آثار منفی ماهواره بر نوجوان
برخی از آثار منفی ماهواره بر نوجوان ، فساد و به ابتذال کشاندن آنها، توهین به ارزش های دینی و اعتقادی و بی اهمیت جلوه دادن آنها، تفسیرهای انحرافی از دین و مفاهیم دینی و سست کردن باورهای دینی نوجوانان است.
اهمیت دوره نوجوانی
از دیدگاه روان شناسی، نوجوانی یکی از بحرانی ترین و حساس ترین دوره های زندگی انسان به حساب می آید. این دوران که طبق یکی از نظریه های روان شناسی، سنین ۱۲ تا ۱۶ سالگی را در بر می گیرد، از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و سرنوشت آینده خوب فرد با تصمیمات درست و منطقی و همچنین سرنوشت آینده بد و نا به هنجار فرد با تصمیمات و عملکردهای نادرست و غیر اصولی این دوره گره خورده است.
در مرحله نوجوانی، یک سلسله تغییرات اساسی و مهم در دستگاه روانی ایجاد شده و بر اساس آن، انسان توانایی درک و تحلیل مسائل انتزاعی را پیدا می کند. بخش عمده ای از رشد روانی و عاطفی فرد، جامعه پذیری و تمرین نقش ها نیز در این دوران حادث میشود که اهمیت غیر قابل اغماضی در شکل گیری هویت فرد دارد.
امروزه یکی از مهمترین عوامل خارجی که بر شکل گیری هویت شخص تاثیر قابل ملاحظه ای دارد، رسانه است. انسان قرن 21 بخش قابل ملاحظه ای از زمان بیداری خود را در کنار رسانه ها می گذراند، با مخلوقات آن زندگی می کند، از آن الگو می پذیرد و واقعیات زندگی خود را با آن منطبق می کند. رسانه ها انواع مختلفی دارند که شامل سینما، اینترنت، رادیو، تلویزیون و شبکه های کابلی و ماهواره ای می شوند. موضوع بحث ما در اینجا، تاثیر شبکه های ماهواره ای که بصورت غیرقانونی و بدون نظارت دولت و دیگر دستگاه های نظارتی مورد استفاده خانواده ها قرار می گیرند، بر شکل گیری هویت نوجوان ایرانی است.
ماهواره و تهاجم فرهنگی
بر اساس آمارها و گمانه زنی ها در حدود ۴۰٪ از خانواده های ایرانی به تماشای شبکه های ماهواره ای می نشینند. بی تردید اعضای نوجوان این خانواده ها نیز بی تمایل به استفاده از این شبکه ها نخواهند بود. دلیل این امر را می توان در موارد زیر جستجو کرد:
1- عدم وجود برنامه های جذاب و متناسب این رده سنی، داخل کشور و از طریق کانال های قانونی: در گذشته ای نه چندان دور، در سال های پس از انقلاب و علی الخصوص در دهه ۷۰، بخش عمده برنامه های صدا و سیما و سینمای کشور، برنامه های کودک و نوجوان بودند که برخی از آن ها به دلیل قوت ساختاری و جذابیت های خاص خود نه تنها کودکان و نوجوانان را مجذوب خود کردند، بلکه پدر و مادرها و دیگر بزرگسالان را نیز پای جعبه جادویی می نشاندند. مثلا کلاه قرمزی و پسر خاله در سال ۷۳ با بلیت ۸۰ تومانی، ۱۷۱ میلیون تومان فروخت و به پربیننده ترین فیلم تاریخ سینمای ایران تبدیل شد.
اما خلاء چنین برنامه هایی در رسانه های امروزی داخل کشور کاملا احساس می شود، نتیجه اینکه کودکان از ابتدا رو بسوی ماهواره ها می آورند و آن را بعنوان رسانه محبوب خود بر می گزینند و تغییر این امر در دوره نوجوانی و پس از آن کار ساده ای نیست.
عامل دیگری که البته بطور غیرمستقیم تاثیر گذار می شود، نبود برنامه های جذاب برای کل خانواده است که با سوق دادن خانواده به سمت تماشای برنامه های ماهواره ای، فرزندان را نیز ناچار می کند که هم پای والدین خود به تماشای برنامه های ماهواره ای که معمولا نیز متناسب با سنشان نیست، بنشینند.
2- موارد دیگری چون تبلیغات و حس کنجکاوی و امثالهم هم می تواند از دلایل رجوع این قشر سنی به ماهواره باشد. اما علت العلل این پدیده را باید همان نبود خوراک مناسب و جایگزین که در بالا آمد عنوان کرد.
آسیب هایی که از تماشای برنامه های ماهواره توسط نوجوانان، آینده جامعه را تهدید می کند ما را بر آن می دارد که در فکر چاره ای برای این موضوع باشیم.
برخی از آثار منفی ماهواره بر نوجوان
1. مساله تعارض نظام ارزش ها: همان طور که پیش از این ذکر آن رفت، دوره نوجوانی، دوره آشنایی با ارزش ها و تمرین نقش هاست. تماشای شبکه های ماهواره ای ولی معیارها و هنجارهایی متفاوت با جامعه اسلامی ما را عرضه می کند. و سردرگمی ناشی از این موضوع با شدت بیشتری دامن گیر نوجوانان بی تجربه خواهد شد تا بزرگسالان.
2. نا به هنجاری های اخلاقی: محتوای نادرست برنامه های ماهواره ای می تواند هم باعث ایجاد مسائلی چون خود ارضایی، خشونت طلبی، دیگر آزاری و گوشه گیری شود و هم همان طور که در بالا آمد، بسیاری از ضد ارزشهای جامعه ما را بعنوان رفتاری معمول در نهاد شخص پایدار کند، مسائلی مانند مصرف نوشیدنی های الکلی و ….
3. از دیگر آثار سوء مشاهده برنامه های ماهواره ها می تواند سوق دادن زودرس نوجوان بسوی زندگی بزرگسالی و ایجاد عقده های روانی و شکل گیری ناقص شخصیت نوجوان باشد.
4. افراط در تماشای برنامه های ماهواره ای منجر به کم تحرکی، کاهش زمان خواب، کاهش میزان مطالعه و افت تحصیلی و ایجاد ناراحتی های عصبی و کاهش تمرکز خواهد شد.
برای مقابله با آسیب های ماهواره چه باید کرد؟
یک راه حل مشخص، برخورد سخت و قانونی با استفاده کنندگان از تجهیزات ماهواره ای است. قانون ممنوعیت بکارگیری تجهیزات دریافت از ماهواره مصوب ۱۳۷۳ اشعار می دارد استفاده از تجهیزات ماهواره ای بجز در مواردی که قانون مقرر داشته ممنوع است و وزارت کشور موظف است با استفاده از نیروهای انتظامی و یا نیروی مقاومت بسیج در اسرع وقت نسبت به جمع آوری تجهیزات دریافت از ماهواره اقدام نماید. همچنین با بکارگیری دیگر وسایل با این پدیده مقابله کند و اما وضعیت کنونی نشان می دهد که این قانون و همچنین دیگر تدابیر بکار گرفته شده مانند پارازیت انداختن، منطبق با حقایق جامعه کنونی نبوده است و پاسخگو نیست. بخصوص در مورد موضوع بحث ما که نوجوانان هستند، باید جایگزینی برای تامین نیازهای آنها تدبیر شود. علاوه بر بهبود برنامه های صدا و سیما و دیگر رسانه های همسو و قانونی، باید فرصت های تفریحی، ورزشی و فرهنگی فارغ از این رسانه ها تدبیر کرد تا از تهدید مشترک تمام این رسانه ها که مسائلی مانند کم تحرکی، افت تحصیلی، کاهش تحرک و امثالهم هستند، اجتناب شود.
در مورد تقویت و جذاب سازی برنامه های رسانه ها هم باید به این نکته توجه شود که تا زمانی که این برنامه ها در فضای گفتمانی انقلاب اسلامی و منطبق با ارزش ها ایرانی اسلامی نباشد، و در واقع این برنامه ها تنها از نظر کیفی بهبود یابند و از نظر محتوایی در تقابل با برنامه های شبکه های ماهواره ای نباشند، این بهبود تاثیری نخواهد داشت.
اولا : در این صورت تنها مفهوم مورد نظر این برنامه ها از شبکه های ماهواره ای به کانال های داخلی منتقل شده است.
ثانیا: با توجه به واقعیت های حال حاضر، از نظر توانمندی های فنی و جذابیت های بصری، امکان رقابت پایاپای رسانه های داخلی با آثار غربی وجود ندارد و ساختن تقلیدهای کاریکاتور مانند از برنامه های ماهواره ای هم تاثیر عکس دارد. به نظر می رسد تنها با تکیه بر فرهنگ و هنر ملی و مذهبی خود می توان به مقابله با هنر منحط غرب (و اخیرا شرق) پرداخت. کاری که پیش از این در امثال «بچه های آسمان» و «کلاه قرمزی» انجام شد. امروز هم تاریخ اساطیری ایران و الگوهای اسلام می توانند به راحتی جایگزین افسانه های کره ایی و ترکیه ای شوند.
منبع : /psyop.ir/.
مطالب مرتبط
