مقدمه : کلماتی چند حول مکانت و منزلت دعا
دعا کلید عطاء و وسیله قرب الی الله تعالی و مخ عبادت و حیات روح و روح حیات است.
دعا کوبه باب رحمت رحیمیه و سبب فتوح برکات شرح صدر و نور و ضیای سر است.
دعا موجب رسوخ ذکر الهی در دل، و منزه نفس ازرین شواغل است.
دعا توشه سالکان حرم کبریای لایزال، و شعار عاشقان قبله جمال، و دثار عارفان کعبه جلال است.
دعا سیر شهودی و کشف وجودی اهل کمال و تنها رابطه انسان با خدای متعال است.
دعا معراج عروج نفسی ناطقه به اوج وحدت، و ولوج به ملکوت عزت است.
دعا مرقات ارتقای انسان به مقام ولایت، و رفرف اعتلای وی به مرتبت خلت است.
دعا واسطه اسم اعظم گردیدن انسان و دست یافتن به کنوز قرآن ودارا شدن رموز تصرف طبایع اجرام و ارکانست.
دعا کاسر قلب و جابر آن به أنا عند المنکسره قلوبهم است. یعنی دل از ذکر و دعا شکسته شود و دل شکسته درست ترین و ارزنده ترین کالای بازار هستی است که خدا در دل شکسته است. الهی اگر یکبار دلم را بشکنی از من چه بشکن بشکنی.
دعا یاد دوست در دل راندن و نام او به زبان آوردن و در خلوت با او جشن ساختن و در وحدت با او نجوی گفتن و شیرین زبانی کردن است.
دل بی دعا بها ندارد، و دل بی بها بها ندارد قل ما یعبؤکم ربی لولا دعاؤکم بگو اگر دعای شما نباشد پروردگار من شما را به وزن نهد و به شمار آورد. صادق آل محمد - صلوات الله علیهم - فرمود: علیکم بالدعاء فانکم لاتقربون بمثله (کافی معرب ج 2ص 339)
جمود عین و خمول لسان از کوردلی است. هر چند که محبت و عشق اساس ذکر و دعایند ولی در آغاز از ذکر و مناجات و دعا محبت به بار آید و در انجام، محبت، ذکر و مناجات و دعا و سوز و گداز می آورد.
ر اول ذکر آرد انس با یار - در آخر ذکر از انس است و دیدار
چنانکه مرغ تا بیند چمن را - نیارد بستنش آنگه دهن را
شود مرغ حق آن فرزانه سالک - که با ذکر حق است اندر مسالک
خوش آنگاهی دل از روی تولی - شرف یابد ز انوار تجلی
چگونه مرغ حق ناید به حق حق - چو می بیند جمال حسن مطلق
در مکانت و منزلت دعا و مقامات آن آیات قرآنی را لسان مبین است، و روایاتی در اسرار و آداب دعا از پیشوایان دین است که مشایخ علم را برانگیختند و بر آن داشته اند تا در دعا نوشته اند، و صحیفه ها گرد آورنده اند، و در پیرامون آن با تنویع موضوعات عدیده بحثها پیش کشیده اند، و درهایی از رحمت به سوی نفوس مستعده گشوده اند، و به نامهای دلنشین و طرب انگیز و جان فزا از قبیل مفتاح الفلاح و عده الداعی و فلاح السائل و قوت القلوب و مصباح المتهجد و روضه الاذکار و البلد الامین و منهاج العارفین و منهاج النجاح و نظائر آنها نامیده اند، تا از این اسامی عطر آگین نیز مشام ارواح را معطر سازند، و قلوب را به ریاض قدس سوق دهند، و نفوس را به مجالس انس کشانند.
امید آنکه در حوزه های علمیه صحف ادعیه و اذکار که از ائمه اطهار ما صادر شده اند، و بیانگر مقامات و مدارج و معارج انسانند از متون کتب درسی قرار گیرند، و در محضر کسانی که زبان فهم و اهل دعا و سیر و سلوکند و راه رفته و راه نمایند درس خوانده شوند.
در نظر این کمترین اول مفتاح الفلاح شیخ بهائی، و پس از آن عده الداعی ابن فهدحلی، و بعد از آن قوت القلوب ابوطالب مکی و سپس اقبال سید بن طاوس، و در آخر انجیل اهل بیت و زبور آل محمد صحیفه کامله سجادیه و در عداد کتب درسی در آیند که نقش خوبی در احیای معارف اصیل اسلامی است. البته فهم و تعلیم و تعلم آنها بدون معرفت به علوم ادبی و معارف نقلی و عقلی و عرفانی صورت پذیر نیست، از تو حرکت و از خدا برکت لیس للانسان الا ما سعی. و شک نیست که نیل بدین معارف نوری الهی از بسیار مباحث رائج و دارج، به مراتب مفیدتر است بلکه به نسبت و قیاس در نمی آید، آن کجا و این کجا. معلم بزرگ آیه الله مرحوم آخوند ملاحسینقلی همدانی که به فرموده بعضی از مشایخ ما سیصد تن از اولیاء الله در محضر انوار او تربیت شده اند، می فرمود: کتاب مفتاح الفلاح شیخ بهائی برای عمل کردن خوب است.
ششمین کتاب جامع عظیم الشان کافی ثقه الاسلام کلینی کتاب دعا است در شصت باب، حافل چهارصد حدیث از وسائط فیض الهی که هر باب آن دری به روضه رضوانست، و هر حدیث آن شاخه ای از شجره طوبای ایمان. تا چه رسد به جوامع کبار از قبیل وافی و بحار الانوار و عوالم و فصل الخطاب و نظائر آنها.
جزء دوم مجلد نوزدهم بحار صدوسی و یک باب و خاتمه، در اذکار و ادعیه است که چندین برابر کتاب کافی یاد شده است. علاوه اینکه در کتب و ابواب دیگر کافی و بحار نیز به مناسباتی در ادعیه و اذکار احادیثی روایت شده است.
این درر روایات و غرر احادیث دلالت دارند که سفرای الهی و وسائط فیض ربوبی تا چه اندازه در تمام شئون و احوال و اطوار و اوقات زندگیشان اعتنای تام و عشق و شوق شدید به ذکر و مناجات و دعا داشتند و یاران و پیروان و شاگردانشان را بدان ترغیب می فرمودند.
در ایفای مباحث حول دعاء حق این است که باید آیات قرآنی را در این باب و ابواب کتب دعاء جوامع روائی و روایات آنها را به طور استیفاء مورد تحقیق و استفاده قرار داد تا به اسرار اذکار و ادعیه در افعال و احوال گوناگون انسان معرفت به وجه کمال حاصل گردد، ولکن به رجاء اینکه لعل الله یحدث بعد ذلک امرا، اینک به ذکر فصول موعود معهود اکتفا می کنیم که هر فصل خود اصلی در این امر است وله الخلق و الامر.
مطالب مرتبط
