فصل دوازدهم: احکام خمس
ارباح مکاسب
سؤال 305- آیا هدیه خمس دارد؟
جواب: بنابر احتیاط واجب خمس به آن تعلّق می‌گیرد.
سؤال 306- اگر خانمی دارای طلای ساخته شده برای زینت باشد و بعضی از آن هدیه باشد و سال بر آن بگذرد، آیا خمس دارد؟
جواب: چنانچه زینت آلات مزبور مورد نیاز یا جزء شئون او بوده باشد خمس ندارد.
سؤال 307- آیا هبه پدر به فرزند نابالغ خمس دارد؟
جواب: احتیاط واجب آن است که اگر پدری به فرزند نابالغ خود چیزی ببخشد فرزند پس از بلوغ خمس آن را بپردازد.
سؤال 308- علما می‌گویند انسان باید حساب سال داشته باشد، اگر کسی درآمد او کمتر از مخارجش باشد بازهم واجب است حساب سال داشته باشد؟
جواب: منظور علما نیز کسی است که درآمد اضافی و پس‌انداز داشته باشد نه کسی که درآمد اضافی و پس‌اندازی نداشته باشد.
سؤال 309- آیا خمس به حقوق بازنشستگی تعلق می‌گیرد؟
جواب: پولی که از دولت بعد از بازنشستگی دریافت می‌کند درآمد همال سال محسوب می‌شود و اگر از مخارج آن سال اضافه باشد خمس دارد.
سؤال 310- آیا باغی که با پول مخمّس خریده شده خمس دارد؟
جواب: باغ مزبور خمس ندارد ولی میوه‌ها خمس دارد و نسبت به قیمت اضافی در موقع فروش باید خمس آن را بپردازد.
سؤال 311- شخصی مقداری پس‌انداز دارد که حاصل وام، حقوق و اضافه کاری است آیا خمس دارد؟
جواب: آنچه وام بوده و اقساط آن را نپرداخته خمس ندارد و امّا آنچه به عنوان حقوق و اضافه کار گرفته یا وامی که اقساط آن را پرداخته خمس دارد.
سؤال 312- آیا سپرده‌های بلند مدّت بانکها که توسط بانک در گردش کاری می‌باشد مشمول خمس می‌شود؟
جواب: چنانچه خمس آن را نپرداخته باشد باید بپردازد.
سؤال 313- آیا خانه‌ای که پدرم به من بخشیده و خود نیز مقداری خرج آن کرده‌ام متعلّق خمس است؟
جواب: چنانچه خانه‌ای که پدر به شما بخشیده مورد نیاز برای سکونت بوده است خمس ندارد ولی احتیاط این است که خمس مبلغی را که کار کرده بودید بپردازید، نسبت به کار پدرتان نیز حمل بر صحت کنید و بگویید ان شاء اللّه کارش درست بوده است.
سؤال 314- آیا به پول حاصل از فروش زمین و وسایل زندگی و طلاجات خمس تعلق می‌گیرد؟
جواب: چنانچه زمین مورد نیاز برای منزل مسکونی بوده حتّی بعد از فروشش خمس ندارد و آنچه از طریق فروش وسایل زندگی و طلا و امثال آن بوده آن هم خمس ندارد.
سؤال 315- آیا حیوانات اهلی چون گاو و گوسفند خمس دارند؟
جواب: چنانچه از شیر و پشم آنها و مانند آن برای مصارف شخصی استفاده می‌کنند خمس ندارد اگر تنها برای کود زراعت و خرد کردن خرمن است حکم سرمایه و ابزار کار دارد و همچنین اگر از آنها به عنوان بهره‌برداری کسبی استفاده می‌کنند.
سؤال 316- در جلسات ترحیم و هفته و چهلم، گلهای گران قیمتی به صورت تاج گل به این مجالس می‌برند که این گلها پس از مدّتی به سطل زباله ریخته می‌شود اوّل این که آیا بردن چنین گلهای گرانی از مصادیق اسراف می‌باشد و دوّم این که آیا خمس دارد؟
جواب: اگر قیمت زیادی برای آن می‌پردازند بعید نیست که مصداق اسراف و مشمول خمس باشد مگر اینکه برای امر مهمّی تهیّه شود.
سؤال 317- آیا بر هیزمهایی که برای سوخت و مصارف دیگر ذخیره می‌شود خمس تعلّق می‌گیرد؟
جواب: آنچه برای مصارف سوخت و سایر مصارف آن سال است خمس ندارد و آنچه برای سالهای آینده است خمس دارد.
سؤال 318- آیا پولی که به عنوان دیه خون گرفته شده با گذشت سال خمس به آن تعلق می‌گیرد؟
جواب: دیه خمس ندارد.
سؤال 319- اگر شخصی چهار ماه قبل از اینکه حساب سالش برسد پولی را که کار کرده به شخصی قرض بدهد و بعد از دو سال شخص قرض‌گیرنده پول را بپردازد آیا مدّت دوسالی که بر این پول گذشته، خمس به این پول تعلّق می‌گیرد؟
جواب: بعد از وصول طلب باید خمس آن را داد.
سؤال 320- شخصی بیست سال قبل سرقفلی مغازه‌ای را به مبلغ صد هزار تومان خریده و خمس آن را پرداخته است اینک آن را به مبلغ پانزده میلیون تومان فروخته، با توجّه به تورم و پایین آمدن ارزش پول آیا خمس به آن تعلّق می‌گیرد؟
جواب: به مازاد یک صد هزار تومان خمس تعلّق می‌گیرد.
سؤال 321- مردم بلتستان برای مؤونه خودشان درخت مثمر و غیر مثمر می‌کارند و بعد از رسیدن زمان قطع درخت غیر مثمر شاخه‌های آن را قطع می‌کنند و برای مؤونه خودشان و عیالات و … استفاده می‌کنند و اصلش را می‌گذارند باز همین طور دو سال سه سال و گاهی بیشتر از این می‌ماند بعد شاخه‌ها را باز قطع می‌کنند و خرج می‌کنند و از میوه درخت مثمر برای مخارج استفاده می‌کنند آیا بر اینها خمس تعلّق می‌گیرد و بنابر تعلّق به چه کیفیت باید ادا شود؟
جواب: هرگاه غرض از کاشت درختان تأمین مصارف شخصی باشد خمس ندارد و اگر برای کسب و کار و تجارت باشد خمس دارد.
سؤال 322- مردم بلتستان حیوانات را هم برای مؤونه نگهداری می‌کنند و اگر حیوانات در خانه نباشند بری زراعت کود لازم است و شیر و روغن و گوشت برای خوردن و مو و پشم آنها برای لباس و فرش و غیره استفاده می‌کنند و هکذا لوازمات خانه را عموماً از حیوانات تهیّه می‌کنند آیا این حیوانات خمس دارند؟ و اگر دارند طریقش را بیان فرمایید.
جواب: مانند مسأله سابق است.
سؤال 323- ابتدای عمل، چه درخت باشد و چه حیوان، قصد تجارت ندارد بلکه قصد مؤونه دارد و گاهی نه قصد مؤونه دارد و نه قصد تجارت بلکه مطلق می‌گذارد و بعد از به دست آوردن ثمره و رشد و … هم تجارت و هم در خرج مؤونه استعمال می‌کنند اینجا درباره خمس چه حکم می‌فرمایید؟
جواب: نسبت به مقدار مورد نیاز برای مؤونه و مصارف شخصی خمس ندارد و نسبت به مازاد آن خمس دارد.
سؤال 324- طلّاب در حال تحصیل در حوزه علمیّه کتابهای تاریخی و … آنچه لوازم خودشان هست می‌خرند و اگر نخرند بعداً نمی‌توانند تهیّه کنند یا مثلا خیلی گران می‌شود به هر حال بعداً مشکلاتی به وجود می‌آید لذا حتّی الإمکان کوشش می‌کنند که ارزانتر بخرند امّا همه را الآن نمی‌توانند مطالعه کنند لااقل یک سال یا دو سال بدون مطالعه می‌ماند، آیا خمس دارد؟ اگر دارد قیمت زمان خرید را حساب کند یا قیمت روز را؟
جواب: آنچه مورد نیاز نبوده خمس دارد و ملاک قیمت امروز است.
سؤال 325- در بعضی مناطق سردسیر به علّت کمبود نفت و مانند آن، از هیزم استفاده می‌کنند به همین منظور درختانی می‌کارند که از شاخه‌های آنها برای سوخت استفاده کنند مردم این مناطق خمس هیزمهایی که از سال اضافه می‌آید را می‌پردازند آیا این کار صحیح است؟
جواب: اشکالی ندارد، بلکه لازم است.
سؤال 326- طلبه‌ای از پدرش خانه‌ای را به ارث برده است که متعلّق خمس است در حالی که این طلبه قادر به پرداخت خمس نیست و بدهکار نیز هست چه کار کند که تصرّفش در این خانه جایز باشد؟
جواب: می‌تواند به حاکم شرع مراجعه کند و چنانچه مستحقّ گرفتن خمس باشد با او دستگردان نماید.
سؤال 327- زمینی در حدود سی سال قبل جهت تأمین مسکن مجّاناً به گروهی از فرهنگیان واگذار شد، ولی چون موقعیّت زمین مذکور جهت تهیه مسکن تا سالها بعد اجازه نمی‌داد که در آن ساختمان مسکونی به وجود آید ناچار پس از چندین سال اقدام به خرید منزل نموده‌اند اکنون زمین مذکور چنانچه به فروش برسد یا تبدیل به ساختمان شود وجهی که از بابت فروش زمین مذکور عاید می‌گردد مشمول پرداخت خمس می‌گردد؟
جواب: احتیاط واجب آن است که خمس آن پرداخت شود.
سؤال 328- کسی که سال خمس او در پایان اسفند ماه بوده است اگر در نیمه اسفند فوت کرد آیا بر وجوه باقیمانده وی که به عنوان ارث باقیمانده و مربوط به یازده ماه و نیم (5/ 11 ماه)، سال قبل می‌باشد خمس تعلق می‌گیرد؟ و همچنین این مرحومه قالی کهنه خود را تبدیل به یک قالیچه به قیمت (25000 تومان) نموده بوده که زیر پا انداخته نشده آیا به قیمت این فرش خمس تعلّق می‌گیرد؟
جواب: به درآمد آن سال خمس تعلّق می‌گیرد ولی قالیچه اگر مورد نیاز بوده خمس ندارد.
سؤال 329- اگر میّتی تعداد 171 رأس گوسفند داشته باشد آیا خمس به آنها تعلّق می‌گیرد یا زکات؟ در صورتی که گوسفند سرمایه میّت بوده است؟
جواب: در صورتی که شرایط زکات در آنها بوده اوّل باید زکات گوسفندان را بدهد و چنانچه در آخر سال چیزی از مخارج سال اضافه بماند باید خمس آن را نیز بپردازد.
سؤال 330- در منطقه ما بعضی از خانواده‌ها دارای حدود 100 الی 200 رأس گوسفند هستند که به وسیله آنها امرار معاش می‌کنند مستدعی است صورت‌های مسأله را در رابطه با خمس این گوسفندان بیان فرمایید؟
جواب: خمس به سرمایه تعلّق می‌گیرد و آنچه نوشته‌اید شکل سرمایه دارد، ولی اگر با کمتر از آن مقدار سرمایه، زندگی او اداره نشود از خمس معاف است.
سؤال 331- اگر کاسبی در سال گذشته یک تن آلومینیوم به ارزش سیصد و پنجاه هزار تومان سرمایه‌اش بوده و خمس آن را حساب کرده و پرداخته باشد، ولی اکنون ارزش هر تن آلومینیوم حدود یک میلیون تومان است در صورتی که مقدار تغییر نکرده است ولی قیمت آن ششصد و پنجاه هزار تومان بیشتر از سال قبل است با توجّه به اینکه سودی در کار نیست و این کار اگر دو یا سه سال تکرار شود دیگر سرمایه‌ای باقی نمی‌ماند که کاسب بتواند کار خود را ادامه دهد.
الف) نظر جنابعالی در این مورد چیست؟
ب) اگر کسی یک پنجم اصل سرمایه را (نه قیمت آن را) به صورت خمس بدهد سال بعد می‌تواند مقدار را ملاک قرار دهد؟
جواب: الف) افزایش قیمت بازار موجب خمس است ولی اگر به جایی برسد که سرمایه او برای اداره زندگیش بعد از دادن خمس کافی نباشد از دادن خمس معاف است.
ب) ملاک قیمت است نه مقدار.
سؤال 332- مبنای سال خمس کارمند اوّلین حقوق دریافتی است یا زمان دیگر، سال شمسی مورد نظر است یا قمری؟
جواب: مبدأ آن، اوّلین درآمد است سال قمری و شمسی هر دو جایز است.
سؤال 333- آیا مردم می‌توانند مالیاتی که به دولت اسلامی پرداخت می‌نمایند را بابت خمس حساب نمایند؟
جواب: مالیات شبیه سایر هزینه‌هاست و جزء هزینه سال محسوب می‌شود و بابت خمس محسوب نمی‌شود.
سؤال 334- خانه مسکونی را که زمانی با مقدار کم خریده‌ام اکنون قیمت آن زیاده شده است آیا مازاد قیمت آن خمس دارد؟
جواب: خانه مسکونی هر اندازه هم قیمتش بالا برود خمس ندارد
سؤال 335- از طرف بنیاد شهید حقوقی به خانواده محترم شهدا پرداخت می‌شود و عدّه‌ای از خانواده‌ها هزینه زندگیشان از سوی دیگر تأمین می‌شود سؤال این است که به این حقوقی که از بنیاد می‌گیرند خمس تعلق می‌گیرد؟
جواب: بنابر احتیاط لازم در سر سال خمس زیادی را بدهند.
سؤال 336- در شهر ما اکثر خانمها قالی‌باف هستند و در کنار خانه‌داری فرش نیز می‌بافند ولی معمولا خرید لوازم فرش و همچنین فروش فرش و تصرّف در پولش به عهده شوهر است و از آنجا که بافتن این فرشها چند سال طول می‌کشد تا تمام شود افراد سر سال خود چگونه حساب کنند؟ و اگر بعد از چند سال که فروخت و موقع وصول پول آن در سال بعد باشد بفرمایید جزء درآمد سالی که پول را وصول می‌کند حساب می‌شود یا به مجرّد این که پول را وصول کرد باید خمس آن را پرداخت کند؟
جواب: فرش هنگامی که آماده فروختن شد جزء درآمد آن سال محسوب می‌شود که با گذشت سال خمسی اگر چیزی اضافه بماند باید خمس آن را بپردازد.
سؤال 337- این جانب بدون داشتن خانه شخصی رنج می‌برم و بدون وام قدرت خرید خانه ندارم فلذا با دریافت وام دولتی (و یا شخصی) خانه‌ای خریده‌ام با این حال اوّل این که در مبدأ سال خمسی که دارم به مازاد بر مایحتاج که خواهم داشت خمس تعلق می‌گیرد یا نه و دوّم این که به هنگام پرداخت اقساط بانکی و یا شخصی تخمیس قسطها را واجب می‌دانید؟
جواب: تخمیس قسطها واجب نیست امّا زاید بر قسطها اگر داشته باشید خمس دارد.
سؤال 338- کسانی که تاکنون خمس نداده‌اند آیا تنها پول نقد آنها محاسبه می‌شود یا ضروریات زندگی نیز محاسبه می‌شود و یا باید مصالحه شود؟
جواب: تمام اموالشان را باید حساب کنند و نسبت به ضروریات و وسایل زندگی با حاکم شرع مصالحه نمایند.
سؤال 339- اگر ارثیه‌ای را که متعلّق خمس نیست بفروشند و تبدیل به نقد کنند آیا بعد از تبدیل مشمول خمس خواهد بود؟
جواب: مشمول خمس نیست.
سؤال 340- آنچه بعضی از فقها (رضوان اللّه علیهم) از جمله امام (قدس سرّه) فرموده‌اند که در هدیه خمس نیست آیا تملیک‌های کلان اعمّ از زمین و خانه و مغازه و اتومبیل و را نیز شامل می‌شود و یا آنها حساب دیگری دارند؟
جواب: فرقی بین هبه کلان و غیر کلان نیست، ولی طبق فتوای ما همه اینها بنابر احتیاط واجب خمس دارد.
سؤال 341- آیا تعیین سال روز خمسی اختصاص به مردها دارد که به عنوان نان‌آور و مدیر خانواده هستند و یا زنان خانه‌داری که تحت سرپرستی مردها به سر می‌برند و عایدات جزئی و محقر دارند را نیز شامل می‌شود؟ اگر عایدات آنها نیز متعلّق خمس باشد آیا کیفیت تخمیس اموال آنان با مردان متفاوت است یا نه (توضیح اینکه گویا بعضی از آقایان گفته‌اند زن شوهردار باید به محض دریافت تخمیس کند)؟
جواب: هر کس درآمدی زاید بر مخارج دارد باید سال خمس داشته باشد و بعد از گذشتن سال اموال خود را تخمیس کند.
سؤال 342- شخصی به طور متناوب از درآمدش که مخلوط از نقد و نسیه و ارثیّه و احیاناً مخلوطی هم از پول حرام است برای خود خانه مسکونی و اثاثیه آن را فراهم کرده و از ابتدای تکلیف تا این ساعت تصفیه حساب خمس نکرده است و حال می‌خواهد تصفیه کند آیا به این خانه و اثاثیّه آن خمس تعلّق می‌گیرد و یا جزء مئونه سال و مستثناست مضافاً اینکه فرضاً خمس تعلّق بگیرد تخمینی حدود یک میلیون بدهکار می‌شود و از عهده پرداخت آن (چه فعلا و چه به تدریج) عاجز است چون درآمدی بسیار کم دارد با این وضع آیا می‌تواند با حاکم شرع و یا نماینده او به مبلغی که قادر به پرداخت باشد مصالحه کند؟
جواب: در صورتی که در حال و آینده مطمئنّا قادر به پرداخت نیست می‌تواند مصالحه کند.
سؤال 343- حقیر در خریدوفروش عمده سبزی و باربری با یک ماشین با چند نفر شریک هستم یکی از آنها برادرم هست که در پرداخت خمس کوتاهی می‌کند ایشان تصمیم به این کار دارد حتّی یک بار هم انجام داده ولی فعلا چند سال است که خمس نداده است موقعیّت ما هم طوری است که کنار زدن او از شراکت نه از نظر فامیلی و نه از نظر وضع شغلی در محل به صلاح ما نیست تکلیف من چیست؟
جواب: ما به شما اجازه می‌دهیم که خمس خود را بدهید و نسبت به سهم خود تصرّف کنید و سعی کنید برادرتان را نیز امر به معروف کنید.
سؤال 344- این جانب ملک موروثی پدری را فروخته و جهت تحصیل فرزندانم در شهر، منزلی خریداری نموده‌ام آیا به پول به دست آمده از فروش ملک ارث پدری خمس تعلّق می‌گیرد و در صورت تعلّق، آیا مجاز هستم به صوت اقساط بپردازم؟
جواب: اگر آن ملک بعد از فوت پدر ترقّی نکرده خمس ندارد و اگر ترقّی کرده احتیاط واجب آن است که خمس تفاوت را بدهید مانعی ندارد به صورت اقساط بپردازید.
مصرف خمس
سؤال 345- کسی که خود را در معرض خطر دشمنانش می‌بیند آیا می‌تواند از سهم امام (علیه السلام) و سایر وجوهات شرعیّه اسلحه و ابزار جنگی تهیّه نماید؟
جواب: با اجازه حاکم شرع یا نماینده او مجاز است.
سؤال 346- تبدیل وجه خمس به اجناس دیگر از قبیل پوشاک و وسایل زندگی و دادن آنها به سادات چگونه است به ویژه هنگامی که سیّد از پذیرفتن سهم سادات جداً ناراحت می‌شود؟
سؤال 347- آیا سیادت از طریق مادر به فرزندان او منتقل می‌شود؟
جواب: بعضی از احکام سیادت از جمله گرفتن خمس منتقل نمی‌شود و سبب آن در کتب فقهیّه بیان شده است.
سؤال 348- آیا سیّد غنی که مجتهد یا نماینده حاکم شرع نیست می‌تواند صرفاً به عنوان سیادت خویش در مواردی که پیش می‌آید، با فقرای مؤمنین دستگردان و امهال نماید؟
جواب: بدون اجازه مجتهد جامع الشرایط اشکال دارد.
سؤال 349- آیا لازم است که هر مقلّدی خمس اموالش را به مرجع تقلید خودش بدهد؟
جواب: اعطای خمس به مرجع مقلّد در صورتی لازم است که معلوم نباشد مجتهدین دیگر در همان مصارفی که مرجع مقلّد لازم می‌داند مصرف می‌کنند و نیز در صورتی که مرجع به عنوان حکم حاکم از مقلّدین خود خمس را طلب کند، لازم است. در غیر این دو صورت می‌توان به نظر مجتهدین دیگر مصرف کرد.
سؤال 350- صرف سهم امام در زیارات چگونه است؟
جواب: اگر جزء شئون اوست و اسراف نیست جایز است.
سؤال 351- آیا طلّاب می‌توانند از سهم امام (علیه السلام) استفاده کنند؟
جواب: اخذ سهم امام برای آنان با اجازه حاکم شرع در صورتی که مشغول تحصیل علم مفید اسلامی هستند جایز است.
سؤال 352- اگر میّتی مدیون باشد و خمس نیز بدهکار باشد و ترکه، وافی به هر دو نباشد ورثه کدام را مقدّم کنند؟
جواب: هرگاه مالی که به آن خمس تعلّق گرفته موجود باشد باید خمس را مقدم بدارند و اگر آن مال موجود نیست احتیاط آن است که آن مال را میان هر دو طلبکار تقسیم کنند.
سؤال 353- آیا تغییر زمان حساب سال جایز است؟
جواب: جلو انداختن حساب سال به هر اندازه هیچ مانعی ندارد ولی تأخیر آن جز با اجازه حاکم شرع جایز نیست.
سؤال 354- اگر سیادت شخصی از طریق خبر دادن یکی از علمای انساب ثابت شود و عدّه زیادی از علما به وثاقت و خبره بودن و عدالت آن عالم شهادت بدهند آیا قول آن عالم حجّت است؟
جواب: سیادت با شرایط ذکر شده ثابت می‌شود.
سؤال 355- آیا اجازه حاکم شرع در مصرف سهم امام (علیه السلام) و سادات لازم است؟
جواب: در مورد سهم امام (علیه السلام) اجازه حاکم شرع واجب است و در مورد سهم سادات بنابر احتیاط واجب باید اجازه گرفت.
سؤال 356- الف) اگر شخصی به دیگری که مستحقّ خمس است مقداری پول به عنوان سهم امام (علیه السلام) بدهد که چیز معینی بخرد ولی آن شخص این پول را صرف خرید چیز مهمتری که ارزانتر است می‌کند آیا این کار جایز است؟
ب) اگر شخصی بر اثر شرم و خجالت به نام شخص دیگری طلب سهم امام کند و خود مصرف کند چه حکمی دارد؟
جواب: الف) در مورد سهم مبارک امام (علیه السلام) هرگاه مالک مصرف خاصّی را تعیین کند پیروی از او لزومی ندارد و امّا اگر حاکم شرع تعیین کند احتیاط رعایت آن است.
ب) هرگاه به نام زید بگیرد و در مورد عمرو مصرف کند اشکال دارد و اگر برای یک عنوان کلّی بگیرد در هر یک از مصادیق آن صرف شود مانعی ندارد.
مسائل متفرّقه خمس
سؤال 357- حکم گنجی که افراد در زمین خود پیدا می‌کنند چیست؟
جواب: با شرایطی که در مسأله 1535 توضیح المسائل گفته‌ایم می‌تواند آن را تملّک کند و خمس آن را بپردازد.
سؤال 358- آیا صِرف نیّت باعث جداسازی اموال و پولهایی که خمس آنها داده شده از غیر آنها می‌شود؟ به هر حال راه جداسازی چیست؟ مخصوصاً اگر در صندوقی یا بانکی باشد.
جواب: نیّت کفایت نمی‌کند و جداسازی خارجی لازم است یا اینکه مخمّس در حساب مشخصی باشد و غیر مخمّس در حساب دیگر.
سؤال 359- به طوری که می‌دانیم فقهای اسلام در اصل خمس اتفاق نظر دارند، ولی در موارد و مصارف آن اختلاف است، فقهای اهل سنّت مورد خمس را منحصر به غنایم جنگی دانسته‌اند ولی فقهای امامیه به سودها و بازیافتها تعمیم داده‌اند، سؤال این است که آیا از فقها و علمای طراز اوّل هر دو مذهب کسی یا کسانی هستند که نظر طرف مقابل را داشته باشند؟
جواب: ظاهراً مخالف معروفی نیست، به کتاب خلاف شیخ، کتاب الزکاة و الخمس، مسأله 138 مراجعه کنید.
سؤال 360- کسی که حساب سالانه جهت تعیین خمس قرار داده باشد و به منازل کسانی که وجوه شرعی خود را نمی‌پردازند به میهمانی برود و از غذای آنها استفاده کند یا با آب منزل آنها وضو بگیرد و در منزل آنها نماز به جا آورد چه صورتی دارد؟
جواب: هرگاه یقین داشته باشد که مال خمس در آن خانه یا غذا وجود دارد تصرّف در آن جایز نیست مگر این که از حاکم شرع اجازه بگیرد.
سؤال 361- آیا پرداخت عشریّه، ریشه اسلامی دارد کفایت از خمس می‌کند؟
جواب: عشریّه دراویش، ریشه اسلامی ندارد و عشریّه در اسلام فقط مربوط به زکات غلّات چهارگانه است به شرط این که با آب باران و قنات و مانند آن آبیاری شود.
سؤال 362- آیا کسی که در خانه پدری زندگی می‌کند باید خمس بدهد؟
جواب: اگر درآمد اضافی دارد باید خمس بدهد.
انفال
سؤال 363- آیا بر جنگلها حکم ملک، جاری می‌شود و می‌توان مسأله ارث، وقف، اجاره و … را بر آن مترتّب کرد؟
جواب: ظاهر این است که بر این گونه جنگلها حکم ملک، جاری می‌شود و مسأله ارث و وقف و اجاره و … صحیح است ولی بعد از تشکیل حکومت اسلامی و نهی حکومت از تملّک جنگلها بدون رضایت حکومت نمی‌توان اقدام کرد.
سؤال 364- طبق ظاهر آیات و روایات، انفال شامل همه دشتها و کوهها و جنگلها و دریاها و … در سراسر جهان است؛ امّا در شرایط فعلی که مرزهای جغرافیایی بین المللی مورد قبول همه حکومتهاست آیا انفال هم به این مرزبندیها محدود می‌شود؟
جواب: ظاهر روایات انفال، بلکه صریح بسیاری از آنها، شامل تمام منافع روی زمین است ولی پر واضح است که حاکم اسلامی و ولیّ فقیه می‌تواند طبق مصالح مسلمین ضوابط جهانی را ملحوظ دارد.
استفتاءات جدید (مکارم)، ج1، ص: 113
