جمله «آمنوا و عملوا الصالحات» در قرآن کریم خیلی تکرار شده است. دستورالعمل های پروردگار متعال اگر اجرا شود اعمال صالحه است. اعمال صالح، همانی است که خدا دستور داده است؛ حتی اگر شلاق زدن باشد و لو قصاص باشد، زیرا اثر مفید و مثبت در جامعه دارد و مردم را از ارتکاب به گناه منع می کند.
هدف از تعلیم و تربیت فرد و جامعه در اسلام، همین است که افراد جامعه به جایی برسند، تصمیم بگیرند آن چیزی را که خداوند دستور داده است پیاده کنند. در نتیجه، این می شود اعمال صالحه، و وقتی به «آمنوا» اضافه می شود نتیجه می دهد: «إن الذین آمنوا و عملوا الصالحات أولئک هم خیر البریة». نیاز نیست از غرب تربیت را به آن صورتی که آن ها می خواهند و بچه هایشان را تربیت می کنند به این جا وارد کرد، آن طور به درد ما نمی خورد، آن نوع تربیت «آمنوا و عملوا الصالحات» تحویل نمی دهد، بلکه چیزهایی دیگر تحویل می دهد. بنابراین ما آن در را باید ببندیم و این در را باز کنیم.
اهمیت ماه رمضان به عنوان مهم ترین عمل صالح
یکی از مهم ترین برنامه هایی که پروردگار متعال تشخیص داده و اجرا کرده است تا اسباب «آمنوا و عملوا الصالحات» ایجاد شود مسئله روزه ماه مبارک رمضان است. بهتر از این برنامه نداریم، تا اثری این گونه داشته باشد که آدم ها به سمت ایمان و انجام دادن عمل صالح گرایش پیدا کنند؛ ما سراغ نداریم.
به برکت روزه، گناه کم می شود، نماز زیاد می شود، روزه زیاد می شود، دعا زیاد می شود، به فقرا کمک کردن زیاد می شود، در این ماه خیلی ها ذخیره زیادی به دست می آورند و به برکت همین دعا و توبه خیلی رشد می کنند.
لزوم حفظ اثر عمل صالح
ماه رمضان چون شکم ها خالی است شیاطین هم خیلی کار ندارند، ولی وقتی شکم ها سیر شد دوباره آدم گرایش به هرزگی پیدا می کند. آن وقت آدم ها هر آن چه را که آن جا ذخیره کرده اند شیاطین به راحتی می برند. به همین خاطر آن نتایج حاصله از یک ماه روزه را ما باید تا سال آینده نگه داریم، بعد نتایج ارزنده سال آینده را هم به این نتایج اضافه کنیم، تا نتیجه این شود که آدم چند سال که روزه می گیرد مرتب ایمان او بالا رود و عمل صالحش بیشتر بشود؛ نه این که ذخیره را از دست بدهد و دوباره از صفر شروع کند! آن هایی که روزه می گیرند این، یکی از خطرهایی است که تهدیدشان می کند. لذا حفظ آثار عمل صالح کمتر از انجام دادن آن نیست.
عوامل از بین برنده اثر عمل صالح
امام سجاد علیه السلام نوع کارها و صفاتی که باعث می شود آدم آن ذخائر معنوی عمل صالح را از دست بدهد، در یکی از دعاها معرفی فرموده اند که این کار مثلاً نتیجه اش آن است که مقداری از آن ذخائر را آدم از دست بدهد، کار دیگر هم همین جور است آن حضرت این صفات را به این صورت در این‌جا فرموده اند.
حرص: حضرت امام سجاد علیه السلام در دعای هفتم صحیفه سجادیه می فرمایند: «إنی أعوذ بک من هیجان الحرص و سورة الغضب...».
آدم وقتی فهمید و باور کرد که چیزی خوب و مفید است، منفعت دارد و پول زاست، پست و مقام از آن در می آید، بیشتر تلاش می کند آن را به دست بیاورد و این را حرص می گویند.
این حرص باعث می شود که انسان گاهی کارهایی کند که نباید انجام دهد. همین کاری که نباید انجام دهد اسباب از بین بردن آن ذخائر را فراهم می کند. لذا نسبت به هیچ کاری نباید حریص شد؛ مگر یک کار، که آدم، حریص به نجات قوم شود، این عیبی ندارد. حریص شود نسبت به این که عده ای اهل تقوا شوند این خوب است و این را هم خداوند در قرآن از پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم خواسته است. اما حرص داشتن به چیزهای بد که آن ذخائر را از بین می برد خطرناک است و باید اجتناب کرد. اگر احساس کردیم که به چیز مادی حریص هستیم باید ترمز کنیم خطرناک است که به جلو برویم.
غضب: یکی از آن عواملی که مقدار زیادی از اعمال نیک را از بین می برد و از دست ما می گیرد حالت غضب است. آدم که عصبانی می شود نه خدا سرش می شود، نه دین و نه عقل؛ هر کاری که دلش بخواهد می کند. بعد که عقلش سر جایش آمد پشیمان می شود.
راه کنترل غضب: در حالت غضب نه باید حرف زد و نه باید کاری کرد. چون حرف بزنیم گاهمیتناه می کنیم و اگر کاری هم بکنیم گناه می شود. وقتی غضب از بین رفت آن وقت آدم باید آرام حرفش را بزند. در حال غضب هیچ کاری نباید کرد. چون غضب پرده ضخیمی مقابل عقل و دین و خداست. آدم در آن حال نمی فهمد که خدا چه گفته است، عقل چه گفته است؛ آن چیزی که می خواهد را می گوید، آن رفتار هم دیگر پدر آن ذخائر معنوی را در می آورد!
ضعف صبر و کم صبری: یکی از سپرهای بسیار بزرگ ارتکاب گناه، صبر و تحمل است. آدمی که صبر نداشته باشد نمی تواند به زن نامحرم نگاه نکند، غیبت نکند، دروغ نگوید. عادت کرده است. اصلاح عادت صبر می خواهد، صبر هم تلخ است. اگر صبر ضعیف شد، آدم حرف هایی می زند، کارهایی می کند که موجب سقوط می شود. خدا به همه صبر داده است که باید تمرین کنیم تا در مقام انجام واجبات و ترک محرمات، از این سپر استفاده کنیم. اگر استفاده کنیم صبر تقویت می شود و راحت تر می شویم و کاری نمی کنیم که آن ذخائر را تخلیه کنیم و از دست بدهیم.
مطالب مرتبط
