت گناه، گناه محسوب نمیشود، ولی بهتر است کاری کند که این حالت ترک شود.
سؤال 1798- آیا در زمان غیبت کبری میتوان به خدمت حضرت ولی عصر (روحی فداه) رسید؟
جواب: جمعی از بزرگان که شایستگی و سعادت آن را داشتهاند به خدمت آن حضرت رسیدهاند، ولی کسی نمیتواند پیامی از آن حضرت، برای دیگران نقل کند.
سؤال 1799- تعدادی از مسلمانان که به علّت تحصیل و امثال آن، در کشورهای غیر اسلامی زندگی میکنند، احیاناً برای اشتغال و امرار معاش، مجبور به کار در فروشگاهها و رستورانهایی میشوند که موادّ غذایی غیر اسلامی، از قبیل مشروبات الکلی، گوشت ذبح غیر اسلامی و امثال آن دارند، با توجّه به این نکته که مشتریان این نوع مراکز را غیر مسلمانان تشکیل میدهند و اگر مسلمانی مراجعه داشته باشد، به قسمتهای گفته شده مراجعه ندارد. یا این که فروشندگان مسلمان، فروشنده مباشر موادّ غذایی نیستند، بلکه در قسمت مالی یا قسمتهای دیگر این اماکن اشتغال دارند؛ حکم چنین اشتغالی در کشورهای غیر مسلمان، که مشروبات الکلی، ذبایح غیر شرعی و یا گوشتهای حرام را جایز میدانند چیست؟
جواب: اشتغال در این گونه فروشگاهها در صورت ضرورت اشکالی ندارد؛ ولی در هر حال باید به دقّت مراقب باشند که خودشان و سایر برادران و خواهران مسلمان آلوده نشوند، و چه بهتر که مسلمانان دست به دست هم دهند و مؤسّساتی بوجود آورند که بتوانند موازین اسلامی را در همه چیز رعایت کنند.
سؤال 1800- در بعضی از شهرها مرسوم است که وقتی شخصی از زیارت اماکن مقدّسه (مانند مکّه معظّمه، مدینه منوّره و … ) بازمیگردد، دستکشی به دست میکند تا زنان نامحرم نیز، بتوانند به عنوان تبرّک دست او را ببوسند، این کار چه حکمی دارد؟
جواب: شرعاً حرام نیست، ولی از نظر شرع کار خوبی نمیباشد.