حسن مستوفی فرزند میرزا یوسف در حدود سال 1250 هجری شمسی (1291 هجری قمری) در تهران به دنیا آمد. پدرش صدر اعظم ناصرالدین شاه قاجار بود و چون درگذشت، به فرمان شاه، تمام مشاغل و امتیازات او به حسنِ دوازده ساله داده شد و مستوفی الممالک لقب گرفت. کارهای وی را در این دوران، نایبی انجام می داد که از طرف شاه تعیین گردیده بود. مستوفی در 30 سالگی راهی اروپا شد و پس از چند سال به دعوت اتابک اعظم، نخست وزیر محمد علی شاه به ایران بازگشت و در کارهای دولت ترقی کرد. وی یکی از چهره های جالب و مهم عصر مشروطیت است که شش بار به نخست وزیری رسید و یازده کابینه تشکیل داد. پنج مرتبه وزیر جنگ، چهار نوبت وزیر کشور، یک دفعه وزیر امور خارجه و یک بار وزیر مشاور شد. وی همچنین در ادوار اول، سوم، چهارم و پنجم نماینده مجلس شورای ملی بود، ولی به علت احراز مشاغل اجرایی، کمتر در مجلس کار کرد. اشغال ایران توسط متفقین در طی جنگ جهانی اول، خلع محمدعلی شاه قاجار و تخلیه نیروهای متّفق پس از جنگ و... از جمله مهم ترین حوادث دوران زمامداری مستوفی الممالک می باشند. وی مردی به تمام معنی اعیان و اشرافی بود و علی رغم داشتن فرزند زیاد از همسران متعدد، هیچ کدام از فرزندانش رشد سیاسی و علمی پیدا نکردند. میرزا حسن خان مستوفی الممالک سرانجام در ششم شهریور 1311 هجری شمسی برابر با 25 ربیع الثانی 1351 هجری قمری به دلیل سکته قلبی در 61 سالگی جان سپرد.
مطالب مرتبط
