تصویب متمم قانون اساسی و تاییدِ آن توسط "محمدعلی شاه قاجار"(1325ق)

29 شعبان
محمدعلی شاه قاجار,گنجینه تصاویر ضیاءالصالحین

چون ۵۱ فصلی كه به نام قانون اساسی در دوران مظفرالدین شاه تنظیم شد، وافی به مقصود نبود و در این قانون از وظایف مردم نسبت به دولت و بالعكس سخنی نرفته بود، بنابراین برای نوشتن متمم قانون اساسی، كمیسیونی تشكیل گردید و آن  قانون در ۱۰۷ اصل تنظیم شد و برای امضا تقدیم محمدعلی شاه قاجار گردید.

• محمدعلی شاه قاجار از همان آغاز كار، مصمم به برانداختن مشروطیت بود، اما بهانه ای در دست نداشت. اما در جریان سوءقصدی كه به وی شد، بهانه  لازم را به دست آورد و آن را به گردن آزادی خواهان انداخت، تا این كه سرانجام پس از ماه ها كشمكش میان مجلس و دربار و عدم دست رسی به نتیجه  مطلوب، در روز سه شنبه دوم تیرماه ۱۲۸۷ش برابر با ۲۳ جمادی اول ۱۳۲۶ق، هنوز آفتاب طلوع نكرده بود كه قشون محمدعلی شاه به سوی مجلس روان شدند و راه هایی را كه به مجلس منتهی می شد، بستند. مجاهدان كه در میدان بهارستان بودند در سنگرهای خود به حال آماده باش درآمدند. چون خبر به گوش حضرات آیات بهبهانی و طباطبایی، از رهبران روحانی مشروطه رسید، با بی پروایی و دلیری از خانه بیرون آمدند و خود را به مجلس رسانیدند تا شاید از وقوع حادثه جلوگیری نمایند. ناگهان مجلس شورای ملی كه هنوز مدت زیادی از بدو تشكیل آن نمی گذشت به دستور محمدعلی شاه مستبد و توسط كلنل لیاخوف، افسر روسی به توپ بسته شد. در پی این حمله، نعش خونین آزادی خواهان، صحن بهارستان را پر كرد و صدای ناله و فریاد از هر سو به گوش می رسید. مجاهدان نیز مردانه، تفنگ در دست گرفته و از خود و مجلس دفاع می كردند. جنگ در حدود چهار ساعت به طول انجامید و سرانجام به نفع شاه پایان یافت. در این ماجرا، محمدعلی شاه كه مورد حمایت دولت روس بود به اعدام و تبعید و زندانی كردن نمایندگان مجلس پرداخت. شاه دستور داد كه آقا سیدعبدالله بهبهانی را به كرمانشاه تبعید كرده، آیت الله سیدمحمد طباطبایی را در شمیران خانه نشین نمایند. عده ای از آزادی خواهان را، زنجیر به گردن انداخته و كشان كشان به باغشاه بردند. از میان این جمع، تنها ملك المتكلمین و میرزاجهانگیرخان صوراسرافیل از مشروطه طلبان مشهور و مخالف استبداد قاجاری را به حضور شاه آوردند. وی پس از این كه مدتی به آن دو دشنام داد، دستور قتل هر دوی آن ها را صادر كرد. یك روز پس از به توپ بستن مجلس، محمدعلی شاه قاجار برای ایجاد رعب در میان مردم و تعطیلی اجتماعات و انجمن های ملی، حكومت نظامی را در تهران اعلام كرد. براساس این فرمان، لیاخوف روسی فرمانده ی نیروهای قزاق مأمور شد تا با استفاده از نیروهای گارد قزاق، افراد مسلح را در شهر بازداشت كنند. طی این فرمان، تجمع مردم در شهر ممنوع گردید و به مأموران دستور داده شد تا با شلیك گلوله مانع از اجتماع افراد شوند. هم چنین برای جلوگیری از تحصن مردم در سفارت خانه ها یا حرم حضرت عبدالعظیم در ری، عفو عمومی اعلان نمودند. هدف از این كار، فریفتن مشروطه خواهان متواری بود، چنان كه بدین وسیله، عده  بسیاری دستگیر شدند. در این واقعه بیش از سی صد تن از مجاهدان، آزادی خواهان و مشروطه طلبان كشته و پانصد تن دیگر زخمی و تعداد زیادی بازداشت شدند. هم چنین انجمن ها تعطیل، روزنامه ها توقیف و مشروطیت دوساله  ایران به پایان رسید. بدین ترتیب مجلس، منحل شد و دوره  استبداد صغیر آغاز گشت. با آغاز استبداد جدید - كه به دلیل عمر كوتاه آن، استبداد صغیر نامیده می شود - بسیاری از روشن فكران غرب گرا، صحنه  مبارازت را رها نموده و یك بار دیگر جنبش مردم ایران با الهام گرفتن از روح مذهب و رهبری روحانیت، در اندك مدتی به اوج خود رسید. در این حال، مردم، در تهران و شهرستان ها، دست به دفاع مسلحانه زده و در نهایت توانستند با محاصره  پایتخت، آن را به تصرف خویش درآورند. انگیزه و محرك اصلی مردم در این قیام، دستورالعمل هایی بود كه از طرف علمای بزرگ، به ویژه از نجف اشرف به دست مردم می رسید. این بیانیه ها و روشن گری ها بود كه بر مبنای وظیفه  شرعی، مردم را در سراسر ایران، به مقاومت در برابر استبداد برانگیخت و علی رغم حكومت نظامی، به دفاع مسلحانه واداشت تا این كه سرانجام، استبداد برای بار دوم سقوط كرد. در این میان، با برافراشته شدن دو پرچم روس و انگلیس بر سردر عمارت سفارت روسیه كه شاه فراری مستبد را پناه داده بود، برای چندمین بار ماهیت سیاست های هماهنگ و مداخله جویانه  روس و انگلیس روشن گردید. دوران استبداد صغیر، یك سال و ۲۲ روز به طول انجامید و سرانجام با خلع محمدعلی شاه و آغاز انتخابات دوره  دوم مجلس شورای ملی پایان یافت. 

Share