خیانت از دیدگاه فقهی

خیانت
خیانت عبارت است از نقض عهد و تضییع امانت. برخی لغویان خیانت را به ارتکاب عمل خائن به صورت مخفی معنا کرده اند.

خیانت از دیدگاه فقهی

خیانت مقابل امانت است. از عنوان یاد شده در باب هایی نظیر جهاد، تجارت، مضاربه، مساقات، ودیعه، لقطه، شهادات، حدود و تعزیرات سخن گفته اند.

هنگامی که فرد یا گروهی خاص توقعات و قوانین نوشته و نانوشته را نقض می کند خیانت شکل می گیرد. البته ارتکاب این عمل اغلب پنهانی صورت می گیرد. خیـانت در مقابل امانت است. در برخی موارد «سوءاستفاده از اعتماد دیگران و نقض پیمانی که بصورت مخفیانه انجام شود» را به عنوان تعریف خیانت بیان می­کنند.

بیشتر بخوانید: خیــانت در امانت

معنی خیانت

خیانت در مقابل امانت، از رذائل اخلاقی محسوب می شود و به کسی که در امانت تصرف ناحق می کند و رعایت امانتداری نمی کند، خائن گویند، مانند ودیعه و مالی که بعنوان مضاربه یا عاریه یا اجاره و مانند آنها در اختیار کسی قرار گیرد، و یا امری معنوی باشد، مانند پیمانی که با دیگری بسته می شود، مثل قرارداد امان و آتش بس. بنابراین، می توان گفت خیانت عبارت است از نقض عهد و تضییع امانت. برخی لغویان خیـانت را به ارتکاب عمل خائن به صورت مخفی معنا کرده اند.[المفردات (راغب)، ص۱۶۳][مجمع البحرین، ج۶، ص۲۴۴]

 بنابراین تعریف، به تصرف در اموال دیگری به صورت آشکار خیانت اطلاق نمی شود.

حکم خیانت

خیانت، حرام[تذکرة الفقهاء، ج۱۲، ص۱۴۷] و موجب ثبوت تعزیر است.[المقنعة، ص۸۰۴]

آیا برداشتن مال گمشده بر کسی که می داند اگر آن را بردارد خیـانت خواهد کرد، حرام است یا کراهت شدید دارد؟ مسئله اختلافی است.[تحریر الأحکام، ج۴، ص۴۶۵][تذکرة الفقها(ق)، ج۲، ص۲۵۱]

برخی بین صورت علم به خیـانت و خوف آن تفصیل داده و در فرض دوم قائل به کراهت شده اند.[الدروس الشرعیة، ج۳، ص۹۳]

در مقابل، برخی دیگر در هر صورت قائل به حرمت شده اند.[جواهر الکلام، ج۳۸، ص۳۰۸]

آثار خیانت

خیانت موجب از بین رفتن عدالت و در نتیجه زوال اهلیت خیانتگر نسبت به اموری است که در آنها عدالت شرط است، مانند شهادت. از این رو، شهادت خیانتکار پذیرفته نیست.[النهایة، ص۳۲۵]

خیــانت در امانت موجب ضمان است.[الکافى فى الفقه، ص۲۳۲][هداية العباد (گلپايگانى)، ج۲، ص۲۴۷]

در اینکه قصد خیـانت نیز ضمان آور است- هرچند به مرحله عمل نرسد- یا نه، اختلاف است.[تذکرة الفقهاء، ج۱۶، ص۱۵۷][الحدائق الناضرة، ج۲۱، ص۴۴۰-۴۴۱]

هرگاه حاکم اسلامی، با کفار پیمان آتش بس ببندد، وفا به آن تا زمانی که از سوی کفّار نقض نشده، واجب است؛ لیکن در صورت بیم خیـانت از طرف کفّار، به استناد قراین و شواهد، حاکم اسلامی پیمان را نادیده می گیرد و مراتب را به کفّار اعلام می کند. البته صرف اتهام برای نقض پیمان کفایت نمی کند.[جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۹۴]

هرگاه در مضاربه یا مساقات و مانند آن، مالک مدّعی خیـانت عامل، و عامل منکر آن باشد، قول عامل در صورت قسم خوردن بر عدم خیانت، پذیرفته می شود، مگر آنکه مالک بر ادعای خود، بینه اقامه کند.[جواهر الکلام، ج۲، ص۸۲-۸۳][العروة الوثقی، ج۵، ص۲۳۸]

خیانت

  
منبع: فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۳، ص۵۵۹-۵۶۰.

Share