مقدمه آیه الله حسن زاده

مقدمه آیه الله حسن زاده

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله رب العالمین 

کتاب حاضر به نام منهاج النجاح فی ترجمه مفتاح الفلاح، یکی از مائده های پر فائده آسمانی است که عائد نفوس شیقه و شیفته به کمال می گردد.

اصل آن اعنی مفتاح الفلاح تالیف منیف ابوالفضائل مشتهر آفاق علامه شیخ بهاءالمله و الدین است که در وظائف اهل دیانت به آداب و اعمال واجب و مندوب روز و شب به بهترین نظم و اسلوب تدوین فرموده است. محاسن آن غریز و مطالب آن عزیز است. هم مشحون به حقایق لطائف منطق سفرای الهی در گاه راز و نیاز با خداوند بی نیاز است، و هم حافل دقایق معانی در بیان اسرار مستسر آیات قرآنی، و ادعیه و اذکار ماثوره است. کوتاهی سخن: انسان آگاه و زبان دان و گوهر شناس باید بدان انس بگیرد تا قداست و نفاست چنان در یتیم را دریابد، و گرنه زبان قلم در وصف و تحریر آن زبونست.

معلم بزرگ مرحوم آیه الله مولی حسینقلی همدانی که به فرموده بعضی از مشایخ ما سیصد تن از اولیاء الله در محضر انور او تربیت شده اند، می فرمود: کتاب مفتاح الفلاح شیخ بهائی برای عمل کردن خوب است.

اما منهاج النجاح، شرح و ترجمه آنست که به قلم بارع عالم سامی امامی، و نویسنده نامی گرامی علی بن طیفور بسطامی از اعلام قرن یازدهم هجری، در جودت تعبیر و عذوبت تقریر مصداق ان من البیان لسحرا است. خود منهاج لسان صدق فصیحی است که پیش از مراجعه به تراجم رجال علم، و تذکره های ارباب قلم معرف مقام شامخ دانشمند بزرگ بسطامی، و فسحت میدان فضل و کمال اوست. زیرا که به حکم محکم قل کل یعمل علی شاکلته اثر هر کس نمودار دارائی اوست.

شگفت اینکه چنین گوهر گرانبها و نادره روزگار، نه تنها اینکه تا کنون به طبع نرسیده است و به مشتریان بازار معارف عرضه نشده است؛ بلکه نسخه خطی آن نیز چون نام خود علی بن طیفور مانند عنقای مغرب از میانه غائب، و چون اکسیر معروف به کیمیا مطلوب کل طالب است آنچنان که بسی گنجینه مکتبه های نامدار عمومی از آن تهی و بی نام اند. و بسی کتب رجال عاری از نام عالم بسطام اند.

مع الوصف از عنایات الهی دو نسخه این جوهر نفیس در تصرف این کمترین است که اصل همین کتاب مطبوع اند. و اینک به مشیت خداوندگاری قلم تقدیر رقم زد که توفیق رفیق مدیران مفضال و گرانقدر انتشارات حکمت گردد، و این گوهر شب چراغ از ناحیت آن مطبعه خیر نهاد و برکت مال مانند دیگر آثار منتشره ارزشمندش در فرا راه سلاک الی لقاء الله تعالی قرار گیرد تا چون نام شریفش منهاج نجاح و مفتاح فلاح آنان بوده باشد.

انتشارات حکمت به خود ببالد که سعادت نشر چنین اثر جسیم و تراث علمی عظیم نصاب نصیب او گردیده است که بلاشک مایه برکات معنوی متوالی وی خواهد بود. و این فقیر الی الله الغنی المغنی: حسن حسن زاده آملی خدای سبحانه را سپاس گزارد که در این خدمت نشر معارف اصیل اسلامی نیز سهمی بسزا دارد. مگر نسیم دعائی از کوی صاحبدلی عیسی نفس به روی ما ورزیدن گیرد، و طیور قدسی ارواح اولیای الهی به سوی ما پریدن.

انتشارات حکمت علاوه بر اینکه در تصحیح کتاب سعی بلیغ مبذول داشته است تا با طبع مطبوع و خوب به طرزی بدیع و مطلوب به رسم بهترین هدیه مرغوب در دست ارباب معرفت و کمال قرار گیرد، عباراتی که از اصل در منهاج ترجمه نشده اند با قلمی شیوا و رسا ترجمه و با اضافه بعضی تعلیقات بر آن فزوده است و برای تمیز فرع با اصل، ترجمه طاری را در میان معقفتین نهاده است.

مزیدا اینکه، این کتاب مسطور که خود یکپارچه نور است، رساله ما را که نور علی نور است به عنوان مدخل آن بیت معمور در مفتتح آن قرار داده است تا نفع آن عام و افادت آن تام باشد.

ان الله لایضیع أجر من احسن عملا.

یکی از محسنات منهاج النجاح این است که مترجم در آغاز و انجام آن نام و نشان و زمان و بوم خود و علت شروع بدین امر خطیر مبارک و تاریخ پایان آن را به نص قلم خود در متن کتاب آورده است و ما چندانکه به شماری از کتب فهرست و تراجم دانشمندان گشته ایم علی بن طیفور بسطامی و منهاج النجاح را نیافته ایم (لعل الله یحدث بعد ذلک امرا.)

آن دو نسخه یاد شده اصل، هر دو به قطع وزیری و کاغذ سمرقندی اند. تاریخ کتاب یکی 1107 است که در حدود چهل و پنج سال بعد از تاریخ تالیف منهاج استنساخ شده است و کاتب آن در آخر چنین مرقوم داشته است: فی تاریخ اربع عشر شهر ذی الحجه الحرام من شهور سنه سبع و مائه بعد الف 1107 کاتب الحروف فقیر حقیر ملا رجب علی موذن کلب این آستان.

این نسخه در سنه 1312 در تصرف شخصی فاضل به نام محمد اسماعیل بن محمد حسین نخجوانی بوده است و در برگه کاغذی جداگانه درباره کتاب چند سطری نوشته و آنرا ضمیمه آخر کتاب کرده است که دو سطر اول آن بدین عبارت است:

بسم الله الرحمن الرحیم: این کتاب مفتاح الفلاح از جمله تصنیفات مرحوم شیخ بهایی است - طاب ثراه و نور مرقده - که عربی بوده و مولینا علی بن طیفور بسطامی از لغت عربی به زبان فارسی نوی نموده شکر الله مساعیه - الخ.

صفحه اول این نسخه ساقط شده است یعنی فقط یک صفحه ناقص دارد. و ابتدای صفحه دوم آن این عبارت است: سلام من الرحمن نحو جنابهم - الخ.

اما آن نسخه دیگر کامل است ولکن از نام کاتب و تاریخ کتاب عاری است. و به حسب خط کاغذ باید قبل از نسخه قبل باشد. و بر آن چند مهر خورده است که نسخه در تملک صاحبان مهر یکی پس از دیگری بوده است. و بر ظهر ورق اول آن نوشته است شرح مفتاح الفلاح. و هر دو نسخه تمیز و خوانا می باشند و دومی به خط نسخ خوش بلکه قریب به ممتاز است که خیلی بر خط آن نسخه دیگر برتری دارد. خداوند سبحان همگان را جزای جزیل عطا کناد.

لیله چهارشنبه 16 جمادی الاخر 1406 هجری ق 7/12/1364 ه ش.

قم - حسن حسن زاده آملی