روحانی مجاهد، سیدجمال الدین اسدآبادی در سال 1217ش (1254ق) در اسدآباد همدان در خانواده ای روحانی چشم به جهان گشود. پس از فراگیری مقدمات در زادگاه خود، برای ادامه تحصیل به قزوین، تهران و نجف اشرف رفته و از محضر شیخ انصاری و ملاحسینقلی همدانی استفاده برد. در سال 1232 ش به دستور شیخ انصاری عازم هند شد تا مردم آن دیار به ویژه مسلمانان را علیه استعمار انگلستان بسیج كند. او در این راه متحمل رنج فراوان گردید و در راستای این هدف به كشورهای عثمانی، مصر، فرانسه، افغانستان، انگلستان، عراق و ایران سفر نمود. از آنجا كه سید، خود بنیانگذار اتحاد ملل اسلامی و وحدت شیعه و سنی بود، تعمداً ملیت خود را مخفی نگه می داشت. وی با مسافرت های متعدد خود و با ایراد خطابه های پرشور، از مسلمانان می خواست با اتحاد و همبستگی، در برابر مفاسد و حاكمیت دست نشانده و استعماری اروپاییان ایستادگی كنند. در نتیجه، وی توسط دولت های سرسپرده به هند، پاریس و لندن تبعید شد. همچنین سید در ایران به خواسته ناصرالدین شاه قاجار به دربار رفت ولی وقتی ناصرالدین شاه، سیدجمال را برای حكومت خود خطرناك دید، او را به مرز عثمانی تبعید كرد. سید در آنجا بود كه نامه بسیار مهم و آتشین خود را خطاب به مرجع تقلید وقت، میرزا محمد حسن شیرازی نوشت و ضمن افشای فساد دربار ناصرالدین شاه، مقدمات نهضت تحریم تنباكو را فراهم آورد. در اواخر عمر به خواسته سلطان عبدالحمید عثمانی به استانبول رفت و پس از مدتی مورد سوءظن سلطان قرار گرفت. پس از قتل ناصرالدین شاه توسط میرزا رضا كرمانی كه از مریدان سیدجمال الدین بود، فشار بر روی سید افزایش یافت و به زندان افتاد. سرانجام سیدجمال الدین به دستور سلطان عثمانی مسموم گشت و 19 اسفند 1275ش برابر با 5 شوال 1314 در 58 سالگی بدرود حیات گفت. جنازه سید را در حالی كه به جز چند نفر، كسی جرأت شركت در تشییع را نداشت در قبرستانی در استانبول به خاك سپردند. در سال 1324 ش سفیر وقت دولت افغانستان در تركیه، دولت لاییك تركیه را متقاعد كرد كه قبر سید را نبش كند و سپس بقایای جسد او را در تابوتی قرار داده و به كابل بردند. تشخیص دردهای اصلی و خمیر مایه های عقب ماندگی جوامع اسلامی و تاكید بر ضرورت درد زدایی و جهل ستیزی از طریق درمان صحیح و ارایه برنامه های اصلاحی و انقلابی، عمده ترین بخش های تفكر سیاسی و نهضت سریع الانتشار سید را تشكیل می داد. سید بر اساس یك تحلیل كلی از اوضاع جهان اسلام و به منظور ریشه كن نمودن دردهای اصلی جامعه اسلامی، معتقد بود باید با شجاعت و شهامت به پا خواست و حركت یكپارچه و آگاهانه ای را آغاز نمود. در هر حال، او با نهضت عظیم خود، بیداری مشرق زمین را پایه گذاری كرد. نهضت استقلال هند و انقلاب مشروطه ایران را می توان از آثار جنبش و اندیشه او دانست.
مطالب مرتبط
