راهکارهای روان شناختی در مواجهه با آسیبهای فضای مجازی - بخش دوم
پدیده ی اعتیاد اینترنتی مانند سایر انواع اعتیاد، نیازمند کاهش مشغولیت روانی بر موضوع اعتیاد و انحراف توجه به کمک یک عمل جایگزین است. بنابراین لازم است با تعریف کردن فعالیتهای لذت بخش، مفید و متنوع جایگزین، توجه فرد را از کار قبلی منحرف کرده و بصورت همزمان، عادت رفتاری جدیدی در او تقویت شود. در ادامه این نوشتار با ضیاءالصالحین همراه باشید تا با راهکارهای روان شناختی در مواجهه با آسیبهای فضای مجازی بیشتر آشنا شوید.
راهکارهای پیشگیری و کنترل آسیبهای اعتیاد اینترنتی عبارتند از:
1. ارزیابی و بررسی روند تغییرات:
لازم است کاربر هر چند روز یک بار، روند پیشرفتش را ارزیابی کند. اگر روند نزولی بود، موانع را پیدا کند، آنها را فهرست کرده و برایشان راه‌حل مناسبی پیدا کند؛ مثلاً شاید روشن بودن همیشگی وای‌فای باعث می‌شود گاهی برای آنلاین شدن بی‌موقع تحریک شود و شاید داشتن اینترنت همراه، مانع رسیدن به این هدف کنترل زمان مصرف اینترنت باشد.
2. کاربرد فعالیتهای جایگزین:
پدیده ی اعتیاد اینترنتی مانند سایر انواع اعتیاد، نیازمند کاهش مشغولیت روانی بر موضوع اعتیاد و انحراف توجه به کمک یک عمل جایگزین است؛ مثلاً در ترک اعتیاد به مواد مخدر، در ابتدا داروهای شیمیایی با دوز مشخص را جایگزین ماده مخدر می‌کنند و سپس فرد معتاد را به قبول مسئولیت و انجام کار، ترغیب می‌کنند.
در ارتباط با کودکان نیز اصل مهمی وجود دارد که وقتی می‌خواهید کودک را از وسیله ی خطرناکی دور کنید یا چیزی را از او بگیرید، لازم است همزمان وسیله ی جالب و البته بهتری به او بدهید. در پدیده اعتیاد نیز، مغز مثل کودکی سمج، به کار تکراری خوشایند و شاید مضر می‌چسبد و در جهت جستجوی لذت، رفتار قبل را تکرار می‌کند.
در کاربرد فعالیتهای جایگزین، باید به این نکته توجه داشت که اعتیاد اینترنتی با هیجان‌خواهی رابطه‌ای مستقیم دارد. [سلطانی و همکاران، 1389] همچنین یانگ نیز به این نکته اشاره می‌کند که هدف درمان، ایجاد فعالیتهای غیر آنلاین لذت بخش بصورت مشترک با بیماران و سایر فنون کنار آمدن است [ یانگ و آبرئو، ترجمه وحدت‌نیا، 1391، ص 211] که نشان می‌دهد لازم است هیجان خواهی کاربران به درستی تأمین شود، بنابراین لازم است با تعریف کردن فعالیتهای لذت بخش، مفید و متنوع جایگزین، توجه فرد را از کار قبلی منحرف کرده و بصورت همزمان، عادت رفتاری جدیدی را در او تقویت کنید[حمیدیان، 1387]
3. تکنیک تمرین متضاد:
یکی از راههای مؤثر برای تغییر عادات و بخصوص اعتیادهای رفتاری، «تمرین متضاد» [practicing the opposite] است. در این تمرین، با وادار کردن فرد به شکستن روال عادی استفاده کنونی خود از اینترنت، یک الگوی رفتاری جدید و انطباقی‌تر به وجود می‌آید. [یانگ و آبرئو، ترجمه وحدت‌نیا، 1391، ص 212] در این تمرین، لازم است تلاش کنید تا روال عادی برنامه همیشگی به هم بخورد؛ مثلاً اگر شما عادت کرده‌اید که هر روز صبح که از خواب بیدار می‌شوید، تلگرام خود را بررسی کنید این روند را تغییر دهید.
شما می‌توانید بجای این کار ابتدا صبحانه بخورید و پیاده‌روی کنید یا اینکه اگر شما شب‌ها بیشتر سراغ اینترنت می‌روید و عادت کرده‌اید که به محض ورود به خانه، رایانه را روشن کنید، دیگر این کار را نکنید و بعنوان رفتار جایگزین، اخبار گوش بدهید، به یکی از اعضای فامیل تلفن بزنید و... با این کارها شما آن روال عادی را به هم می‌زنید و سد رفتار ناهنجار را می‌شکنید.
4. تهیه پرسشنامه شخصی:
یکی از فنون پیشنهادی از سوی یانگ، تهیه پرسشنامه شخصی است. چون این افراد به دلیل صرف زمان زیاد برای جستجوی علائق مجازی، از سرگرمی‌ها و سایر علائق خود غافل می‌شوند، به همین دلیل فرد به پر کردن پرسشنامه‌ای تشویق می‌شود که شامل فعالیتهایی است که عادت به انجام آنها دارد، اما پس از ایجاد مشکل آنها را نادیده گرفته است.
هدف از انجام این کار، کمک به کاربران برای اظهارنظر، از نقطه نظر تقابل تجربه است (گذشته در مقابل آینده) که می‌تواند به مشاهده بهتر فرایند تصمیم‌گیری‌شان کمک کند. ممکن است این فعالیت به افراد کمک کند تا آگاهی بیشتری از انتخاب‌هایشان به دست آورند و به این ترتیب در جهت تلاش برای از سرگیری دوباره فعالیتهای قبلی فراموش شده برانگیخته شوند. [یانگ و آبرئو، ترجمه وحدت‌نیا، 1391، ص 212] بنابراین از فرد خواسته می‌شود تا فهرستی از کارهای جالب و ارزشمندی که اگر اینترنت وجود نداشت، دوست داشت آنها را انجام بدهد، یادداشت کند. سپس همه فعالیتهایی را که به خاطر اینترنت از انجامشان محروم شده است، یادداشت کند؛ مثلاً آشپزی، مطالعه کتاب، شرکت در دورهمی‌ها، نقاشی و ورزش.
منبع: محمد حسین سیاح طاهری و دیگران؛ (1395)، حقیقت مجازی، انتشارات مرکز ملی فضای مجازی.
بیشتر بخوانید:
پیشگیری از آسیبهای مواجهه با شبهات اعتقادی در فضای مجازی ...
راهکارهای روان‌شناختی در مواجهه با آسیبهای فضای مجازی
مطالب مرتبط
