فضایل اخلاقی امام حسین (علیه السلام)
منبر هشتم: جود و بخشش
جود و بخشش، از صفات ارزشمند انسانیت است که خداوند به آن دستور داده [۱۰۳] [۱۰۴] و انجام آن را نسبت به توانگران واجب ساخته (وجوب و استحباب آن از نظر مراتب و موارد، بحث فقهی دارد که در منابع ویژه بحث شده است) و از جمله حقوق لازم مستمندان و مساکین به شمار آورده است. [۱۰۵]
امام حسین (علیه السلام) علاوه بر کمالات ذاتی و شخصی خویش، در آغوش پرمهر حضرت فاطمه (سلام الله علیها) {پرورش یافت که معدن جود و ایثار بود و در شب عروسی، پیراهن تازه اش را به سائل داد و خود با لباس متعارف به دیدار مولا رسید. از سوی دیگر، حسین (علیه السلام) مسائل تربیتی خویش را از پیامبر اسلام و مولا علی (علیه السلام) و امام مجتبی (علیه السلام) فرا گرفت، که هر کدام سمبل جود و کرم بودند.
نمونه هایی از جود و بخشش امام (علیه السلام)
آری، سید الشهداء (علیه السلام) در میان کرم و بخشش نیز همانند سایر فضایل انسانی، اسوه انسانیت بودند و به دوستان و غیر دوستان، مسلمانان و غیر مسلمانان، تفضل می کردند. اینک به نمونه ای از آن ها می پردازیم:
نمونه اول
امام حسین (علیه السلام) روزی غلامی را دید که نان های خود را به سگ می خوراند. از او پرسید: چرا چنین می کنی؟ وی گفت: ای پسر پیامبر! من برده یک فرد یهودی هستم، در آتش غم و اندوه می سوزم، این حیوان نیز گرسنه است. با این کار می خواهم او را خوشحال کنم، تا خداوند مرا از بردگی نجات دهد.
حضرت با شنیدن این سخن، دویست درهم برداشت، سراغ یهودی (مالک غلام) رفت و از او خواست تا غلام را به این مبلغ بفروشد. یهودی، آدم با معرفتی بود، نسبت به امام حسین (علیه السلام) خیلی احترام کرد و گفت: یا حسین! این غلام را به تو بخشیدم و باغ را به غلام. پول ها نیز مال خودت باشد. امام حسین (علیه السلام) پول ها را به عنوان «بخشش» به یهودی داد. یهودی نیز پول ها را به غلام بخشید. در این اثنا، زن یهودی پیش آمد و پس از گفتگو، مسلمان شد و مهریه اش را به شوهرش بخشید. یهودی نیز با دیدن چنین اوضاع عاطفی، از خواب بیدار شد، او نیز مسلمان شد... [۱۰۶]
نمونه دوم
«اسامة بن زید» از یاران پیامبر بود؛ ولی پس از رحلت آن حضرت، از خط ولایت جدا شد و علی (علیه السلام) را یاری نکرد؛ حتی نسبت به حقانیت علی شهادت نداد و خیلی کوتاهی های دیگر.... او در بستر بیماری بود که حسین بن علی (علیهما السلام) به عیادتش رفت و از وی تفقد فرمود! اسامه گفت: غم ها و غصه ها دارم و از قرض سنگین رنج می برم، می ترسم بمیرم و مدیون مردم باشم.
امام حسین (علیه السلام) فرمود: چقدر قرض داری؟ گفت: شصت هزار درهم! فرمود: نگران مباش! من به زودی دیونت را می پردازم. ایشان به زودی بدهی های اسامه را پرداخت و او را از اضطراب رها ساخت! [۱۰۷] [۱۰۸] [۱۰۹] دوستان را کجا کنی محروم؟ تو که با دشمنان نظر داری!
نمونه سوم
«فرزدق» که نام اصلی اش «همام بن غالب بن صعصعة بن ناجیه» است، [۱۱۰]
از شاعران درباری بنی امیه و بنی مروان بود و چون اشعاری در مدح «سعید بن عاص» سرود و بدین وسیله حسادت «مروان» را تحریک کرد، از این رو، پس از درگذشت سعید، مروان بن حکم به جای او به فرمانداری مدینه منصوب شد و فرزدق را از مدینه تبعید ساخت! [۱۱۱]
روزگار فرزدق تاریک شد، به امام حسین (علیه السلام) پناه آورده و از او کمک خواست. حضرت چهارصد دینار به او بخشید؛ ولی اصحاب امام حسین (علیه السلام) به این بخشش اعتراض نمودند و گفتند: او شاعر فاسق و بدزبانی است؟
(انه شاعر فاسق منتهر)
حضرت فرمود: بهترین هدیه و بخشش آن است که به وسیله آن، حیثیت خود را حفظ نمایی و... [۱۱۲] [۱۱۳]
نمونه چهارم
«انس بن مالک» از یاران و خدمتگزاران پیامبر می گوید: در خدمت حسین بن علی (علیهما السلام) نشسته بودم که یکی از کنیزان وارد شد و شاخه گلی به محضر آن حضرت تقدیم کرد. آن بزرگوار، بی درنگ، خطاب به کنیز فرمود: تو اینک در راه خدا آزادی! «انس» گفت: ای فرزند پیامبر! به همین آسانی او را آزاد می کنی؟ مگر این شاخه گل چقدر ارزش دارد؟ فرمود: خداوند ما را چنین تربیت کرده است. خود در قرآن می فرماید:
«واذا حییتم بتحیة فحیوا باحسن منها او ردوها؛ [۱۱۴] [۱۱۵] [۱۱۶]
هرگاه کسی به شما نیکی کرد، شما نیز بهتر از آن و اقلا مثل آن را انجام دهید».
آری، طبیعت امام حسین (علیه السلام) کرم و بزرگواری بوده و هست و به هر ندایی، بهانه ای، شاخه گلی و... جواب با لطف و بزرگوارانه می دهد.
نتیجه بحث
با توجه به موارد گوناگون و متنوع بخشش های امام حسین (علیه السلام) نتیجه می گیریم که کرم آن حضرت مخصوص گروه خاص نبوده است؛ بلکه روحیه «انسان دوستی» آن بزرگوار شامل همه گروه ها می شد و تجسم جود و کرم به حساب می آمد. بنابراین، پیروان او وظیفه دارند با نگاه عمومی و نیت خالصانه به کمک دردمندان و نیازمندان بشتابند و از این طریق، هم وظیفه دینی و انسانی خود را انجام دهند [۱۱۷] [۱۱۸] و هم جلوی مشکلات و نارسایی های اجتماعی را بگیرند؛ زیرا فقر و بدبختی، یکی از ریشه های فساد اجتماعی است که دامن همه را می گیرد. [۱۱۹]
خداوندا! نگاه ما را غیر مسموم، دل های ما را رئوف، خدمات ما را خالص و عمومی بگردان.
---------------------------
پی نوشتها:
۱۰۳- قصص/سوره۲۸، آیه۷۷.
۱۰۴- نحل/سوره۱۶، آیه۹۰.
۱۰۵- ذاریات/سوره۵۱، آیه۱۹.
۱۰۶- مجلسی، بحارالانوار، ج۴۴، ص۱۹۴.
۱۰۷- سفینة البحار، ج۱، ص۲۲.
۱۰۸- جلاء العیون شبر، ج۲، ص۲۴.
۱۰۹- مجلسی، بحارالانوار، ج۴۴، ص۱۸۹، ح۲ .
۱۱۰- سفینة البحار، ج۲، ص۳۵۵.
۱۱۱- اغانی، ج۲۱، ص۳۲۳.
۱۱۲- مجلسی، بحارالانوار، ج۴۴، ص۱۸۹.
۱۱۳- جلاء العیون شبر، ج۲، ص۲۴.
۱۱۴- نساء/سوره۴، آیه۸۶.
۱۱۵- کشف الغمة، ج۲، ص۳۱.
۱۱۶- محجة البیضاء، ص۱۹۰.
۱۱۷- ری شهری، میزان الحکمة، ج۱، ص۶۴۰، ح ۳۹۷۶.
۱۱۸- غرر الحکم، ش ۳۳۶۹.
۱۱۹- اسراء/سوره۱۷، آیه۷.
مطالب مرتبط
