آیا موسیقی مخرب است یا اثرات درمانی دارد؟

آیا موسیقی مخرب است یا اثرات درمانی دارد؟

بعضی معتقدند موسیـقی اثرات مخرب و مخدر دارد و اثر سوئی روی روح و روان می گذارد در حالی که بعضی دیگر می گویند موسیقی مثل داروست و برای مثال در درمان بیماریهایی مثل آلزایمر مفید است؛ نظر کدام گروه صحیح و منطقی به نظر می رسد؟ در ادامه این نوشتار با ضیاءالصالحین همراه باشید.

آیا موسیقی اثرات درمانی دارد یا مخرب است؟

همانگونه که می دانید، از بدو خلقت انسان، نیازهای متنوعی (اعم از جسمی و روانی) با او همراه بوده که برای برآورده ساختن این نیازها و سازگاری با محیطش به ابزارهایی نیاز داشته است. هنر بعنوان یکی از وسایل اولیه ی سازگاری بشر در خدمت نیازهای کمال جویی و زیبا طلبی و از طرف دیگر، آرام بخش ناراحتی ها و سختی های زندگی او بوده است.

موسیقـی، شکلی از هنر است که احساس، عاطفه، ادراک و شناخت انسان را بدون نیاز به تکلم و زبان منتقل می کند. استفاده ی بشر از موسیقـی، امری آسان و قابل دسترس بوده است، چون ریتم و ملودی، بعنوان دو رکن اساسی موسیقـی، در سرشت انسان وجود داشته و از طرفی آواگری ها و حرکات ریتمیک نیز نیازی به تکلم نداشته است. از این رو در بیشتر قبایل ابتدایی مراسم و آیین های مختلف موسیقـی ای که وسیله ای برای ابراز همبستگی جمعی و از بین بردن ترس ها و غم ها و ایجاد آرامش و شادی و اراده ی در بین افراد قبیله بوده برگزار می شده است.

موسیقـی زبان آرزوها، انتظار ها و عواطف بشری است و هر قوم و ملتی بر حسب ویژگی های عاطفی و فرهنگی خود، موسیقی خاصی دارد. با درک موسیقـی، عواطف زیبا، همدردی و تفاهم بیشتر قلبی میسر خواهد شد. درباره ی گرایش به آهنگ های دلنشین می توان گفت: چنین گرایشی طبیعی است و نیاز پاسخگویی را می طلبد. اما باید دانست چگونگی پاسخگویی به غرایز ابتدایی و نیازهای درونی تا میزانی مشترک میان تمامی اقوام و فرهنگ ها و پیروان ادیان است.

تفاوت از آنجا آغاز می شود که برای رفع این نیاز درونی و مشترک، نوشیدنی های متنوع پیشنهاد می شود. اینجاست که نظریه های انسان شناختی و فاکتورهای اقتصادی، سیاسی، فرهنگی رخ می نماید و کنش ها و واکنش ها بروز می کند. پیچیدگی ها و ابهام ها آنگاه فزونی می یابد که در عصر ارتباطات و دهکده ی جهانی، تنوع پاسخگویی به نیازها بسیار فراوان می شود و پاسخگویی به نیاز اصیل و طبیعی بدون عوارض جانبی و ضرر، کاری بس دشوار می باشد و تلاش همگانی را برای انتخاب صحیح و یا پیدا کردن جایگزین می طلبد.

کارکردهای مثبت موسیقی

امروزه یکی از کارکردهای مثبت موسیقـی (موسیقـی حلال)، کمک به درمان برخی آسیب های جسمی و روانی است. شاید تا کنون مطالبی در روزنامه ها، مجلات، محل کارتان یا در بین مردم درباره ی موسیقـی درمانی خوانده یا شنیده باشید. از ابتدای تاریخ، بشر از موسیقی برای شفای بیماران استفاده می کرده است. برای مثال؛ ریتم طبل ها در مراسم شفا بخش جادوگران و درمان گران نقش مهمی داشته است.

ارسطو و افلاطون نیز از موسیقی بعنوان روشی برای درمان استفاده می کردند.ارسطو می گوید: از موسیقی می توان در بسیاری از شئون زندگی، تربیت، سرگرمی، درمان، خوشگذرانی و تعدیل احساسات و عواطف استفاده کرد. (منتهی تصریح می کند که گر چه پر کردن اوقات فراغت، امری لازم است، لیکن باید با نوعی از موسیقی مفید و تعالی بخش پر شود).

از آن زمان به بعد رگه هایی از استفاده از اصوات و آهنگ ها برای درمان بیماری های مختلف بکار رفته است. اما در قرن بیستم فکر رسمی استفاده از موسیقی برای درمان مصدومین جنگ جهانی اول آغاز شد و هر چند استفاده از این روش درمانی با مشکلاتی همراه بود که با قدم هایی که برداشته شد، بتدریج این شاخه ی درمانی تکامل یافت و انجمن های متعددی تشکیل گردید. بطوری که در سال 1944 اولین برنامه ی آموزش موسیقی درمانی در جهان در دانشگاه میشیگان آغاز شد.

در سال 1950 انجمن موسیقی درمانی آغاز به کار کرد. در سال 1971 انجمن موسیقی درمانی آمریکا یا AAMT آغاز به کار کرد. در سال 1985 فدراسیون جهانی موسیقی درمانی در سطح بین المللی به ثبت رسید. انجمن موسیقی درمانی ایرانی با اهداف بالا بردن سطح آگاهی افراد از فرآیند موسیقی درمانی و فواید آن و بالا بردن امکانات تخصصی برای استفاده ی از این شیوه درمانی فعالیت خود را آغاز کرده است.

محورهای اصلی برنامه های موسیقی درمانی شامل شنیدن موسیقی متناسب و آرام بخش و نواختن موسیقی در گروه های منظم و یا انفرادی، خواندن آوازها ، ترانه های فردی و یا گروهی می باشد.( daneshnameh.roshd.ir شبکه ملی مدارس ایران (دفتر توسعه ی فناوری اطلاعات آموزشی وزارت آموزش و پرورش )

در موسیقی درمانی با استفاده از موسیقی، که یک رسانه ی هنری خلاق است، به افراد دارای مشکلات گوناگون، به منظور دستیابی به بهداشت روانی و جسمی آنان کمک می شود. موسیقی درمانی در درمان افرادی که ناتوانی های مختلفی از جمله عقب ماندگی ذهنی، تأخیر یافتگی رشدی، معلولیت جسمی، بیماری روانی و... داشته اند، بطور موفقیت آمیزی جواب داده است.

امروزه از تأثیر و فواید موسیقی در مراحل مختلف رشد و زندگی انسان (از دوره ی جنینی تا سالمندی) گیاهان و جانوران سخن به میان می آید، و از تغییرات آن بر روی سیستم های حسی حرکتی، هیجانی عاطفی، ترشح غدد، هوشیاری و آگاهی و شناخت فرد بحث می شود.

تحقیقات انجام شده ، نشان می دهد که موسیقى به میزان قابل توجهى در تسکین درد و تقلیل وضعیت بحرانى بیمارانى که در بخش آى.سى.یو (I.c.u) بسترى بوده اند، تأثیر داشته است. سامانه ی اعصاب انسان به محرک هاى موزیکال پاسخ مثبت می دهد و عملا موسیقى در تغییر حالت بیماران مؤثر است. استفاده از موسیقى باعث آرامش روحى ، بهبود وضعیت ذهنى ، کاهش اثرات استرس هاى وارده می شود و به افراد در برقرارى ارتباط ، اتحاد و تطابق کمک می کند.

موسیقی (موسیقی حلال) قادر است زمان بهبودی بیماران را تسریع کند، همانطور که بیماران مثبت اندیش بسیار سریعتر از بیماران منفی گرا معالجه و درمان می شوند. البته موسیقی را نباید بعنوان اصلی ترین وسیله درمانی برای درد در نظر گرفت، بلکه باید همراه با راه اصلی درمان به گوش بیمار برسد تا به بهبودی او کمک کرده و آن را تسریع بخشد.

البته دانشمندان بر این عقیده اند که هر موسیقی و آهنگی مناسب فرد نیست، بلکه هر انسان موسیقی متناسب با خود و ارگانیک خود دارد که با آن احساس آرامش می کند و غیر آن، جز تخریب جسم و روان او را بدنبال ندارد. بیان این نکته لازم است که کارکرد موسیقی در درمان، محدوده ی خاص زمانی و کاربردی دارد و استفاده ی بلند مدت و بی پروای آهنگ های مختلف بویژه آهنگ های پرتنش و هیجانی، مورد تجویز هیچ درمانگری نیست.

برخی ازاثراث مخرب موسیقی عبارتند از:

1. فشارخون: 

یکی دیگر از عوارض موسیقـی پیدایش بیماری فشار خون است که البتّه این هم عوامل مختلفی دارد و موسیقی یکی از آن عوامل است. این مسئله را پزشکان با بررسی های خود دریافته اند و به کسانی که با موسیقـی و سروصدای زیاد در ارتباط اند در مورد عوارض آن هشدار داده اند. دکتر «گورلدواین» پس از مطالعات زیاد به این نتیجه رسید که رادیو، علّت اساسی فشارخون به شمار می رود.

و برای اطمینان از این موضوع بازوبند فشار خون را به خود بست و این نتیجه بدست آمد که هر قدر انسان از یک قطعة ی موسیقی بدش بیاید، همان اندازه فشار خون او بالا می رود ، دکتر «واین» از تغییر فشار خون در اثر شنیدن چند قطعة ی موسیقـی درتعجّب بود و بالأخره برای این که دچار خطر رادیو نشود رادیو را خاموش کرد.

از همه مهمتر مشاهده حالات روانی خود موسیقی دانان است که بزرگترین نمایش تجربیات و آزمایش های علمی و عملی است که زیان موسیقی را در این قسمت برای ما تشریح می کند ، زیرا آنها بتدریج ،گرفتار اختلالات عصبی و حسّاسیّت های بی جا شده و در نتیجه، اغلب دچار انقباض عروق و فشارخون و سکته های مغزی گردیده و حتّی بعضی ها در هنگام نواختن موسیقی، فشار خون آنها بالا رفته و در اثر سکتة ی ناگهانی جان خود را فدای تحریکات و ارتعاشات موسیقی کرده اند.

آیا همین سکته های نوازندگان، در هنگام اجرای برنامه های موسیقی؛ خود ،دلیل بارز دیگری نیست ، مبنی براین که موسیقـی تا چه اندازه در ایجاد فشار خون مدخلیّت دارد؟ این ها بخشی از اثراث مخرب موسیقی بود، چرا که موسیقی، مضرّات دیگری را نیز به همراه دارد، از جمله: مشکلات مغزی ، مشکلات قلبی ، تهییج و...

2. ضعف چشم: 

از جمله حسّاس ترین اعضای بدن چشم ها و گوش ها هستند. حرکت چشم ها توسط اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک انجام می شود و گفته شد که بوسیله ی ارتعاشات موسیقی تعادل این سیستم به هم می ریزد و موجب ضعف اعصاب می شود ، ادامه ی این عملکرد موجب تأثیرات عمیق دراین اعضای حسّاس و در نتیجه با عث ضعف چشم و حتّی کوری می شود.

3. ضعف اعصاب: 

از بین رفتن تعادل بدن که منوط به مختل شدن تعادل و توازن بین 2 سیستم اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک است منجر به پدید آمدن ضعف اعصاب می شود.دکتر «آرنولدفریدمانی» پزشک بیمارستان نیویورک و رئیس کلینیک سردرد، با کمک دستگاه های الکترونی تعیین امواج مغز و تجربیاتی که بدست آورده ثابت کرده که یکی از عوامل مهم خستگی های روحی و فکری و سردردهای عصبی،گوش دادن به موسیقی رادیو است مخصوصاً برای کسانی که به موسیقی آن دقّت و توجّه می کنند.

در موسیقی درمانی با استفاده ی از موسیقی، که یک رسانه ی هنری خلاق است، به افراد دارای مشکلات گوناگون، به منظور دستیابی به بهداشت روانی و جسمی آنان کمک می شود. موسیقی درمانی در درمان افرادی که ناتوانی های مختلفی از جمله عقب ماندگی ذهنی، تأخیر یافتگی رشدی، معلولیت جسمی، بیماری روانی و... داشته اند، بطور موفقیت آمیزی جواب داده است.

شورای ملّی تحقیقات کانادا هم نتایجی از تحقیقات خود اعلام کرده که قابل توجّه است : صدای موسیقـی ، هر قدر هم که ضعیف باشد ، آشفتگی فوق العاده ی شدیدی در کار مغز ایجاد می کند ، صدای ملایم موسیقی حتّی در موقع خواب دشمن سلامت است. خطرناک ترین و بدترین عذاب برای کسی که به خواب رفته است، صدای آهستة ی موسیقی در حال پخش است.

4. گرایش به مواد مخدّر: 

بسیاری ازموسیقی دانان بعلّت عارض شدن ضعف اعصاب گرایش به مواد مخدّر پیدا کرده تا شاید درمانی برای این بیماری پیدا کنند. مواد مخدّر در نگاه اول مسکّن خوبی برای اعصاب و روان است لذا غافل از مضرّات زیاد آن ،به آن روی آورده و در دام آن گرفتار می آیند که البتّه خود مواد مخدّر نیز درکاهش قوة ی بینایی نقش دارد و مضرّات مواد مخدّر ، خود فصل جداگانه ای می طلبد که از گنجایش بحث خارج است.

حرف آخر: توجه داشته باشید که نوع انتخاب موسیقی بسیار مهم بوده و دارای آثار متفاوت می باشد، لذا عزیزان در انتخاب نوع موسیقی کمال دقت را داشته باشند که حتماً موسیقی حلال را انتخاب نمایند، برای تشخیص موسیقی حلال و حرام پیشنهاد میشود مقاله زیر را بخوانید:

بیشتر بخوانید : حرمت موسیقـی مطرب و غنا در قرآن و روایات

منبع : باشگاه خبرنگاران جوان

مطالب مرتبط و پیشنهادی :

علت لذت بردن از موسیقـی (موسیقـی حلال)

تعریف موسیقـی از منظر بزرگان این رشته هنری