ماهِ بزرگِ خدا

مروری بر فضائل ماه رجب
ماه رجب، ماه بسیار عظیمی است. «رجب» و «ترجیب»، به معنای تعظیم نمودن و باعظمت دانستن است. برخی گفته  اند: به این دلیل این ماه را «رجب» نامیده اند که این ماه، از قدیم، عظیم شمرده می شده است.(1)
 می توان گفت همه ماه ها عظیم است؛ لکن شرافت این ماه خیلی بیشتر است، هم ماه ولایت است و هم ماه نبوت. اولیای الهی که در مقام تحصیل رضای حق و رسیدن به مقام عبودیّت بودند سعی و کوششان در این ماه، بیشتر از ماه های دیگر بوده است.
در طول سال، چند سکّو برای پرش و پرواز به مراتب عالیه وجود دارد که ماه رجب، اعظم از همه سکوها برای پرش از عالم مادیات و منجلاب طبیعت به اوج سعادت و تکامل است.

فضائل ماه رجب در روایات
رسول اکرم (صلوات الله علیه وآله وسلم) فرموده اند:
رجب، ماه بزرگ خداست و هیچ ماهی در حرمت و فضیلت  به آن نمی رسد. قتال با کافران در این ماه حرام است. آگاه باشید که رجب، ماه پروردگار است، و شعبان، ماه من، و ماه رمضان، ماه امت من است. اگر کسی در ماه رجب حتی یک روز را روزه بدارد، خدا را از خود خشنود ساخته و خشم الهی از او دور می شود.(2)
امام هفتم (علیه السلام) فرموده اند:
 رجب، نام نهری در بهشت است که از شیر، سفیدتر و از عسل، شیرین تر است. هر کس یک روز از آن را روزه بدارد، خداوند از آن نهر به او بیاشامد.(3)
باز از امام هفتم (علیه السلام) نقل شده است که فرمودند:
 رجب، ماه بزرگى است که خداوند در آن ماه، پاداش ها را دو چندان کند و گناهان را پاک سازد. هرکس یک روز از ماه رجب را روزه بدارد، دوزخ به اندازه مسافت صد سال از او دور شود و هرکس سه روز از ماه رجب را روزه بدارد، بهشت بر او واجب گردد.(4)

 علت شرافت مکان ها و زمان ها
شرافت مکان ها، به اعتبار اعمالی است که در آن اتفاق افتاده است؛ مثلاً درباره مساجد، روایت دارد که هر مکانی که مسجد می شود، به سبب خون شهیدی است که در گذشته در آن مکان ریخته شده است. در روایت هم دارد که حضرت امام حسن مجتبی (علیه السلام) فرمودند:
 أَهْلُ الْمَسْجِدِ زُوَّارُ اللهِ  وَ حَقٌّ عَلَى الْمَزُورِ التُّحْفَهُ لِزَائِرِهِ؛(5)
اهل مسجد، زائران خداوند متعال هستند و حقی [برای زائر] به عهده زیارت شونده [=خدا] است که تحفه و هدیه ای به زائرش بدهد.
کسانی که وارد مسجد می شوند، زوار خدا هستند و برای زیارت حق آمده اند. لازم است برای خدا که به زوارش هدیه بدهد. همچنین حرم های اهل بیت: شرافتشان به واسطه دفن آن بزرگواران است.
عظمت ماه رجب هم به واسطه اموری است که در این ماه واقع شده است. اموری که در این ماه واقع شده، در ماه های دیگر نیست؛ لذا عبادت در این ماه، با عبادت در ماه های دیگر متفاوت است. در ماه مبارک رمضان، همه مهمان خدا هستند؛ چرا که حضرت رسول (صلوات الله علیه وآله وسلم) فرمودند:
 دُعِیتُمْ  فِیهِ  إِلَى  ضِیَافَهِ الله ؛(6)
در این ماه به مهمانی خدا دعوت شده اید.
اما به هر حال، ماه رمضان با همه فضیلت هایش، فضائل و آثار ماه رجب را ندارد. البته ماه رجب هم برخی فضائل و آثار ماه رمضان را ندارد.

مناسبت های ماه رجب
امور متعددی در این ماه واقع شده است که برخی از آن ها را بیان می کنیم:
روز اول ماه، تولد امام محمد باقر  (علیه السلام) است. روز دوم، تولد حضرت هادی (علیه السلام) است. روز سوم، طبق برخی نقل ها، روزشهادت امام هادی (علیه السلام) است. روز دهم، تولد جوادالائمه  (علیه السلام) است. روزسیزدهم، تولد حضرت علی بن ابی طالب (علیه السلام) است. روز پانزدهم، خروج نبی اکرم (صلوات الله علیه وآله وسلم) از شعب ابی طالب و آزادی مسلمانان است. وفات حضرت زینب (سلام الله علیها) نیز در همین روز اتفاق افتاده است. همچنین طبق برخی نقل ها، در روز پانزدهم، عقد حضرت زهرا (سلام الله علیها) با امیرالمؤمنین (علیه السلام) بسته شده است. علاوه برآن، در روز پانزدهم، قبله از بیت المقدس به مکه منتقل شد. در بیست و دوم این ماه، هلاکت معاویه- علیه الهاویه- اتفاق افتاده است. روز بیست و پنجم، روز شهادت حضرت موسی  بن جعفر (علیه السلام)  است و روز بیست و هفتم، مبعث نبی اکرم (صلوات الله علیه وآله وسلم) است. ببینید در این ماه چند تولد و شهادت از معصومان: و چه امور مهم دیگری اتفاق افتاده و سبب عظمت و مزیّت این ماه شده است.
این ماه، هم ماه ولایت است هم ماه نبوت. اگر فقط یکی از این امور که گفته شد، در این ماه اتفاق افتاده بود، برای مزیت و شرافتش کافی بود. این اتفاق ها، سبب عظمت این ماه شده است.حضرت حق -جلّت عظمته- برای هر یک از این امور، دری از رحمت خودش را به سوی دوستان اهل بیت: باز می کند؛ لذا این ماه، خیلی با عظمت است. حیف است که انسان در این ماه با اینکه رحمت حضرت حق -جلّت عظمته- ریزان است، غافل باشد و از فیوضات حضرت احدیت محروم بماند.
یکی از خصوصیات دیگر این ماه، این است که از ماه های حرام است. جنگیدن با کفار و مشرکان در این ماه حرام است. برای عظمت این ماه، جنگ را حرام کرده اند. البته جنگ ابتدایی حرام است؛ اما اگر جنگ دفاعی شد، دیگر حرام نیست. بر هر شخصی و در هر زمانی واجب است که از خودش، مالش و ناموسش دفاع کند.
دفاع، حد و مرز ندارد. جنگ ابتدایی با کفار، در چهار ماه حرام است که یکی از آن ها ماه رجب می باشد.
وقتی جنگ با کفار در این ماه حرام است، جنگ با خدا چگونه است؟ جنگ با خدا یعنی چه؟ جنگ با خدا این است که انسان، احکام الهی را زیر پا بگذارد و گناهان کبیره انجام بدهد؛ چشم چرانی بکند، خیانت به ناموس و مال مردم بکند. این ها جنگ با خدا است. معصیت، جنگ با خدا است.
 خداوندی که این اندازه به بنده هایش مهربان است، آیا جفا نیست که بندگانش در این ماه شریف با او بجنگند؟
در هر زمانی که شرافت بیشتری داشته باشد، فضیلت عبادت در آن بیشتر است. گناه هم در این زمان ها شدیدتر است.مثل مسجد که نماز خواندن در مسجد محله، بیست و پنج برابر نماز در خانه است. این اثر مسجد است. گناه هم همین طور است. اگر در مسجد گناه بکنم، قطعاً عقابش بالاتر از گناه در خانه است. با این گناه، حتک حرمت مسجد هم شده است. حرم های اهل بیت: و  حسینیه ها و همه اماکن مذهبی همین طور هستند. یقیناً گناه در این مکان ها عقاب بیشتری دارد.
زمان ها هم همین طور هستند. برخی از زمان ها هستند که ثواب و عقاب در آن ها بیشتر از سایر زمان ها هستند؛ مثلاً  انسان شب و روز جمعه عبادت بکند، ثواب بیشتری دارد. و در عین حال، گناه هم در شب و روز جمعه، زشتی و عقابش بیشتر است. هتک حرمتش بیشتر است عقابش هم بیشتر است. ماه شریف رجب هم همین طور است. انسان در این ماه که این همه فضیلت دارد، عبادت بکند، ثواب و پاداش مضاعف به او داده می شود؛ معصیت هم بکند، عقوبتش چند برابر می شود. انسان باید احترام این ماه را تا حد امکان نگه بدارد.

اعمال ماه رجب
رجب، ماه بسیار باعظمتی است و اعمال مهمی دارد. اعمال و دعاهای مشترک زیبایی دارد که خیلی به مورد است انسان سعی کند در طول ماه، به خصوص بعد از نمازها، آن ها را انجام دهد؛ به خصوص استغفار در این ماه، بسیار زیاد سفارش شده است. نبی مکرم (صلوات الله علیه وآله وسلم) فرمودند:
رجب، ماه استغفار امت من است؛ پس در این ماه، طلب آمرزش کنید که خداوند، آمرزنده و مهربان است.(7)
همچنین روزه در این ماه خیلی سفارش شده است. روایات عجیبی در فضیلت روزه گرفتن در این ماه وارد شده است. ابن بابویه از سالم روایت کرده است که گفت: در اواخر ماه رجب، خدمت امام صادق (علیه السلام) رسیدم. وقتی نظر مبارک آن حضرت بر من افتاد فرمودند: «آیا در این ماه روزه گرفته اى؟» گفتم: «نه والله! اى فرزند رسول خدا». فرمودند: «آن قدر ثواب از تو فوت شده است که قدر آن را به غیر از خدا کسى نمى داند. به درستى که این، ماهى است که خدا آن را بر ماه هاى دیگر فضیلت داده و حرمت آن را عظیم نموده و گرامی داشتن روزه دار را در این ماه بر خود واجب کرده است».
گفتم: «یابن رسول الله! اگر در باقی مانده این ماه روزه بدارم، آیا به بعضى از ثواب روزه داران آن نائل می شوم؟» فرمودند:
اى سالم! هر کس یک روز از آخر این ماه را روزه بدارد، خدا او را از شدت سکرات مرگ و از هول بعد از مرگ و از عذاب قبر، ایمن می کند، و هر کس دو روز از آخر این ماه را روزه بگیرد، از صراط به آسانى بگذرد، و هر کس سه روز از آخر این ماه را روزه بگیرد، از ترس بزرگ روز قیامت و از شدت ها و هول هاى آن روز ایمن شود، و برات رهایی از آتش جهنم به او عطا کنند.(8)
 اعمال خاصی هم برای هر کدام از مناسبت ها و ایام این ماه ذکر شده است؛ از جمله اینکه شب اول و روز اول ماه غسل کند. در این ماه، دو زیارت مخصوصه برای حضرت اباعبدالله الحسین (علیه السلام)  وارد شده است که عبارتند از: اول رجب و نیمه رجب. همچنین یک زیارت مخصوصه برای امیرالمؤمنین (علیه السلام) وارد شده است و یک زیارت مخصوصه برای نبی مکرم (صلوات الله علیه وآله وسلم) است که این از مختصات این ماه شریف می باشد. انجام عمره هم در این ماه، زیاد سفارش شده و ثواب عظیمی برای آن گفته اند و حتی بالاتر از عمرۀ ماه رمضان دانسته شده است. همچنین زیارت حضرت علی بن موسی الرضا (علیه السلام) در این ماه سفارش شده است که عظمت زیارتش بیش از عمره و حج است. اعتکاف در این ماه هم سنت بسیار خوبی است که بحمدالله در سال های اخیر در مملکتمان اجرا می شود.

لیله الرغائب
یکی از زمان های این ماه شریف، شب  لیله  الرغائب است. شب جمعه اول ماه رجب را  لیله  الرغائب می گویند؛ یعنی شبی که در آن، هرچه از خدا بخواهی، به تو عنایت می کند. عملی هم برای آن وجود دارد؛ به این نحو که پنج شنبۀ اول ماه را روزه بگیرد که این روزه را هم برای همه جا می توانی حساب بکنی؛ مثلاً اگر انسان روزۀ قضا دارد، روزه قضایش را می گیرد در عین حال، ثواب عمل مخصوص لیله الرغائب هم برایش هست. به هر حال روز پنج شنبه را روزه بگیرد و بین نماز مغرب و نماز عشا، دوازده رکعت نماز بخواند با ادعیه و آدابی که در کتاب های ادعیه از جمله مفاتیح الجنان حاج شیخ عباس قمی; نوشته است. آثار عجیبی برای این عمل نقل شده است؛ از جمله مرحوم سید بن طاووس در اقبال الاعمال خیلی مفصل آثار و برکات این عمل را بیان کرده است؛ لذا بسیار مفید است که انسان این عمل را انجام بدهد.
اگر بر فرض نتوانستی، یا حال و حوصله اش را نداشتی، یا مزاجت برای اینکه روزه اش را بگیری مساعد نبود،فقط نمازش را بخوان که خدا تفضلاً ثواب را عنایت می کند؛ ان شاءالله. نگوید: ما یک جزئش را انجام ندادیم، دیگر فایده ندارد. نه؛ خدا کریم است، مهربان است و عنایت می کند.

----------------------------
پی نوشت‌:
1.لسان العرب، ابن منظور، بیروت، دارالفکر للطباعه، ۱۴۱۴ق، ج‏۱، ص۴۱۱؛ المحیط فی اللغه، صاحب بن عباد، بیروت، عالم الکتاب، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، ج‏۷، ص ۹۵.
2.بحار الأنوار، علامه مجلسى، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ‌ دوم، ۱۴۰۳ق، ج‏۹۴، ص۲۶.
3.من لا یحضره الفقیه، محمد بن على بن بابویه، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم، ۱۴۱۳ ق، ج‏۲، ص۹۲.
4.همان.
5 . إرشاد القلوب، حسن بن محمد دیلمى، قم، جامعه مدرسین، چاپ پنجم ، ۱۳۷۶ش، ج‏۱، ص ۷۷.
6.أمالی شیخ صدوق، محمد بن على بن بابویه، تهران، کتابچى، چاپ ششم، ۱۳۷۶ش، ص۹۳.
7.وسائل الشیعه، شیخ حر عاملى، قم، آل البیت:، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ج‏۱۰، ص۵۱۲.
8 . أمالی شیخ صدوق، ص ۱۵.
----------------------------
منبع : محو دلدار