فصل سی و پنجم: احکام نذر و عهد
سؤال 807- در ایّام ماه مبارک رمضان، که برای تبلیغ به منطقه‌ای از روستاهای مرودشت شیراز رفته بودم، شاهد محرومیّتهای بسیاری در این روستا بودم (از قبیل:
1- نداشتن مسجد 2- نداشتن جادّۀ مناسب 3- نداشتن دبیرستان، مخصوصاً برای دختران 4- نداشتن حتّی یک اتاق مخابراتی 5- نداشتن محلّ مناسب ورزشی برای جوانان 6- کمبود فضای آموزشی دبستان و راهنمایی) از طرفی 20 تا 30 نفر از اهالی روستا در ایّام محرّم، مخصوصاً دهۀ اوّل، هر کدام حدود 300 تا 400 هزار تومان خرج اطعام و پخت غذا می‌نمودند، و سفره‌هایی در حسینیّه انداخته می‌شد که نوعاً فقرای واقعی منطقه، یا به علّت حفظ آبرو، یا به علّت تراکم جمعیّت در حسینیّه، و استفادۀ متمکّنین و متموّلین و بستگان آنها، از خوردن طعامهای مربوطه محروم می‌شدند. به علاوه، بسیاری از غذاها دست نخورده و مصرف نشده دور ریخته می‌شد. با توجّه به مشکلات موجود منطقه، آیا می‌توان وجوهاتی را که جهت روضه‌خوانی به شکل مذکور هزینه می‌گردد، و منجر به اسراف نعمتهای الهی می‌شود، جمع‌آوری و با نظارت روحانی صرف نیازهای فوق و مصارف عامّ المنفعه کرد؟
جواب: چنانچه نذورات مزبور، نذورات مطلقه برای امام حسین علیه السلام است، می‌توان آن را برای حلّ مشکلات مردم استفاده کرد. ولی اگر نذر جهت طبخ غذا و اطعام است، باید فقط در همان راه مصرف شود. و اگر در آن ایّام، یا در آن منطقه، قابل استفاده نمی‌باشد، می‌توانید در مناطقی دیگر یا در ایّامی دیگر از آن برای اطعام استفاده کنید.
سؤال 808- دخترم بر اساس عواطف لطیف دورۀ نوجوانی نذرهایی بر خلاف عرف کرده است؛ مثلًا نذر کرده که اگر نمازش حتّی به طور غیر عمد قضا شود، همان روز بدون خوردن سحری روزه بگیرد، و در روز چند رکعت نماز مستحبّی بخواند. قرآن را چندین بار ببوسد، و چند آیه از آن را حتماً بخواند. برای صلوات فرستادن حتماً با حجاب کامل باشد. علاوه بر این، وقتی شک می‌کند که آیا برای فلان امر نذر کرده یا نه؟ برای این که در انجام نذرها کوتاهی نکرده باشد، حتّی نذرهای مشکوک را هم بجا می‌آورد. و این نذرها به گونه‌ای افراطی دنبال می‌شود که مُخلّ به زندگی عادی وی شده، و گاه مورد تمسخر و ریشخند برخی از اطرافیان نیز قرار می‌گیرد، که برای ادامۀ زندگی اجتماعی‌اش مخاطره‌آمیز است. از طرفی عدم انجام این نذرها تأثیر منفی بر روحیه‌اش می‌گذارد، و او را دچار نگرانی عواقب اخروی آن می‌کند. با توجّه به توضیحات بالا لطفاً بفرمایید: ایشان تا چه حد ملزم به رعایت این گونه نذرهاست؟
جواب: نذرهای مذکور تا آنجا که مخلّ به زندگی، و موجب عسر و حرج، و باعث تمسخر نگردد معتبر می‌باشد، در غیر این صورت معتبر نیست؛ ولی نذرهایی مانند نذر روزه بدون خوردن سحری، اشکال دارد. همچنین در موارد شک هیچ مسئولیّتی برای عمل به نذر ندارد. البتّه تمام این احکام در جایی است که صیغۀ نذر به صورت صحیح خوانده شده باشد، و مایۀ آزار پدر نباشد؛ در غیر این صورت عمل به نذر لازم نیست.
سؤال 809- لطفاً به سؤالات زیر پاسخ دهید:
الف) اگر فردی قادر به انجام نذر خود نباشد، آیا مرتکب معصیت شده است؟
ب) عدول از نذر بدون دلیل چگونه است؟
ج) آیا تأخیر در آن جائز است؟
جواب: در صورتی که نذر مطلق باشد، تأخیر در آن جایز است. و اگر بدون عذر مخالفت شود، کفّاره دارد. و کفّارۀ آن مانند کفارۀ ماه رمضان است.
سؤال 810- اگر شخصی در شرایط مختلف زندگی، چه قبل از تکلیف و چه پس از آن، نذرهای متفاوتی نموده، و اکنون تعداد و موضوع آن نذرها را فراموش کرده باشد، وظیفه‌اش چیست؟
جواب: عمل به آنچه قبل از بلوغ نذر کرده لازم نیست. همچنین اگر صیغۀ نذر را، هر چند به زبان فارسی، به زبان نیاورده بلکه در دل نذر کرده باشد، عمل به آن واجب نیست. ولی آنچه را بعد از بلوغ نذر کرده، و صیغۀ آن را نیز خوانده باید به آن عمل کند. و در صورت شک، آن مقدار که یقینی است بجا می‌آورد. و در صورتی که مورد نذر مشکوک باشد و نتواند احتیاط کند، قرعه می‌زند و طبق آن عمل می‌نماید.
سؤال 811- بیش از یک سال است که نذر کرده‌ام در صورت قضای حاجتم، یک رأس گوسفند، یا معادل مبلغ آن، جهت مراسم عاشورا بدهم، و هنوز حاجتم کاملًا به اجابت نرسیده است. لطفاً در این مورد به سؤالات زیر پاسخ فرمایید:
1- دقیقاً یادم نیست که هنگام نذر، مشخّص کرده باشم که مبلغ نذر را به حسینیّۀ خاصّی بدهم. آیا می‌توانم مبلغ یا قیمت یک رأس گوسفند را بین 2 یا 3 حسینیّه تقسیم کنم؟
جواب: در صورتی که موقع نذر حسینیّۀ خاصی در نظر شما نبوده، می‌توانید بین چند حسینیّه تقسیم نمایید.
2- هنگام نذر مشخّص نکرده‌ام که گوسفند در چه حدّی از نظر سنّ و وزن باشد، آیا می‌توانم حدّ متوسّط را در نظر بگیرم؟
جواب: مانعی ندارد.
3- آیا مادام که حاجتم برآورده نشده، می‌توانم مقدار و نوع و محلّ ادای نظر را تغییر دهم؟
جواب: اگر صیغۀ نذر خوانده‌اید جایز نیست.
4- آیا قبل از اجابت نذر، می‌توانم آن را ادا کنم؟
جواب: واجب نیست.
سؤال 812- در صورتی که بخواهم قیمت یک رأس گوسفند را یک جا به یک حسینیّه بدهم، آیا باید به آنها بگویم که حتماً با این پول گوسفند بخرند، و گوشت آن را جهت مراسم اطعام عزاداران حسینی مصرف کنند؟
جواب: آری لازم است این مطلب را یادآوری کنید.
